Vísir - 13.09.1978, Blaðsíða 11

vism Miðvikudagur 13. september 197g
11
„LÍKLEGT AÐ
ÞESSI SKATTUR
FÁI STAÐIST"
— segir Sigurður Líndai um hina
nýju skattheimtu rikisstjórnarinnar
„Eg treysti mér ekki til að gefa ákveðið svar við
spurningunni, en mér þykir þó líklegra að þessi
skattur fái staðist. í stjórnarskránni eru ekki neinar
reglur Um afturvirkni laga, svoað dómstólar hafa þar
engin ákveðin fyrirmæli við að styðjast, þegar dæma
á um álitaefni þar að lútandi. Það er viðurhlutamikið
að hnekkja ákvæðum sem löggjafinn hefur sett og
dómstólar fara tæplega út í slík stórræði, nema hafa
nokkurn vegin ótvíræðan lagabókstaf við að styðjast,
eða réttindi manna séu skert mjög gróflega.
Því er tæpast til að dreifa í þessum lögum, þótt
ýmsum líki þau vafalaust illa”, sagði Sigurður
Líndal prófessor við Lagadeild Háskóla íslands,
þegar hann var spurður álits á viðbótarskattheimtu
samkvæmt nýsettum bráðabirgðalögum.
Milli 20 og 30 dæmi um
afturvirkni skattalaga.
Afturvirk lög eru þau sem ná
til atvika sem gerst hafa fyrir
gildistöku þeirra. Augljóst er aö
afturvirk lög eru óæskileg, þar
sem ekki verður ætlast til
annars en að menn hagi gerðum
sinum i samræmi við gildandi
lög á hverjum tima. Þetta á
einkum og sér i lagi við refsilög
og reyndar einnig önnur,
iþyngjandi lög, eins og skatta-
lög.
,,I stjórnarskránni er ekkert
ákvæði sem bannar að lög séu
látin virka aftur fyrir sig, eins
og t.d. i norsku stjórnarskránni.
Hitt er álitaefni hvort telja eigi,
að slik grundvallarregla gildi
eigi að siður og þá hversu
viðtæk hún sé. Þegar dæma á
um það hvort afturvirk lög fái
staðist verður að meta tvennt. I
fyrsta lagi hagsmuni borgar-
anna og i öðru lagi nauðsyn
stjórnendanna. Niðurstaðan fer
eftir þvi hvort sjónarmiöið telst
þyngra á metunum. Ef sett yrðu
afturvirk refsilög er ekki vafi á
þvi að hagmunir borgaranna
yrðu taldir þyngri á metunum
og slik lagasetning óheimil. Um
annars konar löggjöf gæti hins
vegar risið vafi.
Sigurður sagði að það hafði
margsinnis gerst að skattálögur
hefðu verið lögfestar á gjaldári,
þ.e. á þvi ári sem skattur er
lagður á, en þær tekið til tekna,
sem aflað heföi verið árið á
undan. Þó muni slikar reglur
ávallt hafa verið settar áöur en
álagningu hefði veriö lokið,
nema ef vera kynnu lög nr.
79/1932, nr. 13/1933 og nr.
55/1934, en þetta sagðist Sigurð-
ur ekki hafa kannað til hlitar.
Vart fordæmi fyrir svona
lagasetningu.
Það sem er sérstætt i bráða-
birgðalögunum sagði Sigurður
vera álagningu viðbótarskatta
eftir að álagningu væri lokið og
skattskrá birt.
,,Þá er það spurningin hver er
munurinn á þvi að leggja skatt á
eftir lok álagningar og birtingu
skattskrár og svo hinu að gera
það áöur, eins og margoft hefur
veriö gert og taliö heimilt.
Munurinn viröist sá helstur aö
viðbótarálagningin alllöngu
eftir lok álagningar og birtingu
skattskrár, er liklegri til aö
raska högum manna t.d. fjár-
hagsáætlunum og þannig valda
mönnum meiri óþægindum en
ella. Þetta getur t.d. átt við fólk,
sem er aö byggja og hefur tekið
á sig ákveðnar skuldbindingar
miðað viö fjárhagsgetu sina. En
þá er spurningin sú hvort þetta
atriði eigi að ráöa úrslitum.
Óvist er að þessi rök eigi við
marga gjaldendur úr hópi
einstaklinga, en liklegra að
þetta geti komiö illa við félög,
sem reka atvinnu. Hér ber þó að
hafa i huga að viðbótarskattur-
inn verður innheimtur að
nokkru leyti á næsta ári, þ.e.
1979”.
Hagsmunir stjórnenda.
„Hagsmunir kjörinna stjórn-
enda eru að stjórna i samræmi
við stefnu sina. Þetta á ekki sist
við þegar kosningar hafa nýlega
farið fram. En vegna þeirrar
skipunar mála hér á landi, að
skattar eru lagðir á áriö eftir að
tekna hefur verið aflað og eignir
hafa myndast, yrðu hendur
stjórnenda harla bundnar, ef
þeir gætu ekki gert álagningar-
ráðstafanir, sem þeir teldu
nauðsynlegar, fyrir þær sakir
einar að þær snertu tekju-
öflunarárið.— Raunar er spurn-
ingin hvort ekki sé hægt að lita á
þau tvö ár, áriö sem tekna er
aflað og svo árið sem álagningin
fer fram, sem eina heild, þegar
afturvirkni er metin. Að þvi
hefur verið látið liggja að ef
þessi lög fengjust staðist væru
engin takmörk fyrir afturvirkni.
Að minu mati er þetta hæpið:
Þótt viðurkennt yrði að heimilar
væru nýjar skattálögur á
álagningarárinu, sem tækju til
ársins á undan er tekna var
aflað og þessi tvö ár þannig
skoðuð sem ein heild, væri
engan veginn viðurkennt að
slikar álögur gætu náð lengra
aftur i timann”.
Lögin stjórntæki viö
rekstur þjóðfélagsins.
Sigurður sagði að það sem
raunverulega hefði gerst i þjóð-
félaginu væri að lögin væru aö
verða eitt helsta stjórntæki við
rekstur þjóðfélagsins. Ekki sist
við stjórn efnahagsmála. Hann
taldi vafasamt að lögin gætu
gegnt þessu hlutverki ef skil-
yrðislaust væri fyrirmunað að
veita þeim afturvirk áhrif. Þvi
er það enginn tilviljun, sagði
Sigurður að afturvirkni laga
hefur einkum gætt á sviði
stjórnsýslu og þá ekki sist
skattamála.
„Þegar grundvöllurinn var
lagður að þeim stjórnskipunar-
lögum sem við búum við og gerð
voru siöast á 18. öld og þeirri
nitjándu, var miðað við allt
önnur og minni umsvif rikisins.
Þá var vandalitið að hafa i
heiðri þá reglu að iþyngjandi lög
skyldu aldrei verka aftur fyrir
sig. Ef menn hafna þessu nýja
hlutverki laganna sem stjórn-
tæki við rekstur þjóðfélagsins
hvernig vilja menn þá skipa
þeim málum og eftir hvaða
meginreglum á þar að fara?
Liklegt er að dómstólar taki mið
af þessum breyttu aðstæöum,
þegar þeir meta gildi laganna.
Þótt réttur stjórnenda til slikrar
lagasetningar sé viðurkenndur
merkir það ekki aðhalds-
leysi.Þeir hljóta að bera ábyrgð
fyrir kjósendum sinum og
skattar eru nú aldrei vinsælir,
þannig að ég tel aö það aðhald
hljóti að mega sin nokkurs. Auk
þess má minna á að þjóðfélagiö
morar af hvers konar hags-
munasamtökum og þrýsti-
hópum, sem hafa þá stefnu að
gæta réttar umbjóðenda sinna.
Þetta allt kemur til viðbótar þvi
aðhaldi sem ákvæöi stjórnar-
skrárinnar eiga að veita”.
Annars stöndum við hér
frammi fyrir stjórnskipulegum
vanda, sem ekki hefur verið
tekist á við. Umræöur um
stjórnskipan og stjórnarskrá
hafa einkum beinst að heldur
efnislitlum yfirlýsingum, að
ekki sé talað um slagorð, sem
ýmsir telja nauðsynlegt að lög-
festa sem flest i stjórnarskr-
anni. Er hér átt við ýmsar jafn-
réttindayfirlýsingar og annars
konar réttindayfirlýsingar sem
enginn ágreiningur er um t.d.
réttinn til vinnu. Ég vil að
lokum taka það fram að hér
hefur eingöngu verið talaö um
lagalegar heimildir löggjafans
og stjórnvaldshafa, en ekki
verið lagður neinn dómur á efni
þessara laga, hvort þau séu
réttláteða ranglát, heppileg eða
óheppileg”. KP.
Sigurður Lindal prófessor.
Visismynd Jens.
Fjárhagsstaða Reykjavíkurborgar:
2000 milljónir
vantar út árið
„Greinargerð ólafs er stað-
festing á þvi að Reykjavikur-
borg á við hrikalega greiðslu-
erfíðleika að striða um þessar
mundir. Nauðsynlegt er að brúa
þá fjárvöntun að upphæð 2000
milljónir kr. sem nú blasir við
eftir viðskilnað fyrrverandi
borgarstjórnarmeirihluta.
Vegna fyrri fjárskuldbindinga
er íjóst, að útgjöld munu fara
verulega fram úr áætlun. Með
itrasta aðhaidi og sparnaði i
rekstri borgarinnar og fyrir-
tækja hennar verður þó stefnt
að því að bæta fjárhagsstöðu
borgarsjóðs eftir þvi sem tök
eru á,” segir meirihluti borgar-
ráðs um greinargerð um úttekt
á fjárhagsstöðu Reykjavíkur-
borgar 30. júnf 1978. Greinar-
gerðin var kynnt á blaðamanna-
fundi i gær. en það var ólafur
Nilsson endurskoðandi sem
framkvæmdi úttektina.
1 greinargerðinni kemur fram
að handbært fé borgarsjóðs
þann 30. júni nam aðeins 112
milljónum en skammtima-
skuldir 2 milljörðum og 341
milljón króna.
Veltufjármunir borgarinnar
námu alls 6 milljörðum 992
milljónurh króna 30. júni en
endurskoðandinn telur þá of-
metna og þá einkum útistand-
andi eftirstöðvar opinberra
gjalda. Verulegur hluti veltu-
fjármunanna eða 2 milljarðar
437 milljónir króna eru útistand-
andi kröfur á rikissjóð. Bók-
færðar eftirstöðvar opinberra
gjalda eru 4 milljarðar 199
milljónir króna.
A almennum viðskipta-
reikningi rikissjóðs er hann tal-
inn skulda borgarsjóði 1 mill-
jarð og 79 milljónir.
A þennan lið er m.a. færður
hlutur rikissjóðs i rekstrar-
kostnaði skóla, stofnkostnaöi
skóla og stofnkostnaði sjúkra-
stofnana. i
Eignfærður halli ) Borgar-
spitala og annarra sjúkrastofn-
ana nemur nú 406 milljónum
króna. Reiknað hefur verið með
að hann fengist bættur með
halladaggjöldum. Daggjalda-
nefnd hefur hins vegar lýst þvi
yfir að hluti af hallanum verði
ekki bættur að svo stöddu.
Endurskoðandinn segir að það
hggi þvi ekki ljóst fyrir að hve
miklu leyti umræddur halli
verði bættur.
Fjárvöntun 2000 millj*
Samkvæmt nýgerðri greiðslu-
áætlun er reiknaö með að yfir-
dráttur á hlaupareikningi i
Landsbanka íslands og önnur
fjármagnsútvegun þurfi að
nema 917 milljónum króna til
1402 milljóna króna i lok hvers
mánaðar fram til áramóta.
Þetta er staðan. enda þótt tekið
hafi verið 500 milljón króna lán
nýlega. 1 septembermánuði er
reiknað með til dæmis að yfir-
dráttur þurfi að vera 1376
milljónir króna en var 995
milljónir króna i sama mánuði i
fyrra.
„Miðað viö hinar miklu sveifl-
ur, sem verða á greiðslu-
stöðunni er ljóst, að fjárvöntun
borgarsjóðs mun nema alls um
2000 miUjónum króna innan
hvers mánaðar fram til ára-
móta og er þó ekki tekið tillit tíl
verðbreytinga á þegar geröum
verksamningum og annarra
útgjalda borgarsjóðs og fyrir-
tækja né óhjákvæmilegs rekstr •
arhalla SVR og BÚR” segir i
greinargerð meirihluta borgar-
ráðs. Hann bendir ennfremur á
það að tU að geta lokið
sa m n i n g sb u n dn um og
áætluðum verkefnum vegna
byggingarframkvæmda hefði
þurft að hækka fjárhagsáætlun
um 250 milljónir króna. Einnig
er bent á það að pantaðar og
ógreiddar-vörur á vegum Inn-
kaupastofnunar Reykjavikur-
borgar hafi numið 623 miUjón-
um i lok júni. Vörur fyrir 250
miUjónir Uggi þegar á hafnar-
bakkanum.
„Samkvæmt þvi sem áður
segir um greiðslustöðuna og
greiðsluáætlun tU ársloka 1978
virðist hún fylgja hliöstæöum
sveiflumoggreiðsluáætlun 1977.
Ljóst er að greiöslustaða
borgarsjóðs verður m jög erfið á
árinu 1978 og gæti hún raskast
frá þvi sem áætlað er...” eru
lokaorð Ólafs NUssonar.
—BA—