Alþýðublaðið - 06.03.1997, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 6. MARS 1997
ú t I ö n d
■ Þorleifur Friðriksson skrifar um martröð Magnúsar Norðdahls, Alþýðublaðið og Pólland
Lifi Alþýðublaðið og I
Einar Olgeirsson og Brynjólfur Bjarnason. Þeir töldu atburðina svo alvarlega að ekki væri ólíklegt að þeir yrðu
upphaf byltingaröldu á næsta ári.
Vinur er sá
ertil vamms
segir
Ekkert blað á jafn dúpar rætur í
sálu minni og Alþýðublaðið, nema ef
vera kynni Þjóðviljinn sálugi og
Mogginn. Þessi harðgerðasta urt ís-
lenskrar blaðaflóru er lík geldinga-
hnappi sem dafnar á vindblásnum
mel en skrælnar í danskri mold, urt
sem neitar að deyja þótt hinn kostur-
inn virðist snöggtum auðveldari. Með
hliðsjón af sögu Alþýðublaðsins má
kalla með ólíkindum að það skuli
hjara og á stundum náð að verða blað
sem höfðaði og höfðar til fleirri en
innvígðra flokksmanna. Tímabil
Hrafns Jökulssonar var eitt af þessum
gullaldartímabilum sem einkenndist
af glaðværð, ádeilu og háði og um-
fram allt af góðum pennum, en sjald-
an af þyngslum og leiða. Það var því
með nokkurri eftirvæntingu sem ég
beið blaðsins eftir að hinn ástsæli rit-
stjóri Þjóðviljans sáluga var sestur í
sæti Krumma. Fyrsta reynsla þykir
mér benda til þess að helsta áhugamál
ritstjórans, helst til þröngur heimur
löggjafarsamkundunnar, ætli að
drekkja þeirri íjölbreytni sem ein-
kenndi Krummatímabilið. Vá er fyrir
dyrum félagi Össur ef þér tekst ekki
að halda í þá góðu penna sem Hrafn
hafði laðað til samstarfs.
Reyndar ætlaði ég ekki að skrifa
um þetta, lét það samt eftir mér,
vegna aðdáunar á baráttu hins smáa
fyrir lífi sínu og ótta við að merkilegt
ferli sé senn á enda. Auk þess blund-
ar í mér sú von að blaðið geti orðið sá
vetvangur frjálsra skoðanaskipta og
mótvægi við ægivaldi hæ-
gripressunnar sem það hefur stundum
virst ætla að verða. Þótt slík skeið
hafi hvorki orðið mörg né löng í bráð-
um 80 ára sögu blaðisins virtist eitt
vera að renna upp, líkt og gerðist í tíð
Finnboga Rúts.
Af martröð Magnúsar
M. Norðdahls
Nei um þetta ætlaði ég ekki að rita,
heldur um Pólland. Tilefnið er grein
Magnúsar M. Norðdahls í Alþýðu-
blaði föstudaginn 21. febrúar síðast
liðinn undir fyrirsögninni “Alþýðu-
blaðið lengi lifi”. Eins og ævinlega
einkennist grein Magnúsar af skýrri
framsetningu, jafnvel þótt hann taki
sér fyrir hendur hið ómögulega. Að
þessu sinni skýrir hann frelsi ís-
lenskrar þjóðar með aðstoð Hendriks
heitins Ottóssonar og martraðar eftir
Póllands ferð. Magnús hafði sofnað
út frá bók Hendriks Vegamót og
vopnagnýr, þar sem hann var að fjalla
um Alþýðusambandsþingið 1926 og
átökin um inngönguna í II Alþjóða-
sambandið. Niðurstaða þingsins varð
sem kunnugt er að samþykkt var að
Alþýðusamband íslands gengi í nefnt
alþjóðasamband. Þessi ákvörðun
skerpti enn frekar andstæður innan ís-
lenskrar verkalýðshreyfingar, enda
var til þess ætlast.
Tillagan um að Alþýðusambandið
sækti um aðild að Alþjóðasamband-
inu hefur verið skýrð út frá tveimur
meginforsendum sem hvorug útilokar
hina: Annars vegar er nærtækt að
leita skýringar í fjárhagslegum ávinn-
ingi sem menn þóttust sjá við að
ganga í alþjóðleg samtök sósíalde-
mókrata. I draumrofunum hallaðist
Magnús að þessari skýringu og þakk-
aði sínum sæla fyrir þann fjárhags-
vanda Alþýðublaðisins sem hefði
“forðað Islandi úr bjamarfaðmi
Moskvuvaldsins og frá þeim örlögum
sem síðar urðu Póllands”.
Erlend áhrif eru ekki einhlít skýr-
ing á inngöngunni í Alþjóðasamband-
ið. Mörgum forystumönnum Alþýðu-
sambandsins þótti flokkurinn vera
orðinn hálfgert pólitískt .hráæti. og
vildu fyrir hvem mun marka starf-
semi flokksins skýrari stefnu. Aðild
að Alþjóðasambandi sósíaldemókrata
var spor í þá átt. Að sínu leyti lögðu
kommúnistar sitt lóð á vogaskálamar
svo að línur skýrðust. En hvað nú ef
til þessa uppgjörs hefði ekki komið á
ámnum 1926-1930? Er hugsanlegt að
kommúnistar hefðu getað lagt undir
sig verkalýðshreyfinguna, gert bylt-
ingu og skapað alræði öreiganna að
hætti Kremlveija?
Sumarið 1992 var ég við fræðistörf
austur í Moskvu og fann þar merki-
legt bréf frá þeim Brynjólft Bjama-
syni og Einari Olgeirssyni til Norður-
landadeildar Komintems frá árslok-
um 1931. f bréft þessu gerðu þeir
grein fyrir þeim atburðum sem skek-
ið höfðu íslenskt samfélag að undan-
fömu, verkföll, djúp kreppa og þing-
rof. Þeir töldu atburðina svo alvarlega
að ekki væri ólíklegt að þeir yrðu
upphaf byltingaröldu á næsta ári. Það
merkilega við þetta bréf em þó ekki
upplýsingamar, heldur að þeir virðast
hafna “alræði öreiganna” með öðram
orðum sovéka módelinu en töldu þess
í stað æskilegt að við tæki “lýðræðis-
leg stjóm verkamanna og bænda”.
Eins og menn þekkja reis einhvers
konar byltingaralda hér 9. nóvember
1932 og tveimur ámm síðar settist að
völdum stjóm verkamanna og bænda,
þótt hún væri ekki sú byltingarstjóm
sem Einar og Brynjólfur gerðu ráð
fyrir í desember 1931.
Pólland
Sem fyrr er ég komin langt ffá efn-
inu sem var og er Pólland í martröð
míns ágæta fóstra. Það er nefnilega
svo að ég á svipaðar minningar frá
Stettin og Magnús, þótt enn hafi
borgin ekki birst mér í martröð. Þang-
að kom ég fyrst pólskra borga í febr-
úar 1979. Þar var ég þuklaður af fögr-
um sígaunastúlkum sem kynntu mig
fyrir fomri list þjóðar sinnar “hokka-
no baro”, með þeim afleiðngum að ég
hef ekkert til peningaveskis míns
spurt síðan þá. Þar kynntist ég einnig
pólskum svartamarkaðsbröskumm
sem höndluðu með pólsk sloty fyrir
krónur á tíföldu opinbem gengi. Svo
fimir vom þeir í íþrótt sinni að oftar