Tíminn - 14.10.1969, Page 8

8
TIMINN
ÞRIÐJUDAGUR 14. október 1969.
Leikrit eftir:
Peter Ustinov
Leikstjóri:
Klemenz Jónsson
Leiktjöld:
Lárus Ingólfsson
Þýðing:
Ævar R. Kvaran
Þjédleikhúsið:
"7
SviSsmynd úr „Betur má ef dgga skal". Ævar Kvaran lengst til vinstri.
gamamibrögð hans öll og t'öfrar.
Það væri ef til vill ofmælt,
að Uistinov hy>lmi yfir simíðis-
lýti á hiuigverkum sínum með
frábærum leik og fylli þannig
upp í eyður verðleikanna, en
hitt mun vera rétt, að orðlist
hans O'g leikur epu svo undar-
lega og kyrfilega saman tvinn-
uð, að þau þola illa aðskilnað
eða sundurslit. Þetta verður
þeim mu.n skiljainlegra, þegar
þess er gætt, að höfundiurinn.
Ustinov, sem-ur öll aðalMut-
verk í leikjium sínum gagngert
fyrir sína eigin persónu eða
fyrir lei'karann Ustinov.
Bnda þótt Ævar geti ekki af
ofangreindum ástæðum talizt
jiafnoki Uistinovs, þá er samt
stórg-læsilegt til þess að vita,
að hann reyndisit vera melra,
já, miklu meira en hálfdrætt-
inigur á við skopmeistarann
brezka Hanin forðaist jafnt
ýkjur sem ofleik í túlkun sinni
un'dirrituðutn til óblandinnar
ánægju svo og vonamdi öllum
BETUR MÁ EF DUGA SKAL
Peter Ustinov reisir gjarnan
verk sín á viðburðum líðandi
stu.ndar og er því órag-ur að
leita fanga á miðuim, sem önu-
ur leiksikáld hætta sér ekki
oft út á. í Rómanoff og Júlíu,
sem sýad var í Þjióð'leikhúsinu
fyrir nokkrum árum, d-eilir
hann t. d. á íMutun stórveld'a
i málefnum smáríkja og skop
aðist á svo ísmeygilegain hátt
og góðlátilegan, að menn gátu
ókki amnað en hlegið af hjart-
ans lyst, hvora stórþjóðina, sem
þeir annars litu upp til og
dáðu. Þar hafði hann einkum
bandaríska sendi'hierrann og
þann sovézka, þessa grófskop-
legu von- eða vinát'tubiðla smá-
þj'óðarinnar, að skotspæni og
skeytin, sem hann sendi þess-
um gömlu ígulkerkju'm og grýlu
kertum kalda stríðsins, geiguðu
aldrei, endta er orðheppni Ust-
inovs við brugðið svo og hug-
myndaauðgi hans og fáigætu
skopskyni.
Verk hans þ.e.a.s. þau, sem
hann hefur samið hingað til,
eru hins vesar svo bundin
stund og stað, að vafamál er,
hvort þau munu lifa höfund
sinn eða hrvort komandi kym-
slóðir rnunu njóta þeirra í
jafnríkum tniæli og við gerurn.
En skiptir það í ro„-,;nni öliu
máli? Er það í sjálíu. sér ekki
nóg, að skemmtanagildi þeirra
sé ótvíræ'tt 02 ósvikið? Er
varanléiki algild viðmiðun?
Er ekki í sann'leika sagt leitun
að höfundum, sem kiunna að
Skemmta fóliki mieð góðri
fyndni og safaríkri? Að mínu
viiti kann Peter Ustinov _ þá
list og það fram í finigurgóma,
þegar bezt læbur. Einn kost
hefur hann líka fram yfir
„stærri“ spámenn, að hann
tekur sjálfan sig greinilega
ekki mjiög hátíðlega og ætlast
ekki heldur til að aðrir geri
það og mættu því ýmsir hér-
lendir listamenin, sem láta lof-
tungur básúna út ágæti „snilld-
■ai'verka sinna“ og það mieð tals
verðri kokhreysti á stundum,
nokkurn lærdióm af þessu
draga b.e.a.s. svo fremi, sem
þeir eru enn móttækilegir fyr-
ir slíku.
Þar sem Betur má ef duga
skal snýst mesínTegais um
hippa og viðureign foreldra
þeirra við þá, væri ef til
vill ekki með öllu óviðeigandi
að fylgja þessum nýstárlegu
samferðaimöninum o'kikar úr
hlaði með nokkrum tötralegum
orðurn.
Hippar eru ungir, óreiðir
menn, sem fundið hafa freisi
og sálarfrið í skauti náttúrunn
ar. Það er því ekki alveg út í
hött, að þeir sóu frelsaðir á
saima hátt eða svipaðan og
Rousseau vap á sínum tíma.
Þeir hafna hávaðalaust „gæð-
um“ þessa lífs og afneita arí-
leifð feðra sinna og þar með
þeirri fögru veröid, þar sem
lögmál frumskógarinis ríkja og
bitizt er um bitana í „heiðar-
legri“ sam'keppni við náung-
ann. Þeir vilj'a til að mynda
ekkert á sig leggja til að eign-
ast þak yfir höfuðið, nýtízku-
leg hieimilistæki í eldhúsið,
dýran bíl til að aka í eða sum-
arbústað uppi í sveit. Oig hiver
skyldi lá þeim það? S'líkt
mundi reyndar al'drei hvaríla
að þeim, svo fjarri lífsstefnu
þeirra er allt brauðstrit og
sjiálfsbjiargarviðleiitni. veraldar-
auður og vegtyllur, afrek og
frami. í þeirra augum er allt
sl'íkt eftirsókn eftir vindi og
þar af leiðandi getur kjiarninn
í lífsskoðunum Hiþpáhhá
naumast talizt ný bóla. En það,
sem veraldlega þenikjandi borg
ara þætti ef til vill blöskran-
legast af öllu er, að þeir viMu
áreiðanlega engar af þessurn
fyrrnefndu dás'emdium þiggja,
jiafnvel þó þær stæðu þeim all
ar til boða, slífcur er nú bolv-
aður gikikshátturinn í þeirn
eða öllu heldur sérvizkan.
Hér að framan hefur verið
gerð smátilraun til að lýsa
S'anntrúuðum í alvöruihippum,
sem vísa jafnbjánalegu brölti
og styrjöldum á bug og skríða
inn í skel sína o-g forðast
þannig skahkala þessa heims og
vopnagný. Þessi hópur er til-
tölulega, eða réttara sagt
raunverulega, fámennur. Auk
hans er svo heil hersiag af háff
Valur Gíslason og Guðbjörg Þorbjarnardóttir í hlutverkum sínum.
velgjuihippum og gervimönin-
um, sem elta tízkuna af sjúk-
legu kappi og bera tilfinningar
sínar á torg í blóra við boð-
skap alvöruhippanna og siða-
lögrnál. Þetta fólk lætur mik-
ið á
einkalifi smu a almannafæri.
ÞaS er stirndum méð einhverjia
breslega tilburði til að losna
undan oki úreltra lífsskoðana
eða rísa öndvent gegn aga yfir-
boðara sinna og foreldra. Högg
þeirra eru í æifct við vindinn,
enda reiðir sá hægt til höggs
sem hiefur eiifcur í æðum sín-
uim.
í sjiónleik þeim, sem frum-
sýndur var í Þjóðleikhúsinu á
föstudaginn var, bregðúr Ust-
iniov upp alllifandi skopmymd
af hálfvelgjuihippunum og
reyndar ekki bara þeim, held-
ur lJka af eldri millistéttarkyn
slóðinni ensku með siifct sið-
stranglega pukur og fcvískinn-
ung eða tvöfalda siSamat á
broddborgaralegu hástiigi. Sögu
þráðurinn verður ekki rakinn
hér né óvænifcuim viðhrögðum
heimilisföðurins við hamskipít-
um barna sinna efttir fjögurra
ára fjarveru hans sjálfs, enda
mundi slík lýsimg aðeinis eyði-
leggja ánægju og skemmtun
fyrir væntanlegum álhioríend-
um.
Betur má ef duga skal er
samið í mjög svipuðum anda
og fyrri verk Ustinovs, þó að
þeim, sem þetta ritar, þyki
gammur hans ek'ki geysa hér af
jiafnmiklu fjöri og eldmóði
eins og í Rómanoff og Júlíu
eða í Endspretti.
Sýning á leik eftir Ustinov
án han? sjálfs í aðalMutverk-
inu er ekki nema hálf að minni
hyggju. Það er eins og vanti
það sem við á að éta eða rétt-
ara sagt það krvdd, sem ger-
ir alian bragðmuninn. Þetta er
ekki sagt Þjóðleikhúsinu til
hnjóðs, öðru nær Samnleikur-
inn er nefnilega sá. að það er
hverjum leikara ofæifclun eða
ofraun a3 fara í fötin hans
Ustinovs =vo frumlegt er
þeirra snið, svo sérstakt er
sviðsfas hans allt, svo ramm-
persónulegur túlkunarimátinn,
svo leiftrandi fjörið og smit-
andi svo ntsemandi eru líka
öðrum. Ævar lýsir skörungs-
skap hiershöfðingjans og skyn-
semi, diómigreind hans og kímni
gáfu á svo yfirvegaðan hátt og
marfcvísan, að fuill ástæða er
til að klappa honum duiglega
lof í löfa. Eins og áður var
sagt, þá gætir leifcarinn hólfe í
hvívetna og á einum stað ef
til vill fullmikils. Þegar Sir
Mallalieu birtist t. d. í fynsta
sinm í hippahúmingi sínum í
öðroim þæfcti, þá hefði Ævar
móltt vera örlítið gals'afengnari
og fjöruigiri, en þefcfca eru bara
amámunir einir, af því að
frammistaða hans er annars
svo glæsileg, að snilldin er að-
eins réfct fyrir ofan hans seil-
iog, og er það í sjóilfu sér ekki
svo lStið lof og áreiðanlega
meira lof en margur hyggur
við fyrsta lestur. Að lokurni
langar mig tiil að mota þefcta
tækifæri til áð óska Ævari
Kivaram í senn til haimingju
mieð leiksigurinn og leikafm'æl
ið.
Sviðsreynsla og fágaður at-
vianiU'bragur leynir sér ekki í
vinmubrögðum eldri leikaranna
eins og Vals Gfslasonar, Guð-
bjlargar Þorbjarnardöfctur og
Rúrilks Haraldssonar. Hliutverk
lafði Fitzíbuttress virðist henta
hæfileikum Guðbjargar Þor-
bjamardófctur einkar vel, enda
gefcur þessi ágætisleikkona
gert teprus'kap þessarar kven-
gerðar og grunnhyggni, hræsni
og fordild, breiskeika og bros-
lega bresti svo innlífa, að at-
hygli og almenna aðdáun hlýt-
ur að vekja. Valur Gíslason
gerir og Mufcverki sínu fag-
mannlegustu skil og líflegusfcu.
Sóknarprestinum er vel borgið
í höndum Rúriks Haraldsson-
ar, sem skemmfcir áhorfendum
dýrlega með pokaprestlegum
talsmáta sfnuim og kostulegu
látæði. Hér bæfcir hann enn
nýrri og listilega gerðri skop-
rnynd við sitt persónugerða-
safn, sem var þó ekki svo lítið
að vöxitum fyrir.
Mangrét Guðmiundsdófctir
leikur af lífsþrótti og gleði, en
hveH rödd henmar þykir mér
eyðileggja mofckuð ámægjuma,
sem maður mundi amnars hafa
af leik henmar. Sigurður Sfcúla-
Framhald á bls 15
U.