Alþýðublaðið - 28.05.1997, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 28. MAÍ 1997
MMVBLHBIfi
Brautarholti 1 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýðublaðsútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot Guðmundur Steinsson
Prentun ísafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Hvað gerir Þorsteinn?
Hafrannsóknastofnun hefur lagt til að þorskveiði á næsta fis-
vkeiðiári verði 218 þúsund tonn, sem er rúmlega 30 þúsund
tonnum meiri veiði en á þessu fiskveiðiári. Það eykur útflutn-
ingsverðmætið um hátt í fjóra milljarða króna.
Óvíst er hvað sjávarútvegsráðherra gerir í framhaldinu. Fer
hann eftir ráðgjöf ftskifræðinga eða tekur hann mark á fullyrð-
ingum skipstjóra um að óhætt sé að veiða meira en Hafrann-
sóknastofnun ráðleggur? Engu skiptir hvaða kost hann velur,
það verður aukin þorskveiði, sama hvað Þorsteinn Pálsson ger-
ir. Ljóst er að ráðherrann leyfir ekki minni veiði en fiskifræðing-
amir leggja til. Þá er spurt, lætur ráðherrann viðbótina renna
endurgjaldslaust til þeirra sem ráða yfir kvóta fyrir og í sama
hlutfalli og kvótinn er nú, eða nýtir ráðherrann aukninguna til að
jafna þau áhrif sem langvarandi niðurskurður hefur haft?
Trúlegast er að Þorsteinn Pálsson verði hinum sterku vinum
sínum trúr og afhendi þeim til frjálsrar ráðstöfunar þann viðbót-
arkvóta sem nú má veiða, samkvæmt mati fiskifræðinga.
Fiskveiðar byggjast upp á mismunandi sóknarmunstri. Hluti
flotans er minni skip og bátar sem eiga gott með að sækja á
grunnmið á meðan hluti flotans er byggður upp af stórum og af-
kastamiklum verksmiðjuskipum, sem eru hentug til veiða á
djúpmiðum, bæði innan lögsögunnar og utan hennar. Ein afleið-
ing mikils niðurskurðar á þorskveiðum á síðustu árum, er að
strandveiðiflotinn er mun minni en áður var og fækkar bátum ár
frá ári. Bátarnir hafa aflað mest af því hráefni sem landvinnslan
hefur haft og um leið hafa þeir skapað atvinnu fyrir fiskverkun-
arfólk í landi.
Með ótrúlegri fækkun í bátaflotanum hefur atvinnutækifær-
um í mörgum sjávarplássum stórlega fækkað. Aukinn þorsk-
kvóti gefur ráðherranum möguleika á að bæta upp það sem tap-
ast hefur, það er að gefa bátaflotanum möguleika á að leigja við-
bótarkvótann gegn vægu gjaldi. Með því styrkjast byggðimar og
spomað er við óæskilegri þróun, sem er að leiða til þess að fiski-
skipaflotinn verði sífellt einhæfari.
Trúlega verður þessi leið ekki farin, heldur hin er líklegast að
kvótanum verði úthlutað eins og nú er. Með því geta þær útgerð-
ir, sem hafa hagnast um ótrúlegar fjárhæðir, með leigu og sölu á
kvóta, hagnast enn meir en hingað til. Með því yrði viðhaldið
veiðileyfagjaldi sem greiðist til rétthárra stórútgerða, en ekki til
þjóðarbússins.
Þetta er í annað sinn, á jafn mörgum ámm, sem aukning
verður í þorskveiðum. Því fer hins vegar fjarri að aflinn nú verði
í námunda við það sem hann var þegar kvótakerfið var sett á, á
árinu 1984. Þá var þorskaflinn um 300 þúsund tonn en fór mest
í hátt 400 þúsund tonn 1987. Síðan hefur verið mikill samdrátt-
ur, allt þar til í fyrra. Það er því eðlilegt að spumingar vakni um
hvort sú mikla friðun sem verið hefur, hafi ekki skilað meiri ár-
angri en svo, að við emm enn að veiða hátt í 100 þúsund tonn-
um minna af þorski en við gerðum við upphaf kvótans.
Fiskifræðingar Hafrannsóknastofnunar hafa sagt að ekkert
útlit sé fyrir að vemlega breytinga sé að vænta á næstu ámm. Til
þess vantar sterkan árgang í þorskstofninn. Það er því vandi að
ákveða hvemig takmörkuðum kvóta verður ráðstafað. Það er
hægt að nota aukninguna til að milda áföll og það er hægt að
nota tækifærið til að auka enn á óréttlætið.
skoðonir
Eru allir að sofna
Til skamms tíma var gefið út tíma-
ritið Gegn atvinnuleysi. Þetta var
gott og fróðlegt tímarit. En mikil-
vægast var þó að þama var á ferðinni
nánast eina lífsmarkið í landinu um
að menn sættu sig ekki við atvinnu-
leysi. f blaðinu var haldið uppi stöð-
ugum áróðri gegn þessu þjóðfélags-
meini og sú krafa reist að atvinnu-
leysisvofunni yrði vísað á dyr í ís-
lensku samfélagi. Blaðinu var haldið
úti af miklum dugnaði og eljusemi en
svo fór að lokum að útgáfunni var
hætt.
Án efa hefur peningaskortur og
sofandaleg vinnubrögð valdið mestu
um enda ekki hægt að ætlast til þess
að menn reki atvinnustarfsemi á hug-
sjóninni einni. En þetta segir okkur
talsvert um afstöðu manna til at-
vinnuleysis.
Frétt fyrir fáeinum
árum
Fyrir fáeinum árum hefði það þótt
meiriháttar frétt og þjóðarvá að yfir
Pallborð
Ögmundur
Jónasson
skrifar
sex þúsund fslendingar væru at-
vinnulausir. Mönnum hefði bmgðið í
brún eins og reyndar gerðist þegar
fjöldaatvinnuleysi hóf innreið sína
hér á landi í byrjun áratugarins. Ekki
er að undra, því frá lokum seinna
stríðs hefur atvinnuleysi ekki verið
meira hér á landi en um 1% að jafn-
aði ef undanskilin em síðustu ár sjö-
unda áratugarins. Nú er hins vegar
staðreyndin sú að yfir sex þúsund
manns em án atvinnu og það sem
verra er flestir láta sér fátt um ftnn-
ast.
Ástæðumar em eflaust margar. í
fyrsta lagi virðast menn vera að venj-
ast tilhugsuninni um viðvarandi at-
vinnuleysi. Því heyrist jafnvel fleygt
að 40% atvinnuleysi sé ásættanlegt í
samanburði við önnur lönd sem búi
við miklu meira atvinnuleysi. Mjög
svipað hefur gerðist í Evrópu undir
lok áttunda áratugarins og á fyrstu
ámm þess níunda. Þá framkallaði at-
vinnuleysi mikil og sterk viðbrögð í
fyrstu en síðan hjöðnuðu þau.
Spáði Thatcher falli
Ég minnist þess að sem fréttamað-
ur á Sjónvarpinu spáði ég í bama-
skap mínum ríkisstjóm Margrétar
Thatcher illum örlögum, jafnvel falli,
þegar atvinnuleysið tók að aukast
stig af stigi, og fór síðan hraðvax-
andi; í fyrstu skiptu hinir atvinnu-
lausu hundmðum þúsunda síðan
milljónum. Og ekki vildi ég trúa því
að breska þjóðin myndi til lengdar
sætta sig við ríkisstjóm sem leiddi
annað eins böl yfir samfélagið og
fjöldaatvinnuleysi með efnahags-
stefnu sinni.
Ég reyndist heldur betur glám-
skyggn. Ég gleymdi að reikna með
því að enda þótt hinir atvinnulausu
skiptu milljónum þá voru hinar millj-
ónimar miklu fleiri sem höfðu vinnu.
Og þær vildu ekkert af hinum vita,
fannst þeim ekki koma við að aðrir
væm atvinnulausir. Sofandaháttur,
sinnuleysi og eigingimi kann að ein-
hverju leyti að skýra hvers vegna
fólk lætur sig ekki atvinnuleysi
skipta í ríkari mæli en raun ber vitni.
Ef til vill mun vitneskjan um til-
kostnað af atvinnuleysi breyta þessu
aftur en mestu máli skiptir þó að end-
urvekja félagslega samábyrgð í þjóð-
félaginu.
Önnur ástæða kann hreinlega að
vera sú að fólk telji að við atvinnu-
leysi verði ekki ráðið með beinum
aðgerðum. Menn geti ekki gert ann-
að en skapa atvinnurekstrinum hag-
stæð skilyrði, eins og það yfirleitt er
orðað, með skattalækkunum og öðm
ámóta, og þá hljóti að rætast úr. Þessi
stefna nefndist Reaganomics og gekk
engan veginn upp. Hér á landi hefur
Innan opinbera kerfisins
hafa verið meiri mögu-
leikar, þegar að hefur
kreppt í atvinnulífi, að
halda fólki í vinnu en hjá
einkaaðilum, sérstak-
lega þeim sem reka smá
og veikburða fyrirtæki.
Nú er það hins vegar
boðað að hin járnköldu
lögmál markaðar skuli
gilda alls staðar, einnig
innan aimannaþjónust-
unnar.
Ef okkur er alvara
Allt þetta er mikilvægt að menn
hugleiði af alvöm, ekki síst þeir sem
vilja kenna sig við félagshyggju. Ef
við meinum það í alvöm að höfuðá-
herslu beri að leggja á að útrýma at-
vinnuleysi þá verður einnig að gera
það í verki. Við skulum ekki gleyma
því að atvinnuleysi er hægt að út-
rýma því atvinnuleysi er fyrst og
fremst skipulagsvandi en ekki nátt-
úrulögmál. Menn þurfa að nýta fjár-
muni á markvissan hátt á þeim svið-
um þar sem saman fara óunnin verk
og nægilegt framboð á vinnuafli. Hér
má til dæmis nefna umönnunargeir-
ann. Þetta kallar á markvissa sam-
tengingu stefnumótunar í mennta- og
atvinnnumálum en þegar til lengri
tíma er litið mun heildarstefnumótun
til atvinnuuppbyggingar skila ár-
angri. Gleymum því aldrei að það er
dýrara að hafa fólk atvinnulaust en í
vinnu að ekki sé minnst á þau verð-
mæti sem forgörðum fara með því að
nýta ekki vinnufúsar hendur. Fyrsta
skrefið hlýtur þó að vera að gera sér
grein fyrir því hvað það er í þeirri
stefnu sem nú er rekin sem beinlínis
stuðlar að atvinnuleysi og snúa þar
við blaðinu.
stórfelldur skattaafsláttur til fyrir-
tækja á liðnum árum og nú síðast til
fjármagnseigenda enn aukið á kjara-
misréttið í landinu og eftir sem áður
búa Islendingar við fjöldaatvinnu-
leysi.
Þörf á stefnu sem
skapar störf
f rauninni er rekin hér argasta at-
vinnuleysisstefna og er reynt að fá
launafólk til að skrifa upp á þá
stefnu. Atvinnurekendur hafa hamr-
að á því að eina leiðin til að bæta
kjörin sé að fækka fólki, þannig náist
framleiðniaukning sem síðan gefur
þeim sem eftir starfa í fyrirtækjum
og stofnunum meira í aðra hönd.
Þetta hefur verið sagt beint út við
samningaborðið og á prenti af við-
semjendum launafólks og gildir þá
einu hvort þeir halda á málum fyrir
opinbera aðila eða einkaaðila.
Sú stefna að gera opinberan rekst-
ur sem líkastan atvinnurekstri á
einkamarkaði hnígur einnig í þessa
átt. Innan opinbera kerfisins hafa
verið meiri möguleikar, þegar að hef-
ur kreppt í atvinnulífi, að halda fólki
í vinnu en hjá einkaaðilum, sérstak-
lega þeim sem reka smá og veik-
burða fyrirtæki. Nú er það hins vegar
boðað að hin jámköldu lögmál mark-
aðar skuli gilda alls staðar, einnig
innan almannaþjónustunnar. Þessi
stefna mun þegar fram líða stundir
lpirSa til ankins atvinnnlevsis.
Krafa um úrbætur
Verkalýðshreyfingin í Evrópu hef-
ur hvatt til þess að dagurinn í dag,
28. maí, verði notaður um gervalla
álfuna til að minna ríkisstjómir og
ekki síður allan almenning á mikil-
vægi þess að halda uppi einarðri bar-
áttu gegn atvinnuleysi. Hin evrópska
verkalýðshreyfing setur í dag fram
ákall og kröfu um að menn taki á at-
vinnuleysisvandanum af miklu rneiri
alvöm og festu en gert hefur verið.
Það er vissulega umhugsunarefni
að sjá og heyra í fjölmiðlum að auk-
in hagsæld og uppgangur einkenni
efnahagslíf í álfunni. Á sama tíma er
skráð atvinnuleysi, og þar era þá ekki
taldar með þær milljónir sem ekki
era á skrá, í Evrópusambandinu tæp-
ar 18 milljónir og fer fjölgandi.
Þannig er atvinnuleysi í Þýskalandi
komið yfir fjórar og hálfa milljón og
hefur aldrei verið meira síðan í byrj-
un fjórða áratugarins. Það var þá sem
Adolf Hitler komst til valda.
Við slíkar aðstæður er ekki tími til
að leggja sig. Hvemig sem á málin er
litið þá mega menn ekki sofna á
verðinum.
Hin evrópska verkalýðshreyfing
setur í dag fram ákall og kröfu um
að menn taki á atvinnuleysisvand-
anum af miklu meiri alvöru og festu
en gert hefur verið.
Höfundur er formaöur BSRB
og alþíngismaður