Tíminn - 10.07.1969, Qupperneq 7

KMWHtttdagur M). júlí 1969.
TIMINN
7
Mereury og Gemiai geitnfíjr á
loft. Ein« manms Mereury geim
skip v»r sent fjórum sinnum á
braiut um jörðu 1962 og 1963
og tveggjn manna Gemini 10
sinmuim á ár umutn 1965 og 1WÍ>.
MercU'i'y geimfœrið var lítið
annað en dós með manni t,
sem aöeine gat breytt ura s.tö'ðu
en ekki spor-bautg, en Gemini
geiimfari©, sem búið var tveim
eldflaiugab reyflium, giat brejdt
um sporbaug og átt stefnumót
í geimn'UQn við önmur geimför.
Með stefniumótum í geimnum
færði Gemimi Bandarfkjamönn
uim í fyrsta sinn forskot yfir :
Rússum í geimka pphlaupmu,
en au'k þess söfreuðu Banda-
rískir geimfarar hundru'ð M.
reynslu í gtíimiftogi og auk
þess aefingu í geimgön'gu í
Cremini-peiimferðu num.
Það olili NASA mikium erfið
ieiikum að fá þau hundruð
fyrirtækja sem unnu að stniði
Apoilo tíl þess að st'arfa saro-.
an á f uMkormnn hátt og ósam
ræmið taifðd verkið. Apollo-
áætíiuniiin var einfaldlega efeki
nógiu vei á veg koaiin þegar
slysið mikla varð á Kennedy-
höfða. Þrir geimfarar, Gtíss-
om, Chaffee og White, fórust
í bráðum eldi skömmu fyrir1
geiimiskot.
Bruninn ledddi í ljós iéieg ■
vinniu'brögð og gailaða stjórn-
un og Apollo-áætliuinin var tek
iu tií gagngerðrar endurskoðun
ar. A' sinn hátt má segja að
bruninn hafi stuðlað að þvi
að seinni Apailo-ferðir heppn-
uðust eins vel og raun hefur 1
borið vitm.
I það miinnsta gerði bruninn
atoiiennii'ngi ljóst að geimferðir
eru hættuspl og þar má ckk-
ert út af bera eða eins og
WilMam E. Alden stjórnarfor-
miaður Boeimg saigði við Wern
er von Braun brunanótitína;
„Kanneki þetta geri fótki skifj-
anliegt að okikar „buissness"
hér er ekiki sfcógierð“.
Síðan í október s.l. heíur
NASA segf upp fjögur Apollo
gieimför, tivö á brauf um jörðu
og tvö á tunglbraut, — o-g.
hafa gieimferðirnar heppnazt
út í yztu æsar- Svo virðist sem
affir erfiðleikar hafi veri'ð yfir
stignir, ölilum markmiðum náð
og al'lt sé undirbúið ti'l lending
ar á tumgilinu.
10 APOLLO Á TUNGLIÐ
Su'rnir iíija á ferð Apollo 11
sem fyrsta skrefið að þvi
miarki að menm setjist að á
öðrum hnöttum. En Bandaríkja
mienn geta varla vænzt slfiks
takmiarks í Kenuedy-sitil af
núveramdi ríkisstjórn. Einn af
fym,'. yfirmönnium NASA seg-
ir t.d. „Ég veit ekki um neitt
þjóðaiimarkmið í geimmum,
sem stjórmmáiamenn okkar
geba falMzt á að stefna að.“
Aða'l viðfamgsefni Banda-
ríikjaananna á fynstu árunum
eftir 1970 verður máninn. —
NASA áætiliar að senda 10
Apollo geimför til tunglsins
á nasst'U þremur árum. Fyrstn
tuuglferðimar munu aðeins
fela í sér mokkurra klukkutima
dvöl á tumglinu, en í seinni
ferðum má gera ráð fyrir
löngum könnun'aríorðum um
hið hrjósbugia mánalandslag.
Með Apollo lýkur bunglrann
sóknumun ekki, því líkiegt er
að tungiferðiraar skapi fleiri
spurniii'gar en þær finna svar
við, Það gætu t.d. varið klett-
Framhaíd & Ms. 12.
á áaefflun mn smíði geimskipa
til mánaliendiragarimmar, bar
sem kostn'aðurinn óx forsetan-
um í auiguim,
Áæffliaroir uim kostnað við
tmdrrrbúrairíg buragl'l'endimgari n n-
ar vorn mjög mismunandi.
NASA gerði ráð fyrir að ieysa
þefflia verkefni á 7—10 áruin
og nota tffl þess 8—10 biMjómir
dolilana.. Aðrir opimberir aði'lar
neiknuðu með 14—19 billjón-
nrn doiiara. Á stjórnartímimi
Eisenhowers fundu visinda-
Legir ráðu nautar hans ú t að
kostnaðuriran gæti orðið frá 20
upp í 40 bilijónir.
Visi'ndaimenn hvöttu til átaka
í geimferðamátom en fjarmáia
sérfræðiragar btobu ógmveikj-
andi totar og vo-riti amdsnúmir
af kost»aðaxsarori geimferða-
áœttora, en únsUbum réðu stjórn
málaroermimir og þar vóg etd-
legur álhuigi Lyndon B. John-
sons á geimáterðamétom þyragst
á mietuiTUm,
Johrason kom á fjöMa funda
um geimiferðapófiitik Bandarikj
arama mteð framáimötiauim á því
sviöi og gekk þar nwTTi manna
með áættoraina um lerad5mgu
maranaðs geimfains á bungMrvu
og sa'gði;
..Eruð þér fyiiigijandi því að
Bandaríkin verði aranans flokks
riki eða enuð þér fylgjaratfi
þessu?“ Aramgur þessa furada
var fimm síðna skýrsta frá
Johrason til forsetams, sera hon
um var atfhenf 29. marz 1961,
en þar var lögð áíherzla á að
Bandai-íkjuinuim væri nauðsyn
að vinna sér forskot í gieim-
ferðaikapphlauipinu við Sovét-
menn í einhverju höfuðaitriði
og roælt séustalkliega með
mánaiendTnigu sesn hentugu
marfemiiði. AuðveMari verkefn
um — svo sem gteimistöð á
bnauí mm jörðú og mönnuð
geimferð á braut um tungl —
var haf nað af ótta við að Rúss
um tækist að verða á uudan
að raá þessurn áföragum.
Tæpum mánuði siðar gjaf
Kennedy forseti „grærat ljós“
fyrix ApoMo-á'ættorairaa.
RÍKI í RÍKINU
Geimivisimdiasitofraun Banda-
ríkjanraa — NASA — eða
Natioraal Aeienauties and Spaee
Admiraiistratiön. — er »ú orðið
sannkaltað riki í ríkirau eða
innan Bandaríkjanna. Henni
var komið á fót tii
þesis að saimeina altt'a þá krafta
er unnu að geimiramnsókn-
um í Bandaríkj'unum. Brátt
yfirtiók NASA starfsemi NACA
— bandiarísku geimvísiradai-áðs-
in's, sem stofnað var til árið
1915 og hatfði orðið að mifcto
Mði í seirarai heimstyrjöldinm
og átt milkinn þátt í gerð hljóð
frárra ftogvéla og eldfíauga.
en var nú á tímum geimvísinda
orðin úrelt stofraun, sem að-
eins hafði úr 20 millj. doll-
ara að moða á ári. Fljótlega
losaðá NASA fíuigherinn við
hálofta-kö nrau n ai-véliar sí nar,
sjóherinn við vísindamonn þá,
sem urtnu að Vanguaixi-áætlun
in.ni og landherinn við hinn
heimsfræga bóf eldflaugna-
visindamamra undi.r stjórn
Verner von Brauns, sem vann
að Satúrnus-1 eldfí'auginni.
NASA hefur nú með höndum
umsjón attílra geimrannsókna í
Bandaríkjunum, enda hafa ár-
lteg fjárúblát stofraunarinriar
aukirt frá 200 milljc'mum doll-
ara í upphafi, upp í rúmlega
5 billjórair árið 1968.
Apoiiio geimfarar skörmnu fyrir geimskot 31. ágóst 1968.
Fleslir helztu vísiradamenn
NASA, svo sem Worraer vora
Braun og Jerome Wiesraer, vís-
indaráðgjafi Kieraraedys, hölluð-
ust að því, að haigkvæmaöt
væri að sfcjóba turagltfiarinu frá
geimstöð, sem ntyraduð væri á
braut uju iörðu. Um tíma leit
út fyrir að þetta fyrirkomulag
yrði ofan. á og tillögu dr. Jrahn
C. Hutiolt við T.angley vísirada-
miðstöðina í Virginíu, um
stefnuicóf geimfars og ferju
á braut um tunglið, vair eng
inn gaumuir gefin.
Þegar yfiirmenn NASA nunds
uðu tilttögur Houbolts, sem
haran áttieit haigkvæmastar og
ffljótvi'ika'star í framkvæmd
allra þeiirra sem fram höfðu
komið. giekk Houbolt af göfl-
urauirn og sendi þær milliliða-
l'aust til Roberts C. Seamans,
æðsta yfirmanns geimferða-
áætiJunariranar. Houbolt sagði
síðar að haran liefði verið svo
staðráðinn í þvi að koma til-
lögurn s íraum á firamfæ ri. a ð
honum hefði verið sarna þó JörSín séð frá funglinu.
íl'augnia.mótor, hreyflum, raf-
maigras og súrefniskerfi.
Tjl þesis að smíða hina þrjá
htota Sa'túrnus-5 risaeldflaiig-
arinnar voru feng'in stórfyrir-
bæki.n Boeing Co. North Ame
riean og Dou'gttiais Aireraft en
Interraaitional Buiissness Maehin
es sá um stjórrakei-fi flaugar-
inniar.
En um leið og NASA sam-
eiraaði öltt fremstu iðratækniöfí
Bandaríkjannia í gerð Apollo
og Sabúrnus voru gerðar mikl
ar byggiin'gafra'mkvæmdir á
veigum stofnunarinnar. A
Kennedyhöfða var Kennedy-
geimmiðstöðiin reist fyrir 875
mittttjónir dollara en þar er
meðal annars stærsta mann-
virki í heiimi — raefnilega
Vehictte Assem'bly building,
þar sem eldtfliaug'arnar eru sett
ar saman.
Meðan unraið var að fram-
kvæmd Apollo áæfflunarinnar
sendi NASA mörig mönnuð
Fitestir yfirmenn NASA átiUi
í upphafi ApoHo-áæthinarino-
ar að uraot myradi verða að
koma mannd á tunglið seint á
ári.mu 1967, en það reynd'ist
of mifci! bjartsýni. Va.ndamá'Mn
vorra mörg. Það vafðist ti!
dæmis lengi fynir NASA hvaða
aðfeið skyldi nota við turagl-
lendinguraa. Átti að sfcjóta
gteiimtfarirau ölfflu í eiraum r.vkk
tiil turaglsiras (til þess hefði
þunfit gífuriega öfluga eldflaug
með 12 miiijón punda þrýst-
iragi a.m-k.) eða var betra að
skióta tuingltflauginn.i frá geim
stöð á braut um jörðu, eða
var kannski ennþá bezt að láta
knafitmifcla eldfflaug koma aðal
geimfaninu inn í aðdráttarafls-
svið tunglsiras og senda síðan
ferju tiíl lendingar á tungttinu?
1« ÞÚSUND VANDAMÁL
Fyrir árslok 1961 hafði
NASA skiligreint 10 þús. vanda
mál, sem lauisn vaið að fínna
á, áður en hægt væri að senda
menn til tuniglsins. Lausnirnar
fiundust, en hægar, »g með
meirii erfiðismunum en gert
hafði verið ráð fyrir.
hann hefði misst atvinnu sína
fyrir bnagðið. Hann fékk uimb-
ura fyrir þrauitseigju sina, því
að Seamans fyrirskipaði frek-
ari raninsókn á tiillögum Hou-
bolte og sumarið 1962 ákvað
NASA, þrátt fyrir andstöðu
áhrifaimanna eins og Wiesners
að stefnumót á braut um tungl
ið — Luraar orbiting rendez-
tous LOR — hefði orðið íyrir
valinu sem flugáætton thl
turaglsins.
Þá fyrst sumarið 1962 var
Satúrnu'S-Apollo áætíunin full
mótuð, hvað viðkom ú-tbúnaði
og aðfierðuTn.
SLYS OG NÝIR SIGRAR
Fjöldi þekktra bandarísikra
fyrirtækja var nú fenginn til
þess að sroíða einstaka hluta
eldflauigarinnar og geimfarsins.
Nort'h American Aviation incl.
var faiið að smíða fremsta
htoita Apolio, með stjórnklefa
geimfairanna þr.iggja, eld-