Vísir - 12.11.1976, Blaðsíða 10

10
Föstudagur 12. nóvember 1976 VISIR
VÍSIR
Ctgefandi: Reykjaprenthf.
Framkvæmdastjóri: DavfóGuömi ndsson.
Ritstjórar: Þorsteinn P&isson, ábm.
ólafur Ragnarsson
Ritstjórnarfulltrúi. Bragi Guömundsson. Fréttastjóri erlendra frétta: Guömundur Pétursson. Um->
sjón meB helgarblaöi: Ami Þórarinsson. Blaöamenn: Edda Andrésdóttir, Einar K. Guöfinnsson,
Guöjón Arngrimsson, Kjartan L. Pálsson, óli Tynes, Rafn Jónsson, Sigurveig Jónsdóttir. Akur-
eyrarritstjórn: Anders Hansen. lþróttir: Björn Blöndal, Gylfi Kristjánsson. Utlitsteiknun: Jón ósk- '
ar Hafsteinsson, Þórarinn j. Magnússon. Ljósmyndir: Jens Alexandersson, Loftur Asgeirsson.
Augiýsingastjóri: Þorsteinu Fr. Sigurösson. Dreifingarstjóri: Siguröur R. Pétursson.
Auglýsingar: Hverfisgata 44.Sfmar 11660, 86611
Afgreiösla: Hverfisgata 44. Sfmi 86611
Ritstjórn: Sföumúla 14.Sfmi86611, 7llnur
Akureyri. Sfmi 96-19806
Askriftargjald kr. 1100 á mánuöi innanlands.
Verö f lausasölu kr. 60 eintaklö.
Prentun: Blaöaprent hf. ^
Hvoru megin stendur
viðskiptaráðherra ?
Enn sem komið er hef ur hvorki heyrst hósti né stuna
frá embættismannanefnd þeirri, sem fyrir skömmu
var falið að kanna aðstöðu fyrirtækisins Loðskinn á
Sauðárkróki eftir að Sambandið setti það i viðskipta-
bann. Hér er að vísu úr vöndu að ráða, en annaðhvort
er að ganga í slík mál með oddi og egg eða láta þau
hreinlega kyrr liggja.
Engin löggjöf er fyrir hendi, sem reisir skorður við
starfsemi einokunarhringa. Fyrirtækjasamsteypur
geta því hagnýtt sér drottnunar- og einokunaraðstöðu
sína að vild sinni án þess að það brjóti í bága við lög-
mæta viðskiptahætti. Rétt er því, að stjórnvöld geta
ekki neytt margra lagalegra úrræða í þessu efni.
Á hinn bóginn hefði verið fróðlegtað fá fram í dags-
Ijósið niðurstöðu rannsókna á þeim viðskiptaháttum,
sem hér er um rætt. Þær gætu varpað Ijósi á ýmislegt,
sem færa má til betri vegar í viðskiptamálum.
Hjá þvi verður að sjálfsögðu ekki komist að sett
verði löggjöf gegn óeðlilegri hringamyndun og einok-
un. Gegn því er ekki unnt að standa öllu lengur.
Meginmáli skiptir hins vegar hvernig þau lög verða úr
garði gerð.
Ljóst er, að í samkeppnislöggjöf verður að kveða
skýrt á um, hvað sé lögmætt og hvað ekkí í hverju
falli. Með öllu er útilokað að láta það vera undir mati
stjórnvalda hverju sinni. Það getur aðeins leitt til
meiri pólitískrar spillingar í viðskiptalifi en orðið er.
Augljóst er, að við stöndum frammi fyrir hættum á
þessu sviði. Hin pólitlska yfirstjórn viðskiptamál-
anna hefur forðast allar umræður um þessi alvarlegu
mál. Vitaskuld getur það ekki gengið. Borgararnir
eiga rétt á að vita um afstöðu viðskiptaráðherrans,
hvort hann stendur með einokunarstarfseminni eða
frjálsum viðskiptum.
Athafnamenn í
landbúnaði
Landbúnaðarmálin hafa oft á tíðum verið ásteyt-
ingarsteinn í stjórnmálaumræðum. I sjálfu sér er það
ekki óeðlilegt, því að margt má færa til betri vegar í
þeim efnum. I raun réttri væri það í meira lagi kyn-
legt, ef menn hefðu ekki áhyggjur nokkrar af þvi að
þurfa að borga með framleiðslu, sem við seljum úr
landi.
Á hinn bóginn er ekki unnt að horfa framhjá því, að
margt er stórvel gert í landbúnaði. Sannleikurinn er
sá, að hér má reka arðbæra landbúnaðarframleiðslu,
ef rétt er á málum haldið. Ýmsir athafnasamir menn
hafa byggt upp athyglisverðan rekstur á þessu sviði.
Til marks þar um má nefna stórbú við Hellu á
Rangárvöllum, sem greint var frá i þessu blaði fyrr á
árinu og nýlega hefur aftur orðið tilefni opinberra
umræðna. Þar reka þrír menn landbúnaðarfram-
leiðslu, sem er jafngildi yfir fjörutíu visitölubúa. I
þessu sambandi má einnig nefna heykögglaverk-
smiðjuna i Brautarholti á Kjalarnesi. Þar hafa tveir
dugmiklir bændur reist verksmiðju, sem flestum
þingmönnum finnst, að einungis ríkið geti staðið að.
Ýmis fleiri dæmi mætti nefna. En það sem máli
skiptir er sú staðreynd, að þessir athafnamenn hafa
sýnt fram á, að einstaklingar geta rekið hér arðbæra
landbúnaðarstarfsemi. Spurningin snýst einvörðungu
um það, hvort menn vilja fylgja fram skynsamlegri
stefnu í þessum efnum.
islendingar eiga og verða að stunda landbúnað. En
sannleikurinn er sá, að það er ekki sama, hvernig
staðið er að verki.
„Sauðfjárrækt á tslandi viö
rikjandi búskaparhætti sýnist
ekki vera samkeppnisfær við
sauðfjárrækt í þeim sauðfjár-
löndum, sem ráða framboði og
heimsmarkaðsverði á dilka-
kjöti. Vinna, bein rekstrarút-
gjöld, og fjárfesting i húsum,
ræktun og bústofni er hér á landi
langt yfir þvi, sem gerist, t.d. 1
Nýja-Sjálandi”.
Þetta kemur fram I nýrri
skýrslu frá Rannsóknarráði
rikisins um þróun sauðfjárrækt-
ar og yfirlit yfir stöðu islenskrar
sauðfjárræktar og spá þar um
tilársins 1985.1 skýrslunni segir
ennfremur:
Verðlagningin hefur
áhrif á gæði
afurðanna
„Framleiðni á Nýja-Sjálandi
Rannsóknarráð rlkisins hefur gert úttekt á stöðu sauðfjárræktar i
landinu og kemur fram i henni að við margháttaða erfiðieika er að
etja i þessari grein landbúnaðarins.
Sauðfjárrœkt sí-
vaxandi byrði á
rikissjoði
— segir í skýrslu frá
Rannsóknarráði ríkisins,
en þar eru settar fram
hugmyndir til úrbóta
virðistmun hærri en hér.einsog
ef til vill sést best á þvi, að
framleiðslukostnaður nýsjá-
lensks bónda á 16,8 tonnum af
kjöti og 6,6 tonnum af ull eftir
1650 kindur, sýnist vera um það
bil jafnhár og framleiðslukostn-
aður islensks bónda á 6,9 tonn-
um af kjöti og 0,62 tonnum af ull
eftir 355 kindur (kjöt af ásetn-
ingslömbum meðtalið).”
i þessari skýrslu kemur fram,
að verðlagning sauðfjárafurða
hefur dregið úr viðleitni bænda
til ullar- og gæruframleiðslu, en
þeir lagt allt kapp á að fram-
leiða kjöt. Er talið að með á-
framhaldandi stuðningi til upp-
byggingar sauðfjárbúskapar, sé
liklegt að á næstu árum muni
framleiðsla á dilkakjöti um-
fram innanlandsþarfir fara
stórlega vaxandi. Nú er um 28%
kjötsins flutt út og þvi spáð aö
árið 1985 geti umfram magnið
oröiö frá 6300 til 8200 tonn, eftir
þvi hvort kjötið yröi áfram
greitt niður eða niðurgreiðslum
hætt. Kemur fram að ef ekki
reynist unnt aö finna hagstæðari
markaði fyrir dilkakjöt munu
útflutningsbætur verða sivax-
andi byrði á rikissjóði ef flytja á
umfram kjötframleiðslu út.
Ný verðhlutföll,hag-
ræðing og verðmæta-*
mat geta bjargað.
Höfundur skýrslunnar, sem
eru þeir Stefán Aöalsteinsson,
búfjárfræöingur, Sveinn Hall-
grimsson sauöfjárræktarráðu-
nautur og Vilhjálmur Lúðviks-
son efnaverkfræðingur, telja aö
til lausnar þessum vanda eða til
að draga úr honum komi f jórar
leiðir helst til greina:
í fyrsta lagi með þvi að auka
framleiöni og hagkvæmni sauö-
fjárbúskapar, þannig aö dilka-
kjötsframleiðslan geti orðið
samkeppnisfær á erlendum
mörkuðum. Er lágmark, að út-
flutningsverð geti greitt breyti-
legan framleiðslukostnaöi
* dilkakjötsins, auk sláturkostn-
aðar og annars umsýslukostn-
aöar viö kjötgeymslu, flutninga
og sölu.
1 öðru lagi að draga úr slátur-
^og geymslukostnaöi með hag-
ræðingu.
1 þriðja lagi að skapa ný verð-
hlutföll milli sauðfjárafurða i
verðlagsgrundvelli, þannig að
magn og sérstaklega gæði á ull
og gærum ráði meira um af-
komu fjárbúánna heldur en nú
er, en dregið yrði hlutfallslega
úr Verðmæti kjöts. Meö þessu er
reynt að auka magn og verð-
mæti aukaafurða (ull og gærur)
er aukið gætu raunverulega
framlegð búsins, en jafnframt
er stuðlað að auknum þjóðhags-
legum margfeldisáhrifum sauð-
fjárræktar i iönaðarframleiðslu
og atvinnuþróun, er réttlætt
gætu áframhaldandi verðbætur
i nýju formi.
1 fjórða lagi að beita sérstök-
um aðferöum tilað draga úr eða
stöðva vöxt sauðfjárbúskapar,
en höfundarnir telja að þessar
siðastnefndu aðgeröir komi sist
til greina enda yilu þær mestri
röskun.
Sauðfjárbúskapur
nauðsynlegur fyrir
byggðaþróun
t skýrslunni er þvi haldið
fram að þjóðhagsleg hag-
kvæmni sauðfjárbúskapar helg-
ist af þremur meginástæðum:
a) Sjálfsbjargargetu lands-
manna um matvælaöflun og
nýtingu gróðurlendisins i þvi
sambandi.
b) Félagslegum högum fólks
og dreifingu búskapar i landinu,
svo og þýðingu landbúnaðar
fyrir þéttbýlismyndun i einstök-
um landshlutum.
c) Margfeldisáhrifum sauð-
fjárræktar sem frumvinnslu-
greinar með framleiðslu hrá-
efna til úrvinnslu I iönaði og öðr-
um atvinnugreinum, þar sem
atvinna og verðmætasköpun
geta a.m.k. 3-4 faldast.
Höfundur telja að nauðsyn
beri til að niðurgreiðslum og út-
flutningsbótum sé varið á þann
hátt að þær hvetji til aukinnar,
eða a.m.k. bættrar framleiðslu
ullar og gæru. Taka þeir fram
að þegar hafi fyrsta skrefið i
þessum efnum verið stigið meö
tilfærslum á niðurgreiðslum af
kjöti yfir á ull, en verð á ull var
hækkað sl. vetur úr kr. 146 i kr.
369 pr. kg. en kjötverð lækkaði
litillega, þannig að heildar-
tekjur bænda samkvæmt verð-
lagsgrundvelli eiga að standa ó-
breyttar.
Sveiflur i
vinnuaflsþörf
Tæknileg vandamál varðandi
sauðfjárrækt er fyrst og fremst
sú mikla vinnuaflsþörf, sem
skapast t.d. á vorin við sauö-
burð og á haustin i sláturtið. Af-
kastageta sauðfjárbúanna tak-
markast við tiltækt vinnuafl á
mestu annatimunum, en á öðr-
um timum er vinnuafl nægjan-
legt.
Holdanaut og sauðfé
Að lokum er vert að geta þess
að höfundar setja fram þá hug-
mynd, að til þess aö lækka
sláturkostnað, koma i veg fyrir
ofbeit á afréttum og nýtingu
lands á láglendi, að beina hluta
sauðf járbúanna að öörum verk-
efnum, t.d. holdanauta, en rækt-
un þeirra hefur ekki i för með
sér eins sveiflukennda vinnu-
aflsþörf. Höfundar benda einnig
á ýmsar aðrar leiöir til betri
nýtingar sauðfjárafurða, sem
gera sauöfjárrækt hagkvæmari
en nú, en eftir lestur skýrslunn-
ar virðist ljóst, að. vandamál
sauðfjárbúskapar eru stórkost-
leg og ekki auöleyst en þó sé
stigið skref i þá áttina aö leysa
þessi vandamál með uppbygg-
ingastarfi i iðnaði, en það er
nauðsynlegt til þess að breyt-
ingar geti þróast i rétta átt.
—RJ