Alþýðublaðið - 30.05.1997, Blaðsíða 2

2
13
r i ð
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
1
maðurinn
FOSTUDAGUR 30. MAI 1997
Brautarholti 1 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýðublaösútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot Guðmundur Steinsson
Prentun ísafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Veiðileyfagjaldið er réttlátt
Þingmenn jafnaðarmanna hafa ítrekað flutt tillögur á Alþingi um
veiðileyfagjald í sjávarútvegi. Með veiðileyfagjaldi er átt við gjaldtöku
í tengslum við úthlutun veiðiheimilda fyrir afnot af sameiginlegri auð-
lind. Fyrirfram hafa menn ekki gefið sér hvaða form veiðileyfagjalds
væri heppilegast með tilliti til áhrifa á ýmsa þjóðlífsþætti;. fjárhags-
lega stöðu sjávarútvegs, hagvöxt, fiskveiðistjómun, gengisskráningu,
viðsldpti með veiðileyfi, hagstjóm hérlendis, byggðaþróun, sam-
keppnisstöðu atvinnuvega, útflutning, atvinnu, lífskjör, tekjudreifingu
og ríkisfjármál. Ahugavert er að velta fyrir nýrri hugmyndafræði um
auðlindagjald á aðrar auðlindir í eigu þjóðarinnar, svo sem vatnsorku.
Hugmyndafræðin um veiðileyfagjald tengist flestu því sem mestu
máli skiptir í stjómmálaumræðu hvunndagsins réttlæti og hagkvæmni,
hagstjóm og tekjuskiptingu í þjóðfélaginu.
Gmndvöllur veiðileyfagjalds er sú staðreynd að fiskstofnarnir
kringum landið em eign allrar þjóðarinnar. Þótt nauðsynlegt sé að
koma upp stýrikerfi til að stjóma veiðum, þ.e. til að hindra ofnýtingu
fiskstofna og nýta þá á hagkvæman hátt, breytir það því ekki hverjir
eiga fiskinn í sjónum.
Eignarréttur þjóðarinnar á fiskimiðunum og fiskstofnunum er ótví-
ræður og bundinn í lögum þótt útgerðin fái tímabundinn afnotarétt til
að draga þann fisk úr sjó. Þessi tímabundni afnotaréttur felst í veiði-
heimildum. Fiskimiðin em sameiginleg og því er óeðlilegt að arður af
þeim renni eingöngu til fámenns hóps sem fær afnotaréttinn. Þannig
em hugtökin veiðileyfagjald, auðlindagjald, veiðigjald eða leiga fyrir
veiðileyfi samheiti yfir það að taka gjald við úthlutun veiðiheimilda.
Það gildir um veiðiheimildir eins og annað sem er af skomum
skammti að þær em ávísun á verðmæti. Þar sem ekki er unnt að hafa
fijálsar veiðar hér við land, eins og var á ámm áður, vegna hættu á of-
veiði og óhagkvæmum útgerðarháttum verður ríkisvaldið að úthluta
veiðiheimildum eða stýra veiðum eftir öðm fastmótuðu skipulagi.
Þegar ríkið skammtar þegnunum takmörkuð gæði verða þau fé-
mæti ef þau ganga kaupum og sölum og em verðlögð á markaði.
Einmitt þetta hefur gerst og vitaskuld er mjög brýnt og í alla staði eðli-
legt að eigandi auðlindarinnar fái í sinn hlut raunvemlegt afgjald fyrir
notkun eða nýtingarrétt annarra sem ríkið hefur úthlutað samkvæmt
eigin ákvörðun. Veiðileyfagjald mun staðfesta þjóðareign á fiskimið-
unum og slík skipan stuðlar einnig að skynsamlegri framþróun í efna-
hagsmálum.
Þetta er nátengt umræðu um hver eigi að njóta afraksturs sameig-
inlegra auðlinda. Hagkerfi austantjaldsríkjanna gerði ráð fyrir ríkis-
eign og ríkisnýtingu sem þungamiðju hagkerfisins. Það kerfi var óhag-
kvæmt og brotnaði niður á örfáum ámm eftir að brestimir urðu öllum
ljósir. Þannig verður um öll kerfi sem skapa forréttindi til fárra á kostn-
að hinna mörgu, ekki hvað síst þegar um sameiginlegar auðlindir er að
ræða.
Fiskveiðiarður er umtalsverður í núverandi kerfi. Veiðiheimildir
ganga kaupum og sölum á tiltölulega háu verði sem er sönnun fyrir því
að innan sjávarútvegsins er til fé til að greiða fyrir aflaheimildir. Þau
viðskipti eiga sér hins vegar stað án þess að almenningur fái nokkuð í
sinn hlut þar sem veiðiheimildunum er úthlutað án endurgjalds.
Ákveðnir einstaklingar og fyrirtæki eiga ekki að fá ókeypis aðgang að
sameiginlegri auðlind. Það er óviðunandi að ríkið skuli skammta
mönnum rétt til þess að selja og hagnast á annarra manna eign.
Almenningi í landinu blöskrar það óréttlæti sem blasir við í núver-
andi kerfi, þegar einstakir útgerðarmenn geta hagnast um margar millj-
ónir króna á sölu eða leigu veiðiheimilda án þess að greiða nokkuð fyr-
ir þann rétt að vera handhafi heimildanna. Spumingin er hvort eigandi
auðlindarinnar, þjóðin öll, eigi að fá greiddan arð af eign sinni eins og
eigendur annarra eigna fá eða hvort úthluta eigi kvótanum áfram á
meintum sögulegum forsendum þannig að þeir sem hingað til hafi
fengið hann fái hann áfram og þá endurgjaldslaust.
íslendingar eiga bestu sjómenn í heimi og frábær fyrirtæki sem
hafa alla möguleika til að þróast áfram bæði hérlendis og erlendis. Við
þurfum að ná sátt um grundvallaratvinnuveginn og hún næst ekki
nema með réttlæti, og veiðileyfagjaldið snýst um réttlæti.
Skynsamlegt er að í byrjun sé um tiltölulega lágar greiðslur að
ræða sem gætu hækkað eftir því sem sjávarútvegurinn hefur burði til
að greiða. Ef genginu væri jafnframt beitt til að auðvelda sjávarútveg-
inum greiðslu gjaldsins mundi annar útflutningsiðnaður styrkjast. Þá
er hér komin samræmd efnahagsstefna sem:
- skilar auknum hagvexti á næstu árum,
- eflir sjávarútveginn og
- er fylgt fram í samræmi við réttlætiskennd þjóðarinnar, eiganda
fiskimiðanna.
Vita þeir það fyrir vestan?
Verkföll á Islandi hafa um árabil
ekki snúist um kaup og kjör heldur
miklu fremur sæmd og viðurkenn-
ingu, enda hefur fólk það yfirleitt
nokkuð gott hér. Kjaradeilumar hafa
verið af tvennum toga: annars vegar
hafa vel menntaðir en vanmetnir
hópar háskólamenntaðs fólks bárist
fyrir því að samfélagið viðurkenni
mikiivægi starfa þeirra - kennarar,
umönnunarstéttir, bolsévískir veður-
fræðingar og aðrir sem eru í þriðja
lið frá Gúttóslag.
Hinn launadeiluhópurinn er öllu
ógeðugri: verkföil hafa hér verið
stunduð sem nokkurs konar hobbí
hjá auðmannastéttum á borð við
flugfólk og mjólkurfræðinga.
Almennt launafólk hefur horft á
þessar kjaradeilur álengdar með
ólund, enda setur hið eilífa kjara-
þvarg á Islandi leiðinlegan svip á
samfélagið, gerir samfélagsumræð-
una óbærilega á köflum - ekki líður
sá dagur að maður þurfi ekki að
hlusta á eitthvert væl í fréttatímum
um bág kjör, blygðunarlausan bar-
Priðji mqðtirinn |
Guðmundur
Andri
Thorsson
skrifar
lóm, blákaldar launalygar. Þvætting
um mannsæmandi laun.
Nema nú hefur skyndilega brugðið
svo við að allt í einu stendur venju-
legt launafólk í kjarabaráttu. Þama
fyrir vestan. Það er allt í einu verk-
fall. Alvöru verkfall eins og voru
þegar maður var lítill. Hvers vegna?
Hvað veldur því að Vestfirðingar
vilja endilega fá að semja sjálftr í
stað þess að formaður trésmiðafé-
lagsins í Reykjavík geri út um þetta
við VSÍ?
Andstæðar kenndir fara um mann
þegar maður fylgist með verkfalls-
átökum Vestfirðinga sem einna helst
minna á gamlar frásagnir kreppu-
komma. Maður hugsar: hví skyldi
fólk á Vestfjörðum ekki eiga skilið
að fá meira kaup en fólk annars stað-
ar - hvers vegna ættu sömu lágu lágu
lágmarkslaunin að gilda alls staðar á
landinu? Hvers vegna ætti fyrirtæki
sem ekki getur borgað fólki sínu
hundrað þúsund kall á mánuði yfir-
leitt að vera í rekstri? Og landverka-
fólkið sem horfir upp á milljónimar
fuðra upp í höndunum á sjómönnun-
um að skemmta sér í landi - horfir
mKSBk' - " m Pfti * :
f j jdf

upp á blindfulla stundarauðkýfinga
þvælast landsfjórðunga á milli á
einkaflugvélum í leit að partíi - hví
skyldi það ekki heimta sitt úr því að
fyrirtækin hafa svona augsýnilega
bolmagn til að fjármagna slíka vit-
leysu?
Maður hugsar: þama er fólk sem
sjálft grípur í taumana, fólk sem
sjálft ætlar að móta örlög sín. Þeir
vita það fyrir vestan.
Hvað?
Hvað vita þeir?
Maður hugsar: þarna
er fólk sem sjálft gríp-
ur ítaumana, fólksem
sjálft ætlar að móta ör-
lög sín. Þeir vita það
fyrir vestan.
Það?
Um hvað snýst þetta verkfall? Lé-
legt kaup? Fátækt fólk? Vantar mjólk
handa bömunum og fá þau ekkert
nema tros mánuðum saman, er hung-
ur og hallæri? Sveltur gamla fólkið?
Em sjúklingar á götunni? Er þetta
verkfall fólks sem ekki hefur efni á
því að mennta börnin sín? Sem ekki
hefur ráð á sómasamlegum húsum?
Sem hefur engu að týna nema hlekkj-
unum? Þeir kunna að vita það fyrir
vestan en hvernig á ég að vita þessa
hluti, búandi í landi þar sem em ekki
fjölmiðlar sem telja það hlutverk sitt
að upplysa mann um baksvið at-
burða: á fjölmiðlum starfar fólk sem
romsar upp úr sér bláberum tíðind-
um, spyr fólk hvernig tilfinning eitt-
hvað hafi verið og tekur viðtöl hvert
við annað um tilfmningar sínar.
Hvert er baksviðið? Hvergi á land-
inu er sagðar hærri meðaltekjur en á
Vestfjörðum. Framleiðni í íslenskum
frystihúsum er sögð helmingi lægri
en í Danmörku þar sem borguð em
„mannsæmandi laun“. Getur þá
kannski hugsast að frystihúsin séu
illa rekin, skipulag þar sé í molum,
nýting slæm á hráefni og mannskap -
getur hugsast að með betra skipulagi
væri hægt að losna við að flytja inn
vinnuafl og jafnframt borga betri
laun? Og að þetta eigi að vera gert í
samstarfi þess fólks sem berst fyrir
sögu sinni, mannlífi sínu, fjöllunum
sínum, fyrir sjálfsmynd sinni, fyrir
búsetu sinni - fyrir tilveru sinni.
Hvemig sem því kann að vera var-
ið þá er það ekki að öllu leyti
skemmtileg reynsla að horfa á fólkið
í verkfallsvörslunni „lifa sig inn í
leikinn" einhvers staðar á Króknum
eða í Hafnarfirði - einhvers staðar
annars staðar en þar sem hann raun-
veralega ætti að fara fram, og bera
þar óbilgjamir útgerðarmenn og
kappsamir verkfallsverðir jafna sök;
vestfirsku hörkunni er sóað þar til
einskis. Að sjá er þetta eins og fólk
sem gefur dauðann og djöfulinn í
allt. Þegar maður horfir á þetta glað-
væra sundurlyndi losnar maður ekki
við þá hryggðarkennd að hér horfi
maður á fjörbrot byggðar.