Vísir - 02.01.1978, Qupperneq 10

10
Mánudagur 2.janúar 1978 VISIR
VÍSIR
Utgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdarstjóri: Davíð Guðmundsson
Ritstjórar: Þorsteinn Pálsson (ábm)
olafur Ragnarsson
Ritstjórnarfulltrúi: Bragi Guðmundsson.
Umsjón með Helgarblaöi: Arni Þórarinsson. 1
Frettastjóri erlendra frétta: Guðmundur Pétursson.
Blaðamenn: Edda Andrésdóttir, Elias Snæland Jónsson, Guðjon Arngrimsson,
Jonina Michaelsdottir, Kjartan L. Pálsson, Kjartan Stefánsson, Oli Tynes, *
Sigurveig Jónsdottir, Sæmundur Guðvinsson.
iþróttir: Björn Blöndal, Gylfi Kristjánsson.
Ljósmyndir: Jens Alexandersson, Jón Einar Guðjónsson.
utlit- og hönnun: Jon Oskar Hafsteinsson, Magnús Olafsson.
Auglysinga- og sólustjóri: Páll Stefansson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R Petursson.
Auglysingar og skrifstof ur: Siðumula 8. Simar 86611 og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Ritstjorn: Siðumula 14. Simi 86611 (7 linur)
Askriftargjald kr. 1500 á mánuöi innanlands.
Verð i lausasölu kr. 80 eintakiö.
Prerrtun: Blaöaprent.
Hvað með
ríkisstjórnina?
Á þessu ári fara fram kosningar til Alþingis. Eölilega
velta menn því fyrir sér, hvernig stjórn landsins verður
háttað að þeim loknum. Að vísu hafa engir sýnilegir
þverbrestir komið í núverandi stjórnarsamstarf
og stjórnarflokkarnir mega tapa tíu þingsætum án þess
að missa meirihlutaaðstöðu sína.
Hafi Sjálfstæðisflokkurinn og Framsóknarflokkurinn
hug á að halda stjórnarsamstarfinu áfram eftir kosning-
ar geta þeir það. ólíklegt er að fylgisbreytingar verði
svo miklar aðsá möguleiki verði ekki fyrir hendi. En eigi
að siður geta úrslit kosninganna kallað á nýja stjórnar-
myndun.
Á það er að horfa í þessu sambandi, að styrkleikahlut-
föll flokkanna geta breyst meira eða minna. Ekki er
t.a.m. ósenniiegt að Alþýðuflokkurinn vinni á í
kosningunum, án þess að Ijóst sé á kostnað hverra sú
fylgisaukning verður. Reynslan sýnir, að Framsóknar-
flokkurinn er vanur að halda sínu, en fylgi Alþýðubanda-
lagsins og Sjálfstæðisflokksins er meir á hreyfingu.
Eftir kosningar verður ekki lengur dregið að gera um-
fangsmiklar og róttækar efnahagsráðstafanir í því skyni
að koma á jafnvægi í þjóðarbúskapnum og uppræta þá
ringulreið, sem hér hefur ríkt. Núverandi ríkisstjórn
hefur komið fram aðhaldsráðstöfunum á ýmsum svið-
um og i sumum efnum náð ágætum árangri, án þess þó
að hafa ráðið við meginvandamálið, sem er verðbólgan.
Þessar aðstæður geta leitt til þess að nauðsynlegt verði
að mynda nýja ríkisstjórn. Fyrir áramótin leitaði Vísir
álits nokkurra þjóðkunnra manna innan þings og utan á
þvi, hvers konar ríkisstjórn þeir treystu best til þess að
ráðast gegn ringulreiðarverðbólgunni. Svör þeirra voru
um margt athyglisverð.
Af hálfu þeirra manna, sem leitað var til og eru utan
þings, kom fram, að margir þeirra hafa vantrú á, að
samsteypustjórnir geti ráðið við vandann. Þá var einnig
á það bent, að ríkisstjórn yrði að njóta trausts hags-
munaaðilanna á vinnumarkaðnum. Prófessor Sigurður
Líndal tekur svodjúpt í árinni að segja, að hann sjái ekki
að stjórnmálaflokkarnir hafi úrslitaáhrif á þróun efna-
hagsmála, heldur ýmis öfl utan þings.
Þetta svar er að ýmsu leyti raunsætt mat á aðstæðum.
En það er einnig rétt, sem Ragnhildur Helgadóttir for-
seti neðri deildar bendir á í þessu sambandi, að í raun og
veru er verið að hafna þingræðisreglunni, ef menn
beygja sig fyrir þessum aðstæðum. En hvað sem því líð-
ur er augljóst, að lítii von er til þess að umbótaráðstafan-
ir i efnahagsmálum beri árangur, ef stjórnvöld og aðilar
vinnumarkaðarins bera ekki gæfu til að ganga sæmilega
i takt.
Magnús Torfi ólafsson segir réttilega að ekki einu
sinni þjóðstjórn allra flokka sé nokkurs megnug, nema
forystuliðog þingmenn f lokkanna geri sér Ijóst að gamla
kákið og hálfverkin duga ekki lengur, ef afstýra á
þjóðarvoöa. Einnig er ástæða til að taka undir með Jóni
Skaftasyni þegar hann segist kjósa samsteypustjórn er
stæðist allar freistingar um öflun stundar lýðhylli með
aðgerðum eða aðgerðarleysi er torvelduðu að því marki
yrði náð að stöðva óðaverðbólguna.
Innan þess lýðræðislega þingræðisskipulags, sem við
búum við, verða vandamálin ekki leyst með átökum. En
við komumst ekki út úr vítahringnum, nema raska stöðu
ýmissa hagsmunahópa bæði launþega og vinnuveitenda.
En mestu máli skiptir, að stjórnmálaf lokkarnir lýsi ekki
aðeins vanþóknun á verðbólgunni heldur skýri nákvæm-
lega hvernig þeir vilja vinna gegn henni og leggi fram
áætlanir þar um. Það var ekki gert fyrir síðustu kosning-
ar en er óhjákvæmilegt nú.
Þau Björn Ulvæus, Agneta Faltskog, Anni-Frid Lyngstad og Benny Andersson í
ABBA hafa svo sannarlega slegið í gegn í dægurlagaheiminum og segja má, að þau
hafi farið samfellda frægðarför frá því að þau sigruðu í söngvakeppni sjónvarps-
stöðva Evrópu með laginu Waterloo árið 1974.
Ariö 1970 var slöasta heila áriö,
sem Viöreisnarstjórnin var viö
völd. Þá draup smjör af hverju
strái. Hinn 14. jillí 1971 tók viö
blómlegu búi vinstri stjórn Ólafs
Jóhannessonar og sat þar til 28.
ágúst 1974, er stjórn Geirs Hall-
grlmssonar settist á valdastóla.
Ýmis endaleysa
til lykta leidd
Allt frá árinu 1971 hefur ástand
efnahagsmála veriö fremur ólán-
legt, enda veröur mönnum tlörætt
um þau mál, láta Schadenfreude
ylja hjartarætur og hressa sig á
hyperbólu. Ariö 1976 og 1977
marka viss timamót, en þá var
ýmis efnahagsleg endaleysa, sem
upphófst 1971, leidd til lykta, enda
þótt mikill vandi sé enn óleystur
og nýir erfiöleikar blasi viö. Ég
mun hér leitast viö aö rekja meö
tölum nokkra þætti þessarar
þróunar og benda á fáeinar staö-
reyndir, sem mér þykja athyglis-
veröar.
1 töflum, sem fylgja greininni,
er áriö 1970 valiö til aö vera núll-
punktur og gildi ýmissa talnaraöa
er haft jafnt og 100 á þvl ári. 1 1.
töflu eru vergar þjóöartekjur t.d.
sagöar hafa gildiö 126 áriö 1975,
sem merkir, aö þjóöartekjur voru
26% hærri áriö 1975 en þær voru
áriö 1970. í töflunum eru sýndar
magnbreytingar þjóöhagsstæröa
svo sem þjóöartekna, neyslu og
fjárfestingar, eöa eins og oft er
sagt, miöaö er viö fast verölagog
peningastærðir leiðréttar vegna
breytinga á kaupmætti krónunn-
ar.
Kveinstafir launþega,
atvinnurekenda og
byggðapólitikusa
Viö skulum nú skoöa 1. töflu.
Þar sjáum viö strax I 1. llnu
vitnisburöum alkunna staöreynd,
árin 1974, 1975 og 1976 voru ár
stöönunar og kreppu I landinu.
Enda þótt þjóöartekjur hafi tekiö
að vaxa áriö 1976 náöu þær aöeins
stiginu, sem þær voru á áriö 1973.
Fullur bati næst ekki fyrr en áriö
1977, en þjóöartekjum þess árs
........
Dr. Þróinn
Eggertsson lektor
skrifor um efna-
hagsvandann fró
1971 til 1977 og
segir m.a. að verð-
bólga þessa tímabils
sé afleiðing mikillar
framkvœmdagleði
og óstöðugra
útflutningstekna
heföi mátt ná strax á
iö 1974, ef kreppan heföi ekki
skolliö á.
Arin 1974-1977 eru augljóslega
illa til þess fallin aö afla einstak-
lingum og flokkum vinsælda meö
þátttöku I rlkisstjórn, enda hafa
kveinstafir láunþega, atvinnu-
rekenda og byggöapólitlkusa
hljómaö um endilangt landiö og
jafnvel borist til útlanda. Arin
1971-1973 voru hins vegar mikil
góðæri eins og sjá má I 1. töflu.
Hafa ber I huga, aö hagsveiflur
þessar eiga fyrst og fremst rætur
aö rekja til aflabragöa og verö-
breytinga á fiskafuröum erlendis.
Þjóðargjöld og
þjóðartekjur
Rétt er að vekja athygli á ööru
atriöi 11. töflu. Samanburöur á 1.
og 2. llnu sýnir, aö strax áriö 1971
tóku þjóðarútgjöld aö vaxa hraö-
aren þjóðartekjur. Áriö 1970 voru
þjóöarútgjöld állka há og þjóöar-
tekjur (reyndar nokkru lægri og
þess vegna var smávægilegur af-
gangur á viðskiptareikningi okk-
ar viö útlönd). Á árunum eftir
1970 voru útgjöldin hins vegar
meiri en tekjurnar og af þeim
sökum halli á viöskiptunum viö
útlöhd. Hallinn haföi þaö I för meö
sér, aö gjaldeyrisvarasjóöir voru
tæmdir og lántökur erlendis stór-
auknar. Þennan halla tókst ekki
aö rétta fyrr en á árunum 1976 og
1977, en þó ekki algerlega.
Þaö er fróölegt aö staldra viö og
ihuga, hvers vegna þjóöarútgjöld
hafa fariö svo mjög fram úr þjóö-
artekjum á þessu tlmaskeiöi. Út-
gjöld þjóöarinnar, þ.e. einstak-
linga og hins opinbera, skiptast I
tvennt, neyslu og fjármunamynd-
un. Viö skulum fyrst athuga
neysluútgjöld heimilanna, einka-
neysluna eins og sú stærö er nefnd
I þjóöhagsreikningum. Einka-
neysla er þriöji liöurinn, sem
sýndur er I 1. töflu.
Samneyslan hefur
vaxið hægast
Úr talnarununum I 1. töflu má
auöveldlega lesa, aö einkaneysla
hefur vaxiö meö mjög svipuöum
hraöa og þjóöartekjur, en mun
hægar en þjóöarútgjöld. Heföu
aörir útgjaldaliöir þjóöarinnar
vaxiö meö sama hraöa og einka-
neyslan, mundi ekki hafa komiö
til verulegs halla á viöskiptunum
viö útlönd nema áriö 1974.
Hvaöa útgjöld hafa þá vaxið
mun hraöar en tekjurnar? Er þaö
kannski margrædd samneysla,
sem á sökina? Samneyslan, þ.e.
útgjöld hins opinbera aö frá-
dregnum útgjöldum til fjármuna-
myndunar, er sýnd I 4. llnu I 1.
töflu. Þar kemur á daginn, aö
samneyslan hefur vaxiö allra liöa
hægast yfirleitt mun hægar en
þjóðartekjur og hægar en einka-
neyslan.
Fyrir áhugamenn um
hægri og vinstri
villur
Ahugamönnum um hægri og
vinstri villu skal á þaö bent, aö á
tímum Vinstri stjórnarinnar féll
hlutdeild samneyslu I þjóöartekj-
um. Hin siöustu ár hefur hlutfall
þetta aftur nálgast hlutfalliö frá
1970, þegar Viöreisnarstjórnin
var aö kveöja. (Ath., aö sam-
Tekjur og neysla
1. tafla.
1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977
1. Þjóðartekjur, vergar 100 115 121 133 134 126 133 143
2. Þjóöarútgjöld 100 125 128 142 157 144 139 149
3. Einkaneysla 100 115 127 135 144 130 131 142
4. Samneysla 100 106 113 120 126 128 134 137
Heimild: Þjóðhagsstofnun. Arið 1970 = 100. Allar stæröir á föstu
verölagi. 1977 spá. 1976 bráöab.