Tíminn - 09.10.1968, Qupperneq 9

MIÐVIKUDAGUR 9. október 1968.
TIMINN
Q
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Auglýs-
ingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjórnarskrifstofur i Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastræti 7. Af-
greiðslusími: 12323. Auglýsingasími: 19523. Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr. 130,00 á mán. innanlands. —
í lausasölu kr. 8.00 eint. — Prentsmiðjan Edda h. f.
Markaðsmál í ólestri
Þeir erfiðleikar, sem nú er við að etja, sölutregða
og verðfall á afurðum okkar erlendis, hafa leitt huga
fólks í æ ríkara mæli að skipulagi því og aðferðum,
sem beitt hefur verið við sölu á útflutningsvörum okkar.
Hver sem skyggnist um þessa dagana og leiðir hugann
að þeim efnum, kemst óhjákvæmilega að þeirri niður-
stöðu, að markaðsrannsóknir og markaðsleit íslendinga
sé í ófremdarástandi. Einkum mun mönnum svíða, hve
hörmulegur brestur hefur verið á opinberri forystu í
þessum efnum síðustu árin, þegar þjóðinni var mest þörf
á henni og meira bolmagn átti að vera fyrir hendi til
átaka í þessum málum en nokkru sinni fyrr. Góðu árin
átti að nota til að koma sér ve.l fyrir á mörkuðunum, afla
nýrra og gera tilraunir til að auka útflutningsverðmæti
sjávarvaranna með fjölbreyttari framleiðslu, sem sniðin
væri að þörfum markaðanna og smekk neytendanna.
En þótt þetta hafi verið vanrækt, hefði það þó átt
að vera hin eðlilegu og sjálfsögðu viðbrögð af hendi
íslenzku ríkisstjórnarinnar, þegar um tók að þrengjast
á mörkuðum íslendinga erlendis, eftir hávirðisárin frá
1960—1965, að stórauka þá þegar með fjármagni og
sérfræðiaðstoð, markaðsrannsóknir og markaðsleit og
freista þess að vinna upp með þeim hætti eitthvað af
því, sem var að tapast vegna harðnandi samkeppni frá
öðrum þjóðum, sem kunna til verka í þessum efnum. Það
er lögmál, sem allir eiga að þekkja, að þegar samkeppni
harðnar, og framboð eykst á mörkuðunum, hefur sá
aðilinn bezt í samkeppninni, sem ræður yfir mestri sölu-
tækni, auglýsingum og aðlögun í framleiðslu að kröfum
markaðsins, hins frjálsa markaðs, þar sem neytandinn
í kjörbúðinni hefur úrslitaorðið.
íslenzka ríkisstjórnin hafði ekki manndóm í sér til
neinnar sóknar í markaðsmálum, þegar um þrengdist.
Hennar viðbfögð voru aðeins þau að kveinka sér hástöfum
um það, að markaðir brygðust og verðið lækkaði og
þetta yrði að koma niður á þjóðinni með fullum þunga.
Þjóðin ætti engra kosta völ. Hún yrði bara að bíða
þangað til verðið hækkaði að nýju fyrir áhrif ýmissa
afla, sem íslenzk ríkisstjórn hefði ekkert yfir að segja.
Þessi ömurlega uppgjöf og vantrú á eigin frumkvæði
var algjör, þótt segja megi með sanni, að ríkisstjórnin
hafi verið hvött árum saman til aðgerða í markaðs-
málum. Á mörgum þingum flutti Jón Skaftason tillögu
um að gerð yrði víðtæk og raunhæf athugun á því, á
hvern hátt efla mætti markaðsrannsóknir, sölustarf-
Semi og markaðstilraunir í þágu atvinnuveganna. Þess-
ari tillögu var ekki sinnt fyrr en rétt áður en kjósa átti
til Alþingis og stjórnarþingmenn höfðu fundið, hve
sterkan hljómgrunn hún átti með þjóðinni. En því miður
var samþykkt tillögunnar aðeins til að svæfa málið í
höndum ríkisstjórnarinnar Einhverjum ófullkomnum og
ómerkilegum skýrslum var safnað frá íslenzku sendiráð-
unum, og þessar skýrslur hafa svo legið í skúffum ríkis-
stjórnarmnar og ekkert frekar aðhafzt svo orð sé á
gerandi.
Nú heimta málgögn ríkisstjórnarinnar að miklu meira
sé gert í sölustarfsemi og markaðsleit og heimta það af
samtökum atvinnuveganna, sem eru að komast í alger
þrot í því efnahagskerfi, sem ríkisstjórnin hefur búið
þeim, og hafa ekki bolmagn til neinna átaka í þessum
efnum. Það verður ekkert gert í þessum málum nema
til komi forusta ríkisvaldsins og það er nú krafa fólksins
til þeirra, sem þjóðarbúinu eiga að stjórna, að skyn-
samlegt og skipulegt átak verði þegar gert í markaðs-
málunum.
Walter Lippmann ritar um alþjóðamál:
Ég trúi á „nýjan” Nixon og mun
því greiða honum atkvæði mitt
Demókratar eiga að tapa vegna misheppnaðrar stjórnar Johnsons.
FJÖLMARGIR kjósendur
eiga mjög erfitt um val í for
setakosningunum þetta ár. Þeir
eiga við að glíma tvær andstæð
ar tilfinningar, annars vegar
er óánægja þeirra með feril
Johnsons og hins vegar andúð
þeirra á því orði, sem af Nixon
hefir farið. Kjósendum virðist
sem þeir þurfi framar öðru að
ákveða, hvorn þeirra þeir óttist
meira.
Þeir vildu gjarna eiga betri
kosta völ og hyggja eftir þeim
einkennum, sem gætu orðið
þeim til leiðbeiningar. Tæki
Hump-hery við, þar sem þeir
Roosevelt og Kennedy hurfu
frá ef hann yrði forseti? Mundi
Nixon sem forseti framkvæma
það, sem hann hótaði að gera
hér áður fyrr, eða tækist honum
ef til vill að koma á þeirri
hægð og kyrrð, sem ríkti á
valdatíma Eisenhowers? Kosn-
ingabaráttan er á þennan hátt
orðin að baráttu andstæðra
minninga frá liðinni tíð og gagn
stæðra hugmynda um framtíð
ina.
STARFANDI áróðursmenn
Demókrataflokksins reyna að
telja kjósendur á að trúa því,
að Nixon hafi engum breyting
um tekið síðast liðna tvo ára-
tugi, og Humphrey sé óspilltur
eftir þá raun, að þjóna hús
bónda sínum og herra. Ég er/
farinn að halda, að spurningun
um, sem við leggjum fyrir okk-
ur sjálf, sé ekki unnt að svara,
þar sem við hljótum að gera
ráð fyrir, að báðir frambjóðend
ur tækju því fram, sem ráða
má af fortíð þeirra.
Ég er sannfærður um, að við
erum svo kvíðnir og teljum val
ið svo skuggalegt, sem raun ber
vitni, einmitt fyrir þær sakir.
að við teljum þann vanda, sem
næsti forseti á við að stríða,
óleysanlegan á kjörtímabili
hans. Til dæmis þyrfti meira
siðferðisþrek en stjórnmála-
mönnum er almennt gefið til
þess að leiða Vietnam-styrjöld
ina til lykta í samræmi við skyn
samlega viðurkenningu þess
veruleika, sem ríkir á megin-
landi Asiu. Og viturleika —
meiri en við getum gert ráð
fyrir — þyrfti til að ákvarða á
aðgengilegan hátt ábyrgð okkar
og hagsmuni gagnvart umheim
inum, og samræma niðurstöð
una valdi okkar og áhrifum Til
þess að þetta mætti takast,
þyrfti mikinn stjórnmá'laspek-
ing á borð við John Quincy Ad-
ams til dæmis, en hann er
hvergi sjáanlegur.
EN erfiðleikarnir í utanríkis
málunum eru ekki óviðráðan-
Iegir, enda þótt að þf\r séu
bæði torveldir viðfangs og
hættulegir. Vandamálin heima
fyrir eru hins vegar þess eðlis
að þau eru ekki einu sinni
~fræðilega leysanleg á fáeinum
árum. Ekki tjáir að hugleiða
lausn á okkar djúpstæðu erfið
leikum innan lands á valda-
skeiði einnar ríkisstjórnar. held
ur á mannsaldri að minnsta
kosti.
Þegar ég skrifa þessar lín-
ur í lok septembermánaðar eru
allar líkur á, að þeir Nixon og
Agnew nái kosningu. Svo virð
ist sem kjósendurnir láti sál-
fræðilega greiningu á manngerð
frambjóðendanna ekki ráða vali
sínu. Þeir fara eftir einföld-
ustu grundvallarreglu lýðræðis
í stjórnmálum: Víkið til hliðar
þeim flokki, sem er við völd.
þegar erfiðleikar steðja að
þjóðinni.
Santayana sagði á sinni tíð,
að guð gæti ekki einu sinni
breytt því liðna. Og víst er um
það, að stjórnmálamennirnir
geta það ekki. Ekki er með
nokkru móti unnt að afmá fer-
il ríkisstjórnarinnar síðan í jan
úar 1965, og kosningarnar færu
sannarlega fram með undarleg
um hætti, ef kjósendur \ækju
þann kost, að láta feril hennar
ekki hafa nein áhrif á sig.
ALMENNT lýðræði er í eðli
sínu ákaflega gróft tæki. og
full ástæða er til að bera á-
hyggjur í brjósti um útkom-
una, — einkum þó vegna þess
möguleika, að Agnew fylkis-
stjóri gæti orðið forseti Banda-
ríkjanna. Til þess er hann ekki
hæfur, hvorki að því er varðar
reynslu eða menntun, og Nix
on hefir aukið á ótta þjóðarinn
ar með því að velja hann sem
varaforsetaefni, og ástæðurnar
fyrir því vali voru ekki sérlega
göfugar.
Ég hefði ekki kjörið Nixon
sem forseta fyrstan manna. ef
ég hefði mátt ráða. En mér
virðist hinn væntanlegi dómur
almennings hvergi nærri óþol-
andi. Ég hefi til dæmis þá
trú, að við stöndum nú andspæn
is ,,nýjum Nixon“, hógværari
og þroskaðri manni en áður,
sem er hættur að hafa það að
aðal keppikefli að troðast upp
á tindinn. Ég held að sann-
gjarnt sé að gera sér vonir um,
að hann láti þann metnað sinn
sita í fyrirrúmi, að halda emb-
ættinu í tvö kjörtímabil.
NIXON er nægilega glögg-
skyggn maður til að sjá, að
hann næði aldrei kjöri öðru
sinni ef hann héldi áfram að
sita fastur í kviksyndinu í Viet
nam. Eigi hann að verða sig-
ursæll sem forseti, er alveg ó-
hjákvæmilegt að binda endi á
styrjöldina. Hann veit einnig,
að í innanlandsmálunum verð
ur hann að þreyfa fyrir sér og
ná einhvers konar samstöðu
með hinum virku minnihlut-
um, sem kljúfa þjóðina og gætu
gert hana aflvana.
Ekki tjáir að afneita því, að
ef til vill reynist ómögulegt að
jafna ágreininginn með sarn-
komulagi eða fortölum einum
saman. Einhvers konar haml-
andi taumhald kann að verða
óumflýjanlegt. Ef þjóðin verð
ur að horfast í augu við eitthvað
slfkt á annað borð, er betur far
ið að Republikanaflokkurinn
beri skýlausa ábyrgð á þeim
ráðstöfunum, sem gerðar eru,
og Demókrataflokkurinn sé ut
an stjórnar og hafi frjálsari
hendur um meðferð sína á hlut
verki stjórnarandstöðuflokks-
ins, sem er ómissandi. Ef til
koma veruleg vandkvæði á að
halda uppi lögum og reglu er
sennilegt, að Republikanar
verði ekki eins ráðvilltir og
Demókratar yrðu, og ef Repu
blikanaflokkurinn leiðist út í
öfgar og óhjákvæmilegt reyn-
ist að halla aftur af honum í því
efni, ætti hann að standa and-
spænis stjórnarandstöðu, sem
síður hættir til að láta rugl-
ast.
ÞJÓÐIN þarfnast þess mjög,
að stjórnarandstaðan sé virk
og öflug. Hún hefir ekki búið
við virka stjórnarandstöðu síð
an að Johnson forseti tók Eisen
hower hershöfðing.ia sér við
hönd og gerðist leiðtogi styrj
aldarbandalags. Og Demókrata-
flokkurinn þarfnast mjög hvíld
ar og hressingar um skeið,
fjarri þeim valdastóli, sem hann
hefir setið á allt of lengi.
Mér virðist því — nema fyr-
ir komi eitthvað það, sem nú
er ekki fyrirsjáanlegt, — sá
kosturinn sýnu betri, þó ekki sé
hann glæsilegur. að kjósendurn
ir hreki burtu þann flokkinn,
sem orðið hefir þjóðinni jafn
dýr og raun ber vitni.