Vísir - 23.10.1977, Blaðsíða 13

Vísir - 23.10.1977, Blaðsíða 13
VISIR Sunnudagur 23. október 1977 13 i Hollywood gegna kvikmyndaklipparar mikilvægara hlutverki en margur gerir sér grein fyrir. Þeim tekst oft að bjarga kvikmynd- um sem einhverra hluta vegna hafa lent í ógöngum, eru gjarnan virtir sem „lffgjafar". i slfkum klassa eru klippararnir Verna Fields og Lou Lombardo. Klippararnir voru ekki siður mikilvægir hér áður fyrr, þótt þvi hafi kannski ekki verið haldið sérstaklega á lofti. Þrátt fyrir að ákveðnir leikstjórar stigju þá aldrei fæti inn i klippiherbergið og gæfu klipparanum engin bein fyrirmæli um það hvernig hann ætti að klippa viðkomandi mynd, gerðist það ekki ósjaldan að hitinn og þunginn af vinnunni við kvikmyndina lenti á klipparanum, sem jafnvel sat uppi með ábytrgðina á þvl hvernig hin endanlega kvikmynd leit út. Nú i seinni tíð hefur hins vegar tekist mjög náið samstarf milli flestra leikstjóranna og klipparanna, sem þannig hafa komist inn á svið sem var þeim lokuð bók áður fyrr. Hérá eftir fer fyrsta greinin af þremur um starf og stöðu klippar- anna i Hollywood árið 1977, byggð á itarlegri grein, sem birtist um þetta efni i sænska kvikmyndaritinu Chaplin, en blaðamenn þess áttu þess kost að kynna sér þessi mál með viðtölum við ýmsa þekkta klippara þar vestra siðastliðinn vetur. Hvernig? Tilfinning manna er næmust i fingurgómunum. Hæfni þeirra til að greina mun er á við ná- kvæmustu vélar. Þessu er kannski hægt að lýsa tækni- og liffræðilega, en tæpast með orð- um. Þvi virðist einnig vera þannig farið með klippara. Þeir geta ekki lýst þvi hvernig þeir vinna. Þeir tala um reynslu, tæknibrellur, rytma, listina að hlusta, listina að sjá, minnis- hæfileikann. Þeir eru eins og gamaldags iðnaðarmenn. Þeir kunna vel til verka en vita varla hvers vegna og sjaldnast hvern- ig. Einnig mætti likja þeim við dugmikla tónlistarmenn sem ná allt i einu fram snilldartúlkun eftir þrotlausar æfingar, en þeir vita ekki hvernig þeir fóru að þvi. Robert Wise (stjórnandi Sound of Music, West Side Story o.fl.) hóf feril sinn i kvikmynda- heiminum sem klippari. Hann klippti Citizen Kane (Orson Welles) og endurklippti The Magnificent Ambersons i óþökk Orson Welles. „Það var nauðsynlegt”, segir hann. „Áhorfendur skopuðust að myndinni i gerö Welles. Hann var erlendis og við höfðum ekki um neitt að velja. Myndin er nú talin til sigildra verka og það ætti að vera sönnun þess að við spilltum henni ekki”. Reynsla klipparans Wise heldur þvi fram aö bestu stjórnendurnir komi frá klippi- borðinu. Þeir viti best hvernig hægt sé að gera betri myndir og forðast mistök annarra. Fram- leiðendur halda oft að stjórn- andi, sem á sér klipparaferil að baki, hafi tilhneigingu til aö fara sparíega með filmuna vegna þess að hann viti nákvæmlega hvað hann ætlar að taka. Þetta er rangt. Hann tekur sem mest af efni, vegna þess að hann veit hvað hægt er að gera i klippi- borðinu ef maður lendir i ógöng- um. Mark Robson gerir ekki nein- ar snilldarmyndir', myndum hans er ætlað aö segja sögu. Hann hóf starf sem klippari hjá Wise og hryllingsmyndafram- leiðandanum Val Lewton. Hann segir: „Þar var klipparinn jafn- rétthár öðrum i starfshópnum. í hópnum voru framleiðandi, stjórnandi, handritshöfundur og klippari. Við ræddum um sög- una og hugmyndirnar alveg frá byrjun. Lewton leit svo á, að all- ur þessi hópur ynni að þvi aö skapa myndina. Við töluðum um uppbyggingu myndarinnar og hraða, myndmálið og endan- legt útlit myndarinnar löngu áð- ur en handritið var fullgert. Það var mjög mikilvægt, þar sem yfirleitt var um hryllingsmynd- ir að ræða. Þannig var alltaf unnið hjá Lewton og þessi að- ferð ætti einnig við nú á dögum'.’ Klippararnir viðurkenna að það er vaninn sem ræöur þvi hvor aðferðin þeim likar best. Eftir aö þeir hafa vanist ákveðnum tækjum getur verið útilokað að skipta um tæki, þvi þá fer ekki lengur saman hugs- un og framkvæmd, og allt fer i handaskolum, það, segir klipparinn Fritz Steinkamp, „en ef hann vill ekki fara að minum ráöum vinn ég samkvæmt skipunum hans. Það er augljóst”. Flestir klipparar fylgjast með myndatökunni til þess að geta sett atriöin saman eins fljótt og unnt er. Ef þeim finnst eitthvað I ólagi, sýna þeir stjórnandan- um klippið strax, svo hann geti séö mistökin sjálfur. Þeir forð- ast að segja það hreint út. Klipparar fá góð laun vestra þó þeim finnist þaö ekki sjálf- um. Fyrsta flokks klippari (sem starfað hefur i 8 ár) fær i lág- markslaun 775 $ á viku. En klipparar lita svo á að þeir eigi að hafa sömu laun og mynda- tökumenn. Þaö er ekkert óvenjulegt að klippari vinni við sömu mynd i ár. Hann fylgir myndinni frá handritsgerö til forsýningar og lokavinnslu. Allir eru fylgjandi „pre- views” (forsýninga )-fyrir- komulaginu, sem tiðkast i Bandarikjunum, þar sem full- gerð mynd er fyrst sýnd áhorf- eru oftast lagfæringar á ein- hverju sem liggur i augum uppi, en það er ekki alltaf auðvelt að koma auga á hið augljósa. Yfirleitt eru stjórnandinn og verkinu i hendur starfsmanni sem hann treystir. Hann litur af og til inn og kemur með ábend- ingar; annars rikir fullkomið trúnaðartraust. Kl/IKMYNDA- SP3ALL eftir Erlend Sveinsson klipparinn aðeins samstarfs- menn, þeir eru sjaldan vinir. Klippararnir, — nokkrir þeirra bestu eru konur — telja aö þeir þurfi að hafa áhrif á stjórnand- ann, skýra frá sjónarmiðum sinum. „Við verðum aö lesa kvikmyndina eins og hljóm- KLIPPARAR Lou Lombardo doktor” .klippi- Tæknin Algengast er að kvikmyndir séu annaðhvort klipptar i svo- kölluðum klippiborðum, þar sem kvikmyndaspólurnar liggja láréttar og filman vefst upp á spólur i bak og fyrir eða i svo- nefndum múviólum þar sem kvikmyndaspólurnar eru lóð- réttar og filmunum oft spólað ofan i körfur. Nú er komin fram ný tækni, CMX. Þá eru filma og hljóð færð yfir á myndsegulband, sem klipparinn getur stjórnað að vild með eins konar tölvustýrðu nótnaborði. Marion Segal, nem- andi klipparans fræga Lou Lombardo er nú að setja sig inn i þessa aðferð. Henni finnst tæknin ótrúleg og að hún muni hafa ýmsa kosti fram yfir gömlu aðferðina og ævintýra- legan hraða. En tæknilegir byrjunarörðugleikar eru óhjá- kvæmilegir'. Tækið er svo hrað- virkt að mannsheilinn nær ekki að koma boðum til vöðvanna. CMX býr yfir mörgum mögu- leikum, en það tekur langan tima aö mennta klippara i að- ferðinni og það tók lika langan tima að fullgera tækið. Lou Lombardo segir að CMX geti orðið bylting, en hann vill ekki hafna gömlu aðferðinni. Hann á ekki von á þvi að gömlu klippar- arnir verði jafngóðir i nýju að- férðinni, — þeir verði að halda áfram að vera handverksmenn. Skiptin yfir.iCMX verða að felast i kynslóðaskiptum. Flestir klipparar lita á sig sem eins konar handverks- menn, sem hafa yndi af þvi að fást við verkfæri sin. I Banda- rikjunum byrjar vinna þeirra við myndirnar þegar mynda- takan hefst og margir þeirra koma reyndar til sögunnar þeg- ar myndir eru á handritsstigi. Klipparar- og stjórnendur Nokkrir klipparanna sem rætt var við, vildu reyna aö hafa áhrif á myndina án þess að raska ró stjórnandans. „Ef stjórnandinn vill hafa myndina svona og mér finnst hún eigi að vera hinsegin, þá segi ég honum Marion Segal — einn fyrsti klipparinn sem vinnur með tölvustýrðum útbúnaði. endum með það fyrir augum að fá viöbrögð þeirra i ljós. Að- standenur myndarinnar reyna að kynnast viðbrögöum áhorf- enda með viðtölum sem tekin eru upp á band og með þvi að fela nokkrum úr hópi áhorfenda að skrifa athugasemdir um myndina. Hið siöarnefnda hefur þó litið gildi. Flestum hættir til að taka ekkert mark á eðlileg- um viðbrögðum sinum og fara að skrifa eins og gagnrýnendur. Það er litið á þessi skrif sem ábendingar,en þau breyta engu nema i neyðartilfellum. Forsýningar hafa næstum alltaf I för með sér breytingar á kvikmyndunum, oftast stytting- ar. 1 Hollywood skilja menn ekki evrópska fyrirkomulagið sem viðurkennir mynd sem full- búna án þess að áhorfendur hafi fengið aö láta skoöun sina i ljós. Breytingarnar, sem geröar eru Fritz Steinkamp — stjórnandinn hefur úrslitavaldið. sveitarstjórar lesa nótur og þora að hafa eigin skoðun” segir Lou Lombardo, sem einu sinni gekk svo langt að fara i slag við sænskan stjórnanda til þess að sýna honum fram á að kvik- myndin sjálf skipti meira máli en stjórnandinn. „Hann var að visu sérstaklega ánægöur með sig”, sagði Lou Lombardo. Frelsið Sumir stjornendur eru þegar i upphafi vinnunnar ákveðnir i þvi hvernig þeir vilja að mynd- irnar verði klipptar og er Alfred Hitchcock einn þeirra. Aörir, t.d. John Frankenheimer, láta klipparann alveg eiga sig. Stjórnandinn stendur sjaldnast yfir klipparanum meðan á vinn- unni stendur, — hann skilar Vinnan gengur mishratt fyrir sig. Hafi Mark Robson lokið upptöku á föstudegi vill hann fá fyrstu gerð af myndinni á þriðjudegi. Sydney Pollack vinnur við sinar myndir i ár. Frankenheimer sést ekki mán- uðum saman meðan verið er aö klippa og lætur fyrst sjá sig þeg- ar klipparinn segist vera tilbú- inn og gerir honum grein fyrir vinnubrögðum sinum. „Ef mér fyndist að það ætti að sýna myndina afturábak myndi hann samþykkja það ef ég rökstyddi skoðun mina,” segir klipparinn Tom Rolf. Flestir stjórnendur gefa klipparanum frjálsar hendur. Þeir vilja sjálfir fá yfirsýn yfir verkið og vita að flestir klippar- ar geta séð á þvi nýjar hliðar, sem geta bætt myndina. Þeir álita klipparana dugmikla fag- menn og hafa traust á starfs- hæfni þeirra og dómgreind. rDoktorarnir' I sumum tilvikum eru klipp- arar sem ganga undir viröing- arheitinu „klippidoktorar” kall- aðir til starfajþá mætti kannski kalla „ljósmæður” á islensku. Þeir vita ekki sjálfir hvað þaö er sem þeir hafa sérstaklega til brunns aö bera, en það er eitt- hvað annað og meira en bara tilfinning fyrir rytma og frá- sagnartækni. Stjórnendur setja stundum allt sitt traust á þessa menn, einkum þegar allt virðist komið i hnút, sem fyrir getur komið af ýmsum orsökum þá veltur „fæöing” myndarinnar á þeim. Þannig fékk Alan Pakula Lou Lombardo til þess að fara yfir All the President’s men vegna ágreinings, sem komið hafði upp. Lou Lombardo átti langar viðræöur við Pakula og aðal- leikarana. Robert Redford var einnig framleiðandi og kom með ýmis sjónarmiö, — „en hann var rökvis og skarpskyggn og laus við aö vera upptekinn af sjálfum sér, en Dustin Hoffman vildi hafa heilmikið með sem átti aö gefa sambandi þeirra Redfords i myndinni meiri dýpt. Gallinn var bara sá, aö það hafði ekki verið kvikmyndað, Hoffman sá það aðeins fyrir sér. Við urðum að skoða allt efnið dögum saman til þess aö sanna þetta”, sagði Lou Lombardo, sem rak siðan smiðshöggið á klippingu myndarinnar. Oilofulay viöheldur eölilegum raka húöarinnar Þú verður sjálf að reyna Oil of Ulay til að sannfærast um árangurinn. Kauptu glas strax i dag í apóteki eða snyrtivöruverslun! STANDBERG HF Simar 25335-16462

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.