Vísir - 06.01.1978, Blaðsíða 10

10
Föstudagur 6. janúar 1978 VISIR
VÍSIR
Utgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdarstjóri: Davíö Guömundsson
Ritstjórar: Þorsteinn Pálsson (ábm)
Olafur Ragnarsson
Ritstjórnarfulltrúi: Bragi Gudmundsson.
Umsjón meö Helgarblaöi: Árni Þórarinsson.
Frettastjóri erlendra frétta: Guömundur Pétursson.
Blaöamenn: Edda Andrésdóttir, Elias Snæland Jónsson, Guðjón Arngrimsson,
Jonina AAichaelsdottir, Kjartan L. Pálsson, Kjartan Stefánsson, Oli Tynes,
Sigurveig Jonsdottir, Sæmundur Guövinsson.
iþróttir: Björn Blöndal, Gyifi Kristjánsson.
Ljosmyndir: Jens Alexandersson, Jón Einar Guðjónsson.
utlit og hönnun: Jon Oskar Hafsteinsson, Magnús Olafsson.
Auglýsinga- ocf sölustjóri: Pall Stefánsson.
Dreifingarstjori: Sigurður R. Petursson.
Auglysingar og skrifstof ur: Siðumula 8. Simar 86611 og 82260.
Afgreiösla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Ritstjórn: Siöumúla 14. Simi 86611 (7 linur)
Askriftargjald kr. 1500 á mánuöi innanlands.
Verö i lausasölu kr. 80 eintakiö.
Prerrtun: Blaöaprent.
Deilt um eignorrétt
oð jafnaðarstefnunni
Það fer varla framhjá mönnum að nokkurs kosn-
ingaskjálfta er farið að gæta í blöðum stjórnmála-
flokkanna. Menn hafa á tilfinningunni að einhver
hreyfing verði á fylgi milli flokka og daglegir tals-
menn þeirra haga skrifum sínum í samræmi við það.
Eins og sakir standa bendir f lest til þess að Alþýðu-
flokkurinn muni bæta við sig fylgi í alþingiskosning-
unum. Stóra spurningin er hins vegar sú, hvaðan það
kemur. i því efni beinast augu manna fyrst og fremsl
að Alþýðubandalaginu og Sjálfstæðisflokknum. Að
einhverju leyti gæti Alþýðuflokkurinn einnig tekið
fylgi frá Framsóknarf lokknum, þó að fylgi hans hafi
verið stöðugra en annarra flokka undanfarin ár.
Tilfinning manna fyrir fylgisaukningu Alþýðu-
flokksins hefur komið af stað all sérkennilegri deilu
milli talsmanna Alþýðuflokksins og Alþýðubanda-
lagsins. Átökin milli þessara f lokka eru ekki ný af nál-
inni og hafa staðið allt frá því að Kommúnistaflokk-
urinn var stofnaður og síðan Sameiningarflokkur al-
þýðu, sósialistaflokkurinn.
Til skamms tíma snerust deilur Alþýðuflokksins
annars vegar og Alþýðubandalagsins eða kommúnista
hins vegar um ólíka hugmyndafræði. Það er á hinn
bóginn athyglisvert við hin nýju átök milli flokkanna
að þau standa um sömu hugmyndafræðina. Báðir
f lokkarnir höfða nú til kjósenda með hugmyndum um
lýöræðislega jafnaðarstefnu.
Kommúnistaflokkar á vesturlöndum hafa um
nokkra hrið smám saman verið að sveigja stefnumál
sín undir hið borgaralega lýðræðisskipulag. Moskvu-
sósíalismanum hefur verið hafnað og tilveruréttur
Atlantshafsbandalagsins hefur verið viðurkenndur
eða því sem næst.
Alþýðubandalagið hefur um árabil verið inn á þess-
ari línu en hefur sennilega aldrei gengið jafn langt
upp að hlið Alþýðuflokksins eins og nú. Ýmis atvik
hafa ráðið þvi að kommúnistar á vesturlöndum hafa
orðið að viðurkenna þingræðisskipulagið og gefa hug-
myndir um þjóðnýtingu og ríkisrekstur upp á bátinn.
Lýðræðisríkin hafa einfaldlega tryggt borgurunum
meira frelsi og betri almenn lifskjör en sósialistarik-
in. Kommúnistaf lokkar á vesturlöndum hafa orðið að
beygja sig fyrir þessu lögmáli og hafa því smám
saman verið að viðurkenna þingræðisskipulagið og
einkaeignarrétt á atvinnutækjum.
Hugtok eru oft á tíðum villandi og notuð í mismun-
andi merkingu. En það eru í sjálfu sér merkileg tíma-
mót þegar bæði Alþýðubandalagið og Alþýðuf lokkur-
inn veifa merki lýðræðislegrar jafnaðarstefnu. Tals-
menn Alþýðuf lokksins haldaþví aðsjálfsögðu fram að
Alþýðubandalagið hafi í engu breyst. Þar í f lokki séu
menn enn að berjast við kommúnisma þrátt fyrir nýj-
ar stefnuyfirlýsingar.
Af hálfu Alþýðubandalagsins er því á hinn bóginn
haldið fram, að Alþýðuf lokkurinn hafi villst af leið og
sé nú enginn munur á honum og borgaralegum frjáls-
hyggju flokkum. Alþýðuflokkurinn er greinilega í
þeirri erfiðu aðstöðu að hann verður að gera upp við
sig hvort hann ætlar að höfða til lausafylgis Sjálf-
stæðisflokksins eða Alþýðubandalagsins.
Þetta tvennt er erfitt að samræma, þó að ýmislegt
sé unnt í pólitískum loftfimleikum. En deilur Alþýðu-
flokksins og Alþýðubandalagsins upp á síðkastið um
eignarréttinn að jafnaðarstefnunni benda ótvírætt til
þess að Alþýðuf lokkurinn ætli að leggja meiri áherslu
á að ná fylgisaukningu á vinstri væng stjórnmálanna.
Alla vega má draga þá ályktun að talsmenn Alþýðu-
flokksins vilja koma í veg fyrir að Alþýðubandalagið
geti skapað sér svo lýðræðislega ímynd að það taki
hreyfanlegt fylgi frá Sjálfstæðisflokknum. Og greini-
legt er að kosningaslagurinn verður fjörugur.
Sá vandi fiskvinnslunnar, sem
rakinn var i siðasta fréttaauka, er
auðvitaö i reynd hluti af mun
stærra vandamáli — vandamáli,
sem verður óleyst þótt einhverjar
ráðstafanir kunni að vera gerðar i
sambandi viö ákvörðun um nýtt
fiskverð. Þetta er sá mikli verð-
bólguvandi, sem tslendingar eiga
nú við að glima — og hafa reynd-
ar glimt við árangurslitið mörg
undanfarin ár.
Forystumenn hafa lengi haft
mörg og fögur orð um andstöu
sina við verðbólgu, en árangurinn
hefur ekki verið i samræmi við
það. Siðustu árin hefur verðbógan
verið 30-50%, Á siðasta ári er hún
talin hafa verið um 34%. Spáð er
enn frekari verðbógu á þessu ári.
Talsmenn atvinnuvega og laun-
þegasamtaka eru einnig sam-
mála i gagnrýni sinni á verðbóg-
una.
Ólafur Jóhannesson, viðskipta-
ráðherra, sagði um áramótin, að
þessar margendurteknu yfirlýs-
ingar væru væntanlega merki
þess ,,að menn almennt hafi
vaknað til vitundar um nauðsyn
viðnámsaðgerða”. Hvort svo sé i
reynd skal þó ósagt látið þvi það
virðist sameiginlegt hagsmuna-
mál allra, sem segjast vera á
móti verðbólgunni, að auðvitað
séu það einhverjir aðrir, sem eigi
að taka á sig það, sem slikar að--
gerðir kosta.
Alla vega er ljóst, að meira er
nú talað um slikar ráðstafanir
gegn verðbógunni en áður. Hvað
gert verður er kannski erfiðara
að segja til um á þessu stigi, en
vissulega bendir ýmislegt til
þess, að „gömlu góðu” leiðirnar
verði enn einu sinni farnar, jafn-
vel þótt likur hljóti þá að vera á
þvi, að árangurinn verði sá sami
og fyrr.
Hugmyndir Valkosta-
nefndarinnar sálugu
Það vantar auðvitað ekki, að
margt og mikið hafi verið sagt og
ritað um barátttu gegn verðbólg-
unni á liðnum árum.
A timum siðustu rikisstjórnar
var skipuð svonefnd Efnahags-
málanefnd, sem reyndar var al-
mennt kölluð Valkostanefndin.
Formaður hennar var Jón
Sigurðsson, forstöðumaður Þjóð-
hagsstofnunar. Hann er einnig
formaður þeirrar svokölluðu
Verðbólgunefndar, sem nú situr
að störfum og skila mun áliti sinu
i febrúar.
Efnahagsmálanefndin skilaði
itarlegu nefndaráliti i tveimur
bindum i nóvember 1972. Þar var
sérstaklega fjallað um markmið
og leiðir i efnahagsmálum.
I skýrslunni var frá þvi greint,
að i meginatriðum væri um þrjár
leiðir að velja i efnahagsmálum.
Geir Hallgrímsson:
//••• hin hefðbundnu úr-
ræði, sem öll hafa verið
reynd".
Efnahagsaðgerðir rikisstjórna
undanfarin ár hafa lika verið eitt-
hvert samkrull af þessum leiðum,
eða a.m.k. tveimur þeirra.
Leiðirnar þrjár
Tvær „vinsælustu” leiðirnar
hafa fengið nöfnin „milliffærslu-
leið” og „uppfærsluleið”. Þriðja
leiðin er svonefnd „niðurfærslu-
leið”, en hún hefur litt verið brúk-
uð hérlendis.
Millifærsluleiðin felur, eins og
nafnið bendir til, það i sér i megin
atriðum, að fjármagns er aflað
með beinum og/eða óbeinum
sköttum og þvi siðan varið til
beinna eða óbeinna framleiðslu-
styrkja til útflutningsatvinnuveg-
anna til þess að skapa þeim
NEÐANMÁLS NEÐANMÁLS NEÐANMÁLS NEÐA
Hin leiðin o
V
Stundum vill svo til að maður freistast til að andmæla vinum sin-
um, sem halda fram á ritvöllinn af nokkurri vandlætingu yfir van-
köntum meðbræðranna. Á Þorláksmessu skrifaði Hannes H. Giss-
urarson einskonar ritdóm i Visi um ræðusafn Eysteins Jónssonar
sem nýlega er komið út hjá Almenna bókafélaginu undir nafninu „t
sókn og vörn” og kallar hann ritdóminn „Eysteinn er nýtinn á ræð-
ur.”
Nafnið er dregið af tvitekningu á hluta úr ræðu en þau afglöp
verður einfaldlega að skrifa á reikning þess, sem annaðist útgáf-
una. Hann er sjáifur Jón Helgason, ritstjóri Timans, margrómaður
höfundur, sem er þekktur af þvi að taka hart á misfellum, og
kannski eini ritstjórinn i iandinu sem á það til að „setjast” á greinar
af þvi þær meiða fegurðarskyn hans, eins og þvi hefur verið háttað
alit frá þvi hann var i Samvinnuskólanum, þar sem hann fékk orð
fyrir að vera mikill islenskumaður, og hefur það loðað við hann sið-
an. Hannes lýsir þessu ei
lesa greinar Eysteins, sem hann
gott heita.
Skilningsdeyfð Hannesar á
hlutverki ríkisst jórnar
Framsóknar og Alþýðu-
flokks
Að öðru leyti er grein Hannesar
fyrst og fremst lýsing á pólitisk-
um stefnumiðum Eysteins Jóns-
sonar, og þarf sjálfsagt miklu við
að bæta áður en sú lýsing verður
tæmandi. Kemur verst við mann
einskonar skilningsdeyfð Hann-
esar á hlutverkum rikisstjórna
Framsóknar-og Alþýðuflokks á
krepputimanum frá 1934-1938, og
raunar athöfnum Framsóknar á
tima Jónasar frá Hriflu og
Tryggva Þórhallssonar meðan
báðir báru gæfu til að starfa sam-
an.
Þetta stjórnartimabil ein-
kenndistaf mjögerfiðum efnahag
og þeirri deyfð, sem fylgdi krepp
unni. Samt var það nú svo að tölu-
verð umsvif voru i þjóðfélaginu á
þessum tima, og ber skilyrðis-
laust að þakka það stjórnarfor-
ustunni, þannig að kreppan varð
þannig að Jón hafi ekki nennt að
var þóað búa undir útgáfu. Látum
aldrei eins frámunalega þung i
skauti hér eins og viðast annars
staðar. Vegir voru lagðir og skól-
ar voru byggðir, svo eitthvað sé
nefnt, og virkjanir voru reistar.
Staðið var að nýsköpun i sjávar-
útvegi og skipulagi var komið á
afurðasölumál bænda.
Stefna Eysteins á þessum ár-
um var „að hefta vöruinnflutn-
inginn með lagafyrirmælum, en
halda uppi kaupgetunni i landinu
með sem mestum verklegum
framkvæmdum og stuðningi við
atvinnuvegina.” Fyrir þessa
stefnu er ekki hægt að skamma
nokkurn mann, þegar tekið er til-
lit til kreppuástandsins. Hún var
nauðvörn, þótt svo færi að hún
væri látin standa lengur en góðu
hófi gegndi. En þar áttu fleiri
mál en Eysteinn Jónsson.
Það var allt og sumt
New-Deal stefna Franklins D.
Roosewelt var af likum toga.
Þegar afturhaldsöflin undir for-
ustu Herberts Hoover höfðu siglt
Indriði G. Þorsteinsson
skrifar i tilefni af rit
dómi Hannesar H. Giss
urarsonar um ræðusafn
Eysteins Jónssonar
Indriði segir að Ey
steinn hafi dottið ofan á
þetta orðalag um „hina
leiðina" i þingræðu og
ekki ætlað því þau
ósköp, sem úr því, urðu
öllu i strand undir fánum þeirra
stefnu, sem Hannes kallarnýhag-
fræði og felst i svonefndum mark-
aðsbúskap, stóðu málin þannig að
bankar höfðu lokað og atvinnulif-
ið var siglt i strand. Roosewelt lét
það verða sitt fyrsta verk að fá
hjólin til að snúast að nýju, jafn-
framt þvi sem hann talaði kjark i
þjóðina.
Og þetta tókst honum með þvi
að mæla fyrir sem mestum verk-
legum framkvæmdum og með
stuðningi við atvinnuvegina. Það
er svo vitað mál, að hvorki á New
Deal-stefnan við i sæmilegu ár-
ferði né er hún æskileg. En þessa