Alþýðublaðið - 03.06.1997, Blaðsíða 5

!
f
ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚNÍ 1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
mennin
iginn.
sitja eftir
ræðu um EES.
fréttamyndir á skjánum og tilbúnir
réttir í frystiborðinu. Eru stjóm-
málamenn enn að vitna til heims-
myndar Jónasar frá Hriflu í sinni
orðarœðu ? “
“Hvalveiðiumræðan er brunnur
frábærra yfirlýsinga af þessum toga
en menn er þó orðnir varkárari. Eg
vitna til umræðna þar sem stjóm-
málamaður vitnaði til ummæla stýri-
manns og útgerðartæknis og sagði:
Ef við drepum ekki hvalinn, þá drep-
ur hvalurinn okkur.“
Það sem slær mig er að menn eru
enn að tala til íslendingsins sem
ákveðinnar hugmyndar um hvemig
við erum. Islendingurinn sem eftir
stendur er veiðimaður og bóndi sem
á allt sitt undir náttúmöflunum og
verður að vinna þegar það gefur,
þessi hugmynd er mjög rótgróin og
föst í stjómmálaumræðunni. Nú þeg-
ar rúmast stór hluti þjóðarinnar ekki
innan þessarar ímyndar, til dæmis
innflytjendur og afkomendur þeirra
og ég hef gmn um að margt yngra
fólk upplifi sig ekki svona, það
samasamar sig frekar öðmm þáttum.
Spumingar um yfirráð yfir auðlind-
“Hvalveiðiumræðan er
brunnur frábærra yfir-
lýsinga af þessum toga
en menn er þó orðnir
varkárari. Ég vitna til
umræðna þar sem
stjórnmálamaður vitn-
aði til ummæla stýri-
manns og útgerðar-
tæknis og sagði: Ef við
drepum ekki hvalinn,
þá drepur hvalurinn
okkur.“
Það sem slær mig er
að menn eru enn að
tala til íslendingsins
sem ákveðinnar hug-
myndar um hvernig við
erum. íslendingurinn
sem eftir stendur er
veiðimaður og bóndi
sem á allt sitt undir
náttúruöflunum og
verður að vinna þegar
það gefur, þessi hug-
mynd er mjög rótgróin
og föst í stjórnmála-
umræðunni. Nú þegar
rúmast stór hluti þjóð-
arinnar ekki innan
þessarar ímyndar, til
dæmis innflytjendur og
afkomendur þeirra og
ég hef grun um að
margt yngra fólk upp-
lifi sig ekki svona,
um eiga að horfa allt öðruvísi við
okkur sem þjóð en öðrum iðnvædd-
um þjóðum, af því að við erum veiði-
menn og vissulega er sjálfsagt eitt-
hvað til í því, en við verðum líka að
leggja áherslu á menntað vinnuafl,
ekki bara að hamast, þegar það gef-
ur.“
Arnar velti fyrir sér t fyrirlestrin-
um hvort nýr íslendingur sé að fœð-
ast og hvað geti leyst þjóðarhug-
myndina af hólmi. Hann segir að
drög að svari sé að finna í breyttum
viðskiptaháttumn þar sem neysla
ímynda er að leysa neyslu fram-
leiðsluvara að hólmi og sala og
miðlun upplýsinga eru helstu vaxtar-
broddarnir. Spámenn telja að þjóð-
emishyggja sé að missa tökin en
þráttfyrir það má sjá uppgang henn-
ar um allan heim. I umrótinu leynast
því ýmsar hœttur.
Hvar birtast þessir árekstrar?
“Þetta er að gerast um allan heim,
þegar tök þjóðarímyndarinnar slakna
á sjálfsmynd einstaklinga er hætta á
að það sé slegið til baka með því að
reyna að endurskapa ímyndina.
Menn hafa velt því fyrir sér hvort
það sé ákveðin menningarhyggja að
taka við, hvort að hvíta, gamla og
kristna Evrópa sé komið með nýtt
ídentítet, þá er dregin lína um gömlu
Evrópu og síðan hinn svarta íslamska
heim. Það er því þessi tilhneiging til
að draga menningarblokkir um heim-
inn með rasískum formerkjum.
Fræðimaðurinn Martin Barker hefur
skrifað bók um þetta efni.
Þegar lögð er áhersla á að þjóð eða
þjóðríki séu fölsk eða óekta fyrir-
bæri, vaknar sú spuming hvað sé
ekta. I hugmyndinni um hvað er ekta,
felst oft ný menningarhyggja.
Hvaða nýi Islendingur er þar að
verða til og er einhver að snúa sér að
því að ávarpa hann í pólitískri orðar-
æðu. Það hafa verið tilhneigingar í
gangi hjá ákveðnum frelsunarfræð-
ingum, að þjóð sé ekki náttúrulegt
fyrirbæri. Það sé ekki hægt að skil-
greina hana eingöngu út frá tung-
unni, ekki trúarbrögðum, eða kyn-
þáttum. En með því ertu ekki búin að
leysa vandamálið, þar hefst það fyrir
alvöru.
Ég hallast að kenningum Benedikt
Anderson, sem er gúrú í þessum
fræðum, um að þjóðir séu ímynduð
samfélög sem sameinist um hug-
myndir, þegar verið er að tala til
þjóðar er jafnffamt verið að móta
hana. Fólk er farið að berjast um
ímyndir, það er farið að gera kröfu
um að eiga sess í sögu þjóða sinna.
Þessi krafa er ættuð frá svörtum
Bandaríkjamönnum og réttindabar-
áttu homma og lesbía en síðan hafa
aðrir hópar tekið upp merkin.
Stjómmálamenn hér tala við fs-
lendinga eins og við séum hópur
fólks með sömu hagsmuni en það er
ekki að öllu leyti rétt. Þegar verið er
að berjast gegn vinnuvemdartilskip-
unum Evrópusáttmálans, em það þá
sameiginlegir hagsmunir allra eða er
verið að halda á lofti einsleitri
þjóðarímynd sem útilokar stóran
hluta af okkur.
Unga fólkið er farið að daufheyr-
ast þegar stjómmálamenn ávarpa
veiðimanninn, á sama tíma kvarta
þeir undan því að unga fólkið tengist
ekki frumatvinnugreinum og þekki
ekki fiskvinnslu. Það þurfi því að
kenna hana í skólakerfinu, svo fólk
plasseri sig rétt. En fólk samsamar
sig kannski frekar með OZ en fisk-
vinnslu eða samsamar sig henni með
öðmm hætti, til dæmis þvf sem snert-
ir tækni og hugvit. Jafnvel fisk-
vinnsla er ekki lengur bara spurning
um að moka um afla og gera að. Nið-
urstaðan er sú að hluti af orðaræðu
stjómmálanna situr eftir og nær ekki
lengur eymm nýrra kynslóða. Veiði-
mannaímyndin sem er ákaflega
macho veltir líka upp þeirri spum-
5
Táknrænn ástarskógur
“Fyrsta gerðin af þessu leikriti
varð til árið 1993, en síðan em til
ótal gerðir," segir Kristín Ómars-
dóttir rithöfundur um nýtt verk
sitt Astarsaga 3 sem er verið að
æfa í Borgarleikhúsinu um þessar
mundir. Þar leiðir höfundur áhorf-
endur inn í djarfan og ögrandi
heim, táknrænan ástarskóg þar
sem fólk er sífellt að villast og
rata í, týnast og hverfa í ótal
spurningar vakna meðan ráfað er
um skóginn. Hvar liggja mörk
ástar og vináttu, blíðu og hörku,
draum og vemleika? Leikendúr
eru Ami Pétur Guðjónsson, Þor-
steinn Gunnarsson, þórhallur
Gunnarsson en leikstjóri er Auður
Bjamadóttir.
“Ég hafði lesið grein um
Öskjuhlíðina í Reykjavík eftir
sambýliskonu mína og orðið fyrir
áhrifum. Þetta byrjaði sem ævin-
týraleikrit en endaði í blöndu af
raunsæi og draumi, leikritið er
byggt upp sem kokteill af þessu
tvennu. Sögumaður verksins
tengir raunsæisheiminn og
draumaheiminn saman með ljóð-
rænurn texta, sem má segja að sé
bundið mál okkar tíma, það má
segja að hann sé kokteilberið.
Barbí og
hin fatlaða
vinkona
hennar
Barbie hefur eignast nýja vinkonu í hjólastól en sú kom á markaðinn í hjóla-
stól með öllu meðfylgjandi þann 21 maí síðastliðinn og fékk hið hunangssæta
nafn, „Share a smile Bekcy.“
Pólitískur réttrúnaður framleiðandans hefur þó enn ekki dugað til að seyja
hommaútgáfuna af Ken á markað, þrátt fyrir þrálátan orðróm um meinta sam-
kynhneigð hans. Hinsvegar segja ólygnir að snyrtivöruútgáfa Barbí sé vænt-
anleg, með snyrtivörum bæði fyrir dúkkuna og eigendur hennar sem eru flest-
ir á aldrinum sex til tólf ára.
Út meö Hamsun
Hin umdeilda bandaríska útgáfa af
bókinni Veröld Soffíu er sérstaklega
hugsuð til að ná til bama og unglinga
en í henni hafa verið felldar burt all-
ar tilvísanir til norskra höfunda og
norskrar sögu. Jafnvel nóbelsverð-
launahöfundurinn Knud Hamsun var
látinn fjúka, en John Steinbeck kem-
ur í hans stað, Wergeland er skipt úr
fyrir Byron og Bjömsson fyrir
Thomas Hardy.
Þessi útgáfa bókarinnar er einnig
hugsuð fyrir enskumælandi lönd í
Evrópu og mun líklega fara í milljón-
um eintaka.
Þýðandinn Paulette Möller sem er
búsett í Danmörku vildi ekki tjá sig
um málið þegar norska blaðið Aften-
posten setti sig í samband við hana,
en hún vísaði á bókmenntalegan ráð-
gjafa sinn Virginiu Allen Jensen, sem
sagði ástæðu þessa vefá að bókin ætti
að höfða til bama og unglinga og trú-
lega hefði ekki verið farin þessi leið
ef um væri að ræða bók fyrir full-
orðna.
“A Norðurlöndum hefði ekki verið
um slíkt að ræða,“ segir Allen Jensen
og bætir við að hún eigi erfitt með að
sjá fyrir sér bandaríska unglinga slá
upp Hamsun og Wergeland, hér séu
engar einfaldar lausnir."