Tíminn - 19.11.1968, Blaðsíða 13

Smifðá. hrásgagma og innrétt-
fcnga er í dag þýðingarmikil
SSngreHi á falandi, og hefur þró
azt í sfejöli allmiMllar tollvernd
ar.Telst þessi iðnaður þvf til
vemdaðra iðngreina, þótt reynd
ar hafi verið alUmikið um inn-
flutning bæfði húsgagna og inn-
léöáaga uadanfarin ár. Vegna
mSdfia toHa, 90%, hefur inm-
lendu framleiðslunni aftur á
móti tekizt að halda hluit sin-
um, en talið er, að á komandi
ártrm verði þessar iðngreinar
að aðlagast auMnni erlendri
samikeppni vegma tolialsekkana,
og sé þroí miMð verfcefni fram-
undan hjá þeim mörgu, sem
þeaaan iðnreíksteir stunda.
Sferð iðngreinanna.
Talið er, að árið 1966 hafi
am 750 manns unmið við bús-
gagnagerð og um 600 við inn-
xéttíngasmíffi, em samamlagt
feamleiðsluverðmæti þessara iðn
gssána var um 600 milljóoir
fslenzk húsgögn flutt
lenda markaði á næstu
a er-
árum?
króma það ár, og vinnsluvirðiið
m 290 milljónir króna.
Á síðasta ári var talið, að
mamnár í húsgagnasmíði hafi
verið 747, en mannlár í innrétt-
ingasmiði 48S.
Það ár voru um 120 fyrir-
tæki í hÚBgagnasmí'ðionni, en
mn 129 í innrétingasmíði, eða
samtals um 250 fyrintæki í báð
um iðngreinunum.
Nokkuð hefur þó þróunin ver
ið misjöfn í þessum greinum.
Þammg hjeifúr fyrirtækjum í
húsgagnagerð fælkkað nokkuð
á síðustn árum, en fyrirtækj-
um í innréttingasmíði fjölgað.
Þannig er talið, að árið 1965
hafi 136 fyrirtæki stundað hús-
gagmasmiði, 146 árið 1966, en
120 á síðaeta ári.
Aftur á móti er talið, að 98
fyrirtæM hafi stundað innrétt
ingasmíði árið 1965, 110 árið
eftír og 129 á íiðasta ári. Mun
yfirleitt talið, að þessi breyting
stafi m.a. af þvi, að nokkur
fyrirtæki hafi hætt húsgagna-
smíði og snúið sér að innrétt-
ingunum.
Talið er, að meginhluti hús-
gagnagerðarinnar, eða allt að
75%, fari fram í Reykjavík, og
að þar séu yfir 50 fyrirtæki er
stundi þá framleiðslu. Aftur á
móti mun innréttingasmíðin
meira dreifð um allt landið, og
er talið, að um 25% hennar sé
staðsett í Reykjavik-
Tiltölulega ný
framleiSslugrein.
Þótt húsgagnasmíði sé orðin
þýðingarmikil iðngrein hér á
landi, þá á hún sér ekki langa
sögu sem slík. Það er ekki langt
síðan húsbyggingar og hús-
gagnasmíði var talið eitt o-g hið
sama, og húsgagnasmíðin hlaut
ekki fulla viðurkenningu sem
sj'álfstæð iðngrein fyrr en árið
1935 — fyrir aðeins 33 árum.
En löngu fyrir þann tíma
höfðu húsgagnasmíðastofur ver
ið settar upp hér á landi Með
þeim elztu er Völundur h.f. og
Gamla Kompaníið. Er talið að
á fyrri helmingi aldarinnar
hafi mikill fjöldi húsgagnaverk
stæða risið upp, og þeim lítið
fjölgað síðan eftir síðari heims-
styrjöldina, en mörg verkstæðin
hafa stækkað og orðið að stór
um verksmiðum.
Fyrstu húsgagnaverkstæðin
smíðuðu aðallega ódýr húsgögn
úr furu til málunar. Síðar komu
svo húsgögn úr dýrari viði, svo
sem eik, hnotu, birki og rauða-
viði. Var jafnan fylgt húsgagna-
stfl nágrannalanda okkar, og
var allmikið um útskurð á þeim
órum. Það breyttist þó eins og
flest arnnað eftir síðari heims-
styrjöldina. Þá komu fram ný
smíðaefni og uku möguleika til
fjölbreytni, og húsgagnaarki-
tektar koma til sögunnar og
skapa ný form.
Kvartað yfir fábreytni.
Allmikið hefur verið yfir því
kvartað, að fjölbreytni í hús-
gagnaiðnaðinum hér á landi sé
lítil. Útlit sé svipað í höfuðat-
riðum — og þá aðallega stæl-
ing á húsgögnum nágrannaþjóða
— og efnið sé einkar fábreytt,
aðallega tekk. Þessi gagnrýni
á auðvitað einhvern rétt á sér,
og munu ástæðurnar ýmsar. Þó
má telja sennilegt, að ein aðal-
ástæðan sé takmarkaður mark
aður og smæð fyrirtækjanna
sem þessa framleiðslu stunda.
Það er mikill kostnaður því
samfara að leggja út í nýjung-
ar, ekki sízt þegar alls óvfet er
um árangur á markaðinum
sjálfum.
Er í rauninni vart við mikl-
um breytingum á þessu að ræða
nema framleiðsla á húsgögnum
til útflutnings hefjist.
Þótt mikið af íslenzkri hús-
gagnaframleiðslu sé stæling á
erlendum húsgögnum, þá eig-
um við marga húsgagnaarki-
tekta. í Félagi þeirra eru nú
22 húsgagnaarkitektar. Á sýn-
ingunni „Húsgögn ‘68“, sem
haldin var í ágústmánuði s. 1.
sýndu 12 þeirra verk sín, os
vöktu bau mikla athygli. En
það er auðvitað ekki nóg, ef
fyrirtækin í iðngreininni hafa
ekM bolmagn til að nota þær
hugmyndir i framleiðslunni.
Framleiöslukostnaður
hærri en erlendis.
Framleiðslukostnaður hús-
gagna hér á landi er yfirleitt
mun meiri en erlendis, sem
bezt sést á bví. að hægt er að
flytja inn og selja hér erlend
húsgögn á svipuðu verði og þau
innlendu, en greiða samt 90%
toll. Var innflutningur a hus-
gögnum op innréttingum all-
mikill á síðasta ári en verk-
smiðjuframleiddar innrétting-
ar hafa mjög verið hér á mark
aðinum síðustu tvö árin eða
svo.
Ástæður fyrir þessum mikla
framléiðslukostnaði hér eru
margar. Kemur þar m.a. til,
hversu smá fyrirtækin eru —
en það er áætlað, að af hús-
gagnaframleiðendum hafi að-
eins þriðjungurinn 10 starfs-
memn eða fleiri. Hin erlendu
stórfyrirtæki hafa mun betra
skipulag og nýta betur vinnu
og fjármagn, eins og eðli er
stórfyrirtækja, sem verða að
keppa á alþjóðlegum mörkuð-
um.
Ofan á þetta bætist, að hús-
gagnaframleiðendur verða að
greiða mikla tolla af ýmsum
vörum, er þeir þurfa að flytja
inn vegna framleiðslunnar. svo
sem 35—40% toll af megin-
hluta efnisins, og jafnvel 60—
70% af einstökum smáhlutum.
Þá þurfa þeir að greiða 25%
toll af áhöldum og vélum og
35% toll af byggingarefni. Ber
þetta allt að sama brunni, og
eins það, að vextir af fjárfest-
ingar- og rekstrarlánum eru hér
hærri en víðast erlendis og lána
kjör óhagstæðari.
Þá þurfa þeir að greiða 25%
toll af áhöldum og vélum og
35% toll af byggingarefni. Ber
þetta allt að sama brunni. og
eins það, að vextir af fjárfest-
ingar- og rekstrarlánum eru
hér hærri en víðast erlendis,
og lánskjör óhagstæðari.
Húsgögn fil útflutnings.
Það er skoðun margra, að
íslendingar ættu að geta hafið
framleiðslu á húsgögnum og
innréttingum á erlenda mark-
aði — og verði hvort sem er
að framleiða þessa vöru á sam
keppnishæfu verði, þar sem
tollvernd muni minnka veru-
lega á næstu árum. Otto
Schopka, framkvæmdastjóri
Landssamhands iðnaðarmanna,
sagði nýlega í grein um þetta
atriði. að „ef íslenzk húsgagna
framleiðsla á að halda velli,
þegar þær aðstæður eru oi'ðnar
að veruleika verður ýmislegt
að breytast frá því sem nú er.
vinna þarf að breytingu þeirra
skilyrða. sem háð eru ákvörð-
unum stjórnvalda, svo sem
vaxta, lánstíma, tolla af fjár-
festingarvörum og hráefnum,
afskriftareglna, skattalaga o. s.
frv. En fleira þarf að koma til.
Smæð fyrirt.ækjanna verður
þeim tvímælalaust fjötur um
fót, þegar lækka á framleiðslu
kostnaðinn svo að um munar.
Kyrirtækin þurfa að stækka og
taka upp aukið samstarf og
verkaskiptingu sín á milli, til
þess að geta tekið upp þær
framleiðsluaðferðir, sem fram-
tíðin krefst. húsgagnaiðnaður-
inn verður einnig að miða við
framleiðslu fyrir miklu stærri
markaði en til eru hér á landi,
ef nást á umtalsverð lækkun
framleiðslukoátnaðar. Þetta þýð
ir, að eigi húsgagnaiðnaðurinn
að halda velli í nokkurn veg-
inn tollalausri samkeppni, verð
ur hann að miða framleiðslu
Framhald á bls. 4.
J.P.
ELDHÚSINNRÉTTINGAR
eru landsþekkt gæðavara og hafa alla þá kosti
sem þarf í nýtízkuleg og fullkomin eldhús. —
■ ***
SPV- • I. ..‘•V'Srfl
1' a. 11 .,-■,
VELJUM fSLENZKT <H) ÍSLENZKAN IÐNAÐ
AÐEINS ÚRVALS EFNI NOTAÐ
HÚSGAGNAVERKSMIÐJA
JÓNS PÉTURSSONAR
SKEIFAN 7 — SÍMI 31U3.