Vísir - 28.02.1978, Qupperneq 11

VTSIR
Þriðjudagur 28. febrúar 1978
11
aðeins er litið á hluta þessa tima-
bils, árin 1961-1966, var hagvöxtur
7,4% á ári að meðaltali.)
Samneysla/ einka-
neysla og fjárfesting
Þörfin á kerfisbreytingu er
deginum ljósri. Engin þjóð, sem
verslar jafn mikið við útlönd og
við, þolir 30 til 50% sveiflur i út-
flutningstekjum frá einu ári til
annars, nema hagkerfið sé ein-
angrað með ýmsum ráðum gegn
öldunum að utan. Án slikrar ein-
angrunar er kerfið stjórnlaust
eins og dæmin sýna. Einnig er
mikilvægt, að við setjum ramma
utan um þjóðarútgjöldin og
ákveðum á skipulegan máta hlut
samneyslu, einkaneyslu og fjár-
festingar i þjóðartekjum.
Hinn lærði leikur
hagsmunahópanna
Ég hef ekki beint skeytum minum
að samtökum launþega eöa
hinum ýmsu hagsmunahópum.
Hins vegar tel ég, aö þegar sé bú-
ið að ræða of mikið við hin ýmsu
hagsmunasamtök um heildar-
stjórn þjóðmálanna. Einmitt
vegna þess að þau eru hagsmuna-
samtök er öllum spurningum
svarað á einn veg: Meira handa
mér.
Frumorsök verðbólgunnar er
annars staðar. En vissulega
færist mikil harka i leikinn, þegar
verðbólgan nálgast 40 eða 50% á
ári. Hver sá hópur, sem ekki
verðtryggir eigur sinar eða laun
verður fyrir tilfinnanlegu tjóni.
Enda þótt hagsmunahóparnir
beri ekki upphaflega ábyrgð á
vexti verðbólgunnar siðastliðin
sex ár, gerir hinn harði leikur
þeirra það sifellt erfiðara að færa
verðbólguna niður á fyrra stig.
Samið um
hagstjórnarbann
Aukin þekking er ekki alltaf til
blessunar, jafnvel aukin þekking
á hagfræði. Leiðtogar launþega-
samtakanna hafa nú lært þá lexiu
af ræðuhöldum stjórnvalda og
sérfræðinga þeirra, að hagstjórn
á verðbólgutimum er fólgin i þvi,
að skerða kaupgetu fólks til að
draga úr heildareftirspurn i
landinu. t kjarasamninga eru þvi
i vaxandi mæli sett ákvæði, sem
banna hagstjórn, svo sem
aðgerðir i gengismálum og rikis-
fjármálum, að viölagri riftingu.
samninganna. Þarna eru enn ein
rök fyrir þvi aö hraða nýrri
kerfisbreytingu.
Góðar tillögur, en
hafa heyrst áður
Nýlega skilaði Verðbólgunefnd
merkri skýrslu til rikisstjórnar-
innar, en þar bendir nefndin (eða
meiri hluti hennar) á ýmsar
nauðsynlegar úrbætur i hagstjórn
á næstu árum. Tillögurnar eru
góðar, en hafa heyrst áður, svo
sem ábendingar um þörfina á
öflugum jöfnunarsjóðum i
sjávarútvegi, virkari stjórn
peningamála styrkari fjár-
festingarstjórn og samræmdum
tekjuákvörðunum og launa-
samningum. Nefndin hefur hins
vegar hvorki fullkannað þessar
hugmyndir né útfært þær i
skýrslu sinni, eins og ekki var að
vænta.
Meira handa mér
Ég álit ekkert mikilvægara verk-
efni biða okkar á næstu tveimur
árum en undirbúningur aö rót-
tækri breytingu á efnahagsskipan
landsins. Þetta verk er mjög
vandasamt tæknilega og mörg
ljón á veginum. Undirbúning-
urinn á að vera i höndum færustu
sérfræöinga okkar og ekki væri
óviturlegt að bera málið undir
fróðustu menn erlendis.
Hins vegar tel ég, aö þegar sé
búið að ræða of mikið við hin
ýmsu hagsmunasamtök um
heildarstjórn þjóðmálanna.
Einmitt vegna þess, að þau eru
hagsmunasamtök er öllum
spurningum svarað á einn veg:
meira handa mér. Hina nýju
skipan verður hins vegar að
leggja undir dóm þjóðrinnar i
almennum alþingiskosningum,
en þjóöin mun þá væntanlega
nota skynsemina, sem hún telur
sig fræga fyrir um alla Evrópu.
Þ.E.
[i skammta sér
gismanna
sinu lagi, valið saman og ekki er
einvörðungu staðbundið. Þetta
skipulag viðgengst m.a. meðal
sjónvarpsstöðva i Þýskalandi
sem tilheyra hver sinu héraði
Sambandslýðveldisins. Jafn-
framt stofnun fjórðungsstöðv-
anna þarf Rikishljóðvarpið að
fjölga hjá sér rásum. Þegar i stað
þyrfti að opna tónlistarrás
semeinvörðungu útvarpaði tónlist
— auðvitað alls konar tónlist. Hin
rásin yrði þvi helguð töluðu orði.
Næðu tillögur sem þessar — eða
likingu við þessar fram að ganga
hefði þegar orðið mikil bót.
Hverju sinni væri þvi hægt að
velja um þrenns konar dagskrá. t
hverjum landsfjórðungi heyrðist i
fjórðungsstöðinni á daginn og
sameiginlegri rás þeirra á kvöld-
in að þvi viðbættu að Rikishljóð-
varpið sendi út tvenns konar dag-
útvarp að umræðu- og sköpunar-
vettvangi fyrir alla landsmenn.
Rétt eins og það er réttur hvers og
eins að skoða Þjóðminjasafnið
þarf hver og einn að geta tjáð sig i
útvarpi sem er i almenningseign.
Útvarpsstöð s.s. eins og hugmynd
min um fjórðungsstöðvarnar
gefur til kynna. yrði þvi eins og
dagblað vettvangur lifandi um-
ræðu. Skólar félög, óformlegir
hópar og einstaklingar ættu inni
með það hjá tæknimönnum að
hljóðrita efni sitt og koma á fram-
færi. Það er cinmitt þetta sem
heitir að treysta fólkinu. Að
treysta þvi fyrir að hafa skoðanir,
hugsjónir og að vilja koma þeim á
framfæri á málefnalegan hátt.
Ekki aðeins að rétta þvi prentaða
dagskrá næstu viku heldur fela
þvi að útbúa dagskrá næstu viku.
Það er þannig sem fólkið i landinu
vallartrú að allir eigi að njóta
þess, og nota það að skapa sér og
meðbræðrum sinum betra lif.
Reynsla annarra þjóða af
útvarpi í einkaeign
I Bandarikjunum hafa útvarps
og sjónvarpsstöðvar ætið verið i
höndum einstaklinga og þær
reknar sem hvert annað fyrir-
tæki. 1 „langhundum” minum
sem birtust i Þjóðviljanum
snemma i janúar gerði ég grein
fyrir þvi að þrátt fyrir fjölda sjón-
varpsstöðva fá þær allt sitt efni
sem sýnt er á aðaltima frá stóru
sjónvarpskerfunum þremur.
Fyrir allan þorra Bandarikja-
manna stendur valið þvi að mestu
skrá i tali og tónum. Það má gera
þvi skóna að þrenns konar ólikt
efni byðist hverjum landsmanni
hverju sinni. Jafnframt þyrfti
Rikishljóðvarpið að hefja út-
sendingar að nóttu til, a.m.k. á
einni rás.
Annars konar breyting þyrfti að
koma til einnig. Útvarpið verður
að halda áfram að vera liður i
opinberri þjónustu, það ætti að
kappkosta óhlutdrægni og vera
lýðræðislegt. &ú breyting sem
þyrfti að koma til er sú að eera
eignast eigið útvarp. Slikt fyrir-
komulag setti ekki vana og góða
dagskrárgerðarmenn á gaddinn
það útilokaði ekki hæfa frétta-
menn og skipulagningarmenn
heldur örvaði það þá hæfu til
framhalds og leiddi fram nýja úr
röðum fólksins. Það er eitthvað i
þessum dúr sem horfir til heilla
Guðmundur. Það er frelsið til að
tjá sig og skapa — vera með i
‘ þjóðfélaginu. Látum andstæöurn-
ar takast á á grundvelli málefn-
anna þar sem allir hafa frelsið, —
frelsið sem byggir á þeirri grund-
milli þriggja dagskráa. Undan-
farin ár hafa Bandarfkjamenn
einnig þróað „þráð-sjónvarp”
sem keypt er með áskrift á þann
hátt að lagður er þráður til þeirra
sem það vilja. Oftast eru það ný-
legar biómyndir sem þannig eru
keyptar heim i stofu fyrir visst
mánaðargjald. Það er eftir-
taktarvert að á meðan deilan á
íslandi stendur um hvort leyfa
eigi einstaklingum rekstur hljóö-
varps og sjónvarps hafa Banda-
rikjamenn tekið þveröfuga
stefnu. Gegn vilja stóru sjón-
varpskerfanna reynir rikið nú að
útbreiða og efla sem mest Rikis-
útvarp i Bandarikjunum. Sú að-
gerð markast ekki af neinu öðru
en þvi að þeir sem hafa séð um
þessa hlið mála hafa ekki rækt
skyldu sina. Hljóðvarps- og sjón-
varpsmenn i Bandarikjunum
hafa nefnilega legið undir þungu
ámæli fyrir að hugsa einvöröungu
um gróða þann sem i boði er.
Þannig sagöi Spiro Agnew um
ameriskt útvarpskerfi, og þá
menn sem þvi stjórna:
„Þeir ákveða hvað 40-50 millj-
ónir Amerikumanna fá að vita
um daglega viðburöi innanlands
og utan. Þessir menn verða ekki
mældir með mælistiku hefðbund-
inna stjórnmála — þvi þessir
menn skapa stjórnmálin á einni
nóttu. Þeir geta skapað eða eytt
meö umfjöllun sinni... Þeim er i
lófa lagið að draga menn úr
skugga i sviðsljós á einni viku.
Þeir geta verðlaunað stjórnmála-
menn með þjóðarfrægð eða látið
sem aðrir séu ekki til...Ameriska
þjóðin mundi meö réttu aldrei
liða slika samþjöppun valds inn-
an stjórnskipulagsins. -Er ekki
réttmætt og timabært að taka til
athugunar slika samþjöppun i
hendur litillar lokaðrar kliku for-
réttindamanna sem enginn hefur
kosið...?” Þannig mæltist einum
argasta afturhaldsmanni banda-
riskra stjórnmála um eigið fjöl-
miðlakerfi. Niöurstöðunni slær
Guðmundur Garðarsson við vegg
og lætur sem hann sjái ekki og
heyri ekki! Hins vegar lætur hann
sér sæma að kalla útvarp i einka-
eign „nýja og áöur óþekkta vald-
dreifingu”! Spyrji hann Spiro Ag-
new.
Og spyrji hann viðar. Hér i
Englandi hafa starfað útvarps-
stöðvar (bæði hljóðvarp og sjón-
varp) i einkaeign. Siðastliðið vor
skilaði rikisskipuð nefnd sem
starfaði á breiðum grundvelli
áliti um framtiö útvarps hér.
Lagöist sú nefnd gegn þvi að
„óháð” sjónvarp yki umsvif sin
og gagnrýndi þær stöðvar. Bretar
eru þvi siður en svo alshugar
fegnir með sinar einkastöðvar.
Svo viðar sé farið hafa hvorki
Frakkar né V-Þjóðverjar leyft
einkarekstur á útvarpsstöðvum.
Þaö má þvi ljóst vera að þar sem
Guðmundur Garðarsson skilar
álitsgerð með frumvarpi sinu og
vitnar til „flestra lýðræðisrikja”
er ónákvæmt farið með.
Rekstur sem byggir á aug-
lýsingum
Rétt er aö hafa i huga nokkur
atriði i sambandi við rekstur út-
varpsstöðva i einkaeign og
byggja á auglýsingatekjum. Þau
atriði hefur ekki vitnast um að
flutningsmaður um útvarp i
einkaeign hafi sig látiö varða, —
og ætti að vera óþarft að taka
fram. Slikar stöðvar eru reknar
sem fyrirtæki sem veita eiga
gróða i vasa eigendanna. Fyrst og
fremst verða þær þvi að taka til-
lit til auglýsendanna og sjá svo
um i dagskrá sinni að auglýsend-
ur telji sér akk i aö borga. Efnis-
val miðast þvi viö auglýsingar, —
ekki þarfir og þjónustu við áheyr-
endur. Hér gengur einungis aftur
hin gamla spurning hvort þjón-
usta við almenning eigi að vera i
höndum þess opinbera, — eða
taka mið af gróðasókn ein-
staklinganna?
Þvi hefur einnig veriö haldið
fram að samkeppni stuðli að fjöl-
breytni. Skóli reynslunnar segir
allt annað. Þar sem samkeppni
hefur verið reynd hefur hún leitt
til stöðnunar. Keppandi stöðvar
reyna að bjóða upp á það sama,
gömlu góðu lummurnar. Vegna
samkeppninnar voga stöðvarnar
sér ekki aö reyna nýtt og frum-
legt. Dæmi um öfgarnar i þessu
sambandi er t.d. „Lucy Ball
Show” sem hefur gengið i sam-
fleytt 21 ár i Bandarikjunum.
Þegar „óháð” sjónvarp var stofn-
að hér i Bretlandi varð niðurstaö-
an af samkeppninni sú aö BBC fór
að bjóða upp á sama efni og hin
stöðin, — og hafði þá hvor stöð um
sig helming áhorfenda eða svo.
Óheft og óskoruð samkeppni hef-
ur þvi ekki reynst happadrjúg. A
hinn bóginn hafa aðrar þjóðir
sums staðar reynt að hafa fleiri
en eina rás i opinberri eigu og þvi
getað ráðið þvi að ætið er um
ósvipað efni að velja á hverri rás.
Fyrir öllu þessu hef ég gert grein i
itarlegri mæli og stikla þvi aöeins
á stóru. Niöurstöðuna hef ég
kynnt áður en endurtek hana hér:
Útvarpsstöð sem byggir á aug-
lýsingum og á i óskoraðri sam-
keppni veröur sifellt að viðhalda
forvitni meirihluta áhorf-
enda/áheyrenda og gildir þaö
jafnt um allars!öðvar settar und-
ir sömu lögmál. Sifellt er þvi út-
sendingarefni miðað við að sem
flestirgeti sættsig við þaðán þess
þó að það höfði beinlinistil nema
fárra.Þvi verða allir minnihluta-
hópar afskiptirþegar til kastanna
kemur. Þetta fyrirbrigði er
undirrót þess sem kallað er múg-
menning.Það er hins vegar nokk-
uð sem alþingismenn láta sig
engu varða.
Er til markaður fyrir
fjölda stöðva?
Burtséð frá öllu öðru er mér
stórlega til efs aö auglýsendur á
íslandi geti boriö uppi rekstur
ótakmarkaðs fjölda stöðva. Jafn-
vel þótt aðeins yröi stofnuð ein
einasta hljóðvarpsstöð á lands-
visu viö hliö Útvarps Reykjavikur
erenginn kominn til meö að segja
að þar með fjölgi auglýsingum að
sama skapi. Og jafnvel þótt slik
stöð sæti ein aö þeim auglýsing-
um sem fyrir hendi lægju væri
henni gjörsamlega ofviða að ráða
við stofn- og reksturskostnað af
þeim tekjum einum en bjóða jafn-
framt upp á fullnægjandi þjón-
ustu. Og þó svo að auglýsendum
fjölgi eftir einhverjum ólikinda-
legum leiðum og þeir reiöi fús-
lega af hendi margfalt aug-
lýsingaverð mætti gera ráð fyrir
aö alltof margar stöövar berðust
um bitann. Og i rauninni er engin
ástæöa til aö ætla að auglýsend-
um fjölgi þótt útvarpsstöðvar geri
það. Ég fæ ekki betur séð en
útvarp sem einokar hlustenda-
hópinn hafi meira aðdráttarafl
fyrir kaupahéðna og hölda en út-
varp i samkeppni.