Vísir - 03.05.1978, Blaðsíða 10

10
Miðvikudagur 3. mai 1978. VISIR
Utgelandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmda5tjóri: Daviö Guðmundsson
Ritstjórar: Þorsteinn Pálsson ábm.
Ólafur Ragnarsson
Ritstjórnarfullfrui: Bragi Guðmundsson. Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmund
ur Pétursson. Umsjón meö helgarblaöi: Arni Þórarinsson. Blaðamenn: Berglind
Asgeirsdóttir, Edda Andrésdóttir, Elias Snæland Jóns’son, Guðjón Arngrimsson,
Jon Einar Guðjónsson, Jónina Mikaelsdóttir, Katrin Pálsdóttir, Kjartan Stefáns
son, Oli Tynes, Sæmundur Guðvinsson, Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L.
Palsson. Ljósmyndir: Björgvin Palsson, Jens Alexandersson. utlitog hönnun: Jón
Oskar Hafsteinsson, Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og solustjóri: Páll Stefánsson
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson
Auglýsingar og skrifstofur: Siöumúla 8.
simar 86611 og 82260
Afgreiósla: Stakkholti 2-4 simi 86611
Ritstjórn: Siöumúla 14 sími 86611 7 linur
Askriftargjald erkr. 2000 á
mánuði innanlands.
Verð i lausasölu
kr. 100 eintakið.
Prentun
Blaðaprent h/f.
Eftir níu mánaða tilhlaup
Ekki veröur sagt aö veruleg harka sé hlaupin i kosn-
ingabaráttuna, þó að tvennar kosningar standi fyrir
dyrum og aöeins rúmar þrjár vikur þar tii kosiö verö-
urtil borgarstjórnar og annarra sveitarstjórna í þétt-
býli. Víst er að f lokksblöðin hafa oft áður farið meiri
hamf örum.
Ugglaust eiga prófkosningarnar verulegan þátt í
þvi, hversu seint hinar hefðbundnu kosningaerjur
hef jast. Prófkosningarnar hafa staðið nær óslitið sið-
an í fyrra haust. Tilhlaupið hefur því staðið i fullan
meðgöngutima. Þegar þetta er haft í huga, er ekki
nema von að flokksvélarnar dragi fram á síðustu
stundu að taka endasprettinn.
Fyrsta lífsmarkið með þeim, sem keppa um sætin
fimmtán i borgarstjórn Reykjavíkur, eru hverfaf und-
ir Birgis Isleifs Gunnarssonar borgarstjóra. Þeir eru
um margt til fyrirmyndar um það, hvernig stjórn-
málamenn geta og eiga að f ara út til fólksins. Að öðru
leyti hefur verið dauft yfir kosningabaráttu bæði
meirihlutans og minnihlutaflokkanna.
Þessi deyfð getur tæpast verið tilviljun. Hana má
eflaust skýra á ýmsan hátt. Ekki er t.d. ólíklegt að
minnihlutaf lokkarnir vilji sem minnst tala um
borgarmál þannig að landsmálin ráði afstöðu kjós-
enda í borgarstjórnarkosningunum. Það væri tví-
mælalaust óheppilegt fyrir borgarstjórnarmeirihlut-
ann af ýmsum ástæðum.
I þvi sambandi er í fyrsta lagi á það að líta, að
borgarstjórnarmeirihlutinn hefur óumdeilanlega
sterkari pólitiska vígstöðu en ríkisstjórnin. Fyrir þá
sök hlýtur hann að legg ja allt kapp á að kosið verði um
borgarmálefnin sjálf. Og í annan stað gæti lítil um-
ræða um borgarmálefnin valdið því að þeir fjöl-
mörgu, sem kjósa Sjálfstæðisflokkinn í borgarstjórn
en aðra flokka í þingkosningum, teldu meirihlutann
öruggan að þessu sinni. Þessar aðstæður gætu hins
vegar auðveldlega leitt til þess, að borgarstjórnar-
meirihlutinn yrði að minnihluta að kosningum lokn-
um.
Að þvi er þingkosningarnar varðar snýr skákin svo-
litið öðru vísi. Þar er aðallega um tvenns konar átök
að ræða. Annars vegar eru skæruverkföllin á vinnu-
markaðnum, sem._ stjórnarandstöðuf lokkarnir nota
siðan sameiginlega til þess að sverfa að ríkissfjórn-
inni. Hins vegar eru innbyrðis átök Alþýðuf lokksins og
Alþýðubandalagsins.
Allt bendir til þess að skæruverkföllunum verði
beitt f ram yf ir þingkosningar i lok júní. Það hef ur þau
áhrif á kosningabaráttuna, að hún mun öðrum þræði
snúast um það, hverjir eigi að stjórna landinu, stjórn-
völd eða hagsmunasamtök. Spurningin um það,
hvernig eigi að stjórna landinu gæti þannig horfið í
skuggann. Þessi aðstaða gæti styrkt taflstöðu
stjórnarf lokkanna.
Skemmtilegasta hliðin á kosningabaráttunni er
sennilega hnútukast Alþýðuflokksmanna og Alþýðu-
bandalagsmanna. Alþýðuf lokkurinn hefur bundið
miklar vonir við fylgisaukningu m.a. vegna f ramboðs
Vilmundar Gylfasonar, en hann hefur að undanförnu
snúið siðspillingarskrifum upp i ægilega áróðursher-
ferð gean kommúnistum.
Svar Alþýðubandalagsforystunnar við Vilmundi er
Ólafur Ragnar Grímsson. Hann hefur veriðfenginn í
framboð í vonarsæti í Reykjavik til mótvægis við Vil-
mund. Fyrsta atlaga Ólafs Ragnars að kommaher-
ferð Vilmundar eru ábendingar um að hinir nýju
menn Alþýðuflokksins séu alls ekki nýir af nálinni
heldur aðeins ættariaukar gamalla Alþýðuf lokksþing-
manna. Og svar ungu mannanna í Alþýðuf lokknum er
það, að nýju mennirnir í Alþýðubandalaginu séu allir
komnir úr afturhaldi Framsóknar.
Þannig verður tekist á næstu vikurnar. Þó að enda-
sprettur kosningabaráttunnar sé ekki hafinn, er ekki
ólíklegt að hún verði í þessum farvegi.

Batnandi m
Santiago Carrillo: „Euro-
communism" and thc State,
Lawrence and VVishart 1977 172
hls. 2. 193 kr. (hjá Bóksölu
stúdenta).
Norðurálfustefna sameignar-
sinna (evrópukommúnisminn)
hefur verið eitt aðalumræðuefni
stjórnmálamanna og blaða-
manna á Vesturlöndum síðustu
tvö árin. Hver er hún? bessari
spurningu reynir Santiago
Carrillo aðalritari spænska sam-
eignarflokksins að svara i nýút-
kominni bók sinni: ...Norðurálfu-
stefnunni’’ og rikúiu. Gæsalappir
hans utan um nafn stefnunnar eru
til marks um það, að það var ekki
gefið af sameignarsinnum sjálf-
um (heldur af itölskum blaða-
manni). A það ber og að benda að
stefnan er varla til þvi að stefn-
urnareru margar, itölsk frönsk
og spænsk (og islenzk? ) þær fara
eftir aðstæðum i löndunum, en þó'
sýnist þeim öllurh sameiginlegt
fráhvarf frá byltingarkenningu
Lenins og tilkall til einhverra
valda. Hverjar eru aðstæðurnar á
Spáni? Á spænska sameignar
flokknum er þrælsmark sögunnar
sem hann er að reyna að má af
sér enn muna Spánverjar eítir
hrvðjuverkum sameignarsinna i
horgarastyrjöldinni blóðugu
1936-1939. (Þeir myrtu einkum
Gengið á reka
Hannes Hólmsteinn
Gissurarson skrifar:
Rottæklingahópunum
Sameiningarf lokki
Carrillos á Spáni og Al-
þýðubandalagi Lúðviks
Jósepssonar á islandi,
er alls ekki treystandi
sem lýðræðisf lokkum
V_________ -
aðra róttæklinga i lýðveldishern-
um.andstæðinga rétttrúnaðar-
stefnu Stalins. Upp um það var
nýlega ljóstrað að Andres Nin
íoringi þeirrar róttæklingaher-
deildar sem George Orwell
barðist með i borgarasty rjöldinni
var myrtur af leynilögreglu
Kremlverja með aðstoð spænskra
sameignarsinna. Carillo sjálfur
er grunaður um aðild að sumum
hryðjuverkum þeirra.) Enn er
það að ör hagvöxtur á Spáni hefur
valdið miklum og almennum
kjarabótum, sem gera grenjandi
byltingarmönnum erfitt fyrir.
bessi hagvöxtur varð vegna þess,
að einkaframtakið fékk að njóta
sin á siðari hluta stjórnartima
Frankós, og hann sprengdi i
rauninni utan af sér einræðis-
skipulagið sem Frankó skildi eft-
ir.
Norðurálfustefna Carrillos og
samherja hans er ekki einungis
hentistefiia, sammtimaviðbragð
við aðstæður, heldur einnig ný
stefna. Kremlverjar eru að von-
um ekki hrifnir af henni og hafa
gert margar árásir á Carrillo.
Sannleikurinn er sá að flestir
vestrænir sameignarsinnar háfa
eitthvað lært af mistökum sinum,
þeir kærasig ekki um að deila ör-
iögum með Dubcek eða Allende/
Nýlega var settur punktur á
eftir Kröfluframkvæmdunum
með skýrslu iðnaðarráðherra til
Alþingis. Þó reyndar komi ekkert
fram i henni, sem menn vissu
ekki áður, er hún samt sem áður
gagnlegt heimildarrit. Að sjálf-
sögðu er skýrslan áhugaverðust
fyrir það, sem ekki stendur i
henni, en það er hvernig stendur á
öllum þessum ósköpum. Nýlega
tók greindarhöfundur þátt i mikl-
um háhitaþætti i sjónvarpinu útaf
þessu máli og þvi kemur grein
þessi.
Á árinu 1974 rikti mikil
bjartsýni
Þessa setningu er að finna i
skýrslu iðnaðarráðherra til Al-
þingis. Skýrir hún betur en margt
annað hvernig stórum hópi dug-
legra og gáfaðra manna gátu orð-
ið á önnur eins mistök og Kröflu-
virkjun er. Það hefur margsinnis
verið rakið. að virkjunin gat
aldrei staðið fjárhagslega undir
sér. jafnvel þó næg gufa hefði
fundist. enda var hún aldrei hönn-
uð sem hluti af raforkukerfi
landsins, heldur ein sér.
Tilraun til að seinka öðrum
framkvæmdum hennar vegna, og
endurheimta byggingarkostnað
hennar á þann hátt var aldrei
gerð. Virkjunina átti að byggja i
miklum flýti og var „orkuskortur
og neyðarástand i ráforkumálum
Norðurlands’’ gefinn upp sem
ástæða. Þeim vandamálum sem
þarna voru á ferðinni hefur siðan
verið mætt af Laxárvirkjun og
Rafveitu Akureyrar, en þær að-
gerðir munu ásamt byggðalinu
duga Norðurlandsmarkaðnum
fram til 1980 svo nú þegar er kom-
ið i ljós hvilikar ýkjur voru hér á
ferðinni. 1 upphafi mun hafa verið
talið að erlend bankalán fengjust
i framkvæmdina svo sem i aðrar
virkjanir en þau tókst aldrei að
útvega. Var þá framkvæmdin
fjármögnuð með erlendum vöru-
kaupalánum. innlendri spariskir-
teinaútgáfu og annarri lántöku
rikissjóðs og sjást lánsfjárútveg-
anir á lánsfjáráætlun rikisstjórn-
arinnar að upphæð 8936 milljónir
króna, þar af 5680 i framkvæmdir
en afgangurinn er fjármagns-
k'ostnaður. 1 skýrslunni er fram-
kvæmdakostnaður talinn 7653
milljónir svo einhversstaðar
hefurum 2000 milljónum umfram
verið „reddað’’ út úr kerfinu.
Þetta eru eiginlega allt skamm-
tima, óhagstæð lán, og mun þetta
vera skipulagslausasta og óhag-
stæðasta fjármögnun sem um
getur til einnar virkjunar.
Túrbinukaupin: Fyrsta
skyssa Kröflunefndar
Það kemur greinilega fram i
skýrslu iðnaðarráðherra, að
Kröflunefnd telur japönsku vélar-
tilboðin svo hagstæð að nánast sé
um vélaútsölu að ræða. Enda
kaupir hún tvær vélar þar sem ein
heíði dugað. Ekki er um það að
efast. að þetta eru ágætar vélar á
ágætu verði miðað við stærð og
gæði, en samt sem áður gerir
Kröflunefnd með þessum vélar-
kaupum sina fyrstu, stærstu og
alvarlegustu skyssu. Það sýnir
sig, að þegar Kröflunefnd kaupir
vélar fyrir 5 M$ þá fylgir á eftir
kostnaður fyrir 50 M$ sem er af-
gangurinn af virkjuninni, og þá
ÍJónas Elíasson prófess
Vor skrifar
y..■ '
sjá allir að ekki skiptir lengur
máli hvort þessar 5 M$ voru hag-
kvæm kaup. bað sem skiftir aðal-
máii er hvort þessar 50 M$ voru
hagkvæm fjárfesting, en það gat
Kröflunefnd ekki vitað, þvi á
þessum tima á siðustu mánuðum
ársins 1974 þá er ekki byrjað að
hanna virkjunina, ráðgjafaverk-
fræðingarnir eru alls ekki teknir
til starfa og engin raunhæf heild-
arkostnaðaráætlun þvi til fyrir
þessa virkjun.
Enginn tími, en allt skal
ske.
Með vélarkaupunum byrjar
Kröflunefnd þvi á stórri fjárfest-
ingu án þess að sjá hvar hinn end-
inn er , engar hagkvæmnisathug-
anir gerðar. ekki einu sinni hægt
að gera þær. og er þetta mikil höf-
uðvilla i allri meðferð málsins.
Það er lika augsýnilegt að eftir
að þessi túrbinukaup eru gerð, þá
fær' Kröflunefnd ekki við neitt
ráðið. Allt sem hún gerir eftir
þetta ræðst greinilega af þvi, að
vélarnar eiga að koma á ákveðn-
um tima og það þarf að byggja
stöðvarhús og undirbúa komu
vélanna á annan hátt með mikl-
um hraða og i hvert skipti, sem
"einhverjar mótbárur heyrast er
sagt, „það er búið að festa svo
mikið fé, það verður að halda
áfram og klára þetta”. Hvorki
eldgos eða gufuleysi fá stöðvað
Kröflunefnd, hun er orðin þræll
sins eigin túrbinukaupasamn-
ings. Nefndin þarf að teikna,
hanna, semja, kaupa, byggja, allt
i einni bendu án þess að nokkur
timi sé til að áætla, velja og
hafna.
Deilur um gufuöflun
I upphafi lentu Kröflunefnd og
Orkustofnun i deilu um gerð gufu-
veitunnar. Kröflunefnd keypti
tviþrýstivélar og þær Utheimta
tvöfalda gufuveitu, en upphafleg-
ar teikningar Orkustofnunar gera
ráð fyrir einþrýstivélum og ein-
faldri gufuveitu, en slik gufuveita
er til i Bjarnarflagi og hefur
reynst vel. Kröflunefnd hefur sið-
an reynt að túlka þessa deilu
þannig að Stefán Arnórsson sér-
fræðingur Orkustofnunar hafi
sýnt óðelilega afskiftasemi af túr-
binukaupum nefndarinnar, en
slikt er fjarri öllum sanni. Það
sem hann vildi var að sleppa við
að leggja tvöfalda gufuveitu, sem
er bæði dýr og tæknilega áhættu-
söm. Þar að auki kom strax i
ljós við borun á annarri vinnslu-
Krafla getur sem best verið toppafls- og varastöð
verði keyptur i hana olíuketill.