Tíminn - 19.10.1969, Blaðsíða 7

SUNNUDAGUK 19. október 1969.
TÍMINN
7
——
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Pramkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ristjómar: Tómas Karlsson. Auglýs-
inigastjóri: Steiingrimur Gislason. Ritstjómarsfcrrfstofur f Eddu-
húsinu, símar 18300—18306. Sbrifstofur Bankastræti 7 —
AfgreiSslusími: 12323. Auglýsingasimi: 19523. Aörar skrifstofur
sími 18300. Áskriftargjald kr. 165.00 á mánuði, Innanlands —
í lausasölu kr. 10.00 eint. — Prentsmiðjan Edda h. f.
...... ■■■■—' ■■■
ANTHONY LEWIS/ New York Times:
Vakning stúdenta krefst mikilla
breytinga amerískra háskéla
Hinn litli heimur
ríkisstjórnarinnar
Sú var tíðin, að íslendingar þekktu lítið til annarra
landa en Danmerkur. Kaupmannahöfn var í augum
margra íslendinga mesta borg heimsins og Danmörk
eiginlega allur heimurinn. Öll okkar sambönd út á við,
voru tengd í þessa einu átt.
Meðan ísland var þannig einangrað frá nær öllum
öðrum löndum en Danmörku, ríkti hér kyrrstaða á öll-
um sviðum. Það var fyrst þegar sjóndeildarhringurinn
stækkaði og íslendingar fóru að hafa margvísleg skipti
við fleiri þjóðir en Dani eina, að öld framfara og um-
bóta hófst hér á flestum sviðum.
Enn eimir talsvert eftir af þeim hugsunarhætti, að
Danmörfc og næstu nágrannalönd okkar í austri og suðri
séu nær allur heimurinn.
Þessi hugsunarháttur kom mjög skýrt í ljós í þeirri
aðalræðu, sem Bjami Benediktsson flutti á landsfundi
Sjálfstæðisflokksins og birt hefur verið í Mhl. Hann
hefur einnig einkennt meginstefnu ríkisstjómarinar í
markaðsmálum. Svo að segja öll viðleitni hennar hefur
beinzt að því seinustu misserin að koma íslandi í Efta.
Öll skipuleg markaðsleit hefur verið vanrækt næstum
hvarvetna annars staðar, þegar það er undanskilið, er
einkaaðilar hafa gert.
Svo langt er gengið í þessum efnum, að forsætisráð-
herrann gefur það í skyn í landsfundarræðu sinni, að
þeir menn, sem ekki aðhyllast inngöngu íslands í Efta,
séu einangrunarsinnar. Þetta mætti til sanns vegar
færa, ef ekki væra til önnur lönd en Efta-löndin. Um-
mæli forsætisráðherrans benda helzt til þess, að hann
og ráðherrar hans lifi í sama litla heiminum og íslend-
ingar gerðu fyrir hundrað ámm eða rúmlega það.
Staðreyndin er hins vegar sú, að Efta-löndin era að-
eins lítið brot af heiminum. Og viðskiptalegar staðreynd-
ir eru þær, að margir stærstu og vænlegustu markaðir
fyrir íslenzkar útflutningsvörur eru í löndum utan Efta-
svæðisins. Það væri því einangrunarstefna, ef við reynd-
um að binda viðskipti okkar sem mest við Efta-löndin,
en vanræktum önnur markaðssvæði.
íslendingar mega ekki hverfa að einangrun í einni eða
annarri mynd í markaðsmálum. Þar mega þeir ekki lifa
í litlum heimi, eins og ríkisstjómin hefur gert á undan-
förnum misserum. Það er sjálfsagt að rækja vel þá
markaðsmöguleika, sem við kunnum að hafa í Efta-lönd-
unum. En við megum ekki gera neitt, sem gerir okkur
óeðlilega háða þeim. f viðskipta- og markaðsmálum
megum við ekki lifa í litlum heimi liðins tíma, heldur
í hinum stóra heimi samtímans.
Gjöf skal gjalda
I landsfundarræðu forsætisráðherrans kemur hið
sama fram og áður hefur birzt í stjórnarblöðunum um
hinn norræna iðnþróunarsjóð. Það er látið í það skína, að
hann sýni mikinn velvilja í garð íslendinga.
Þess er látið ógetið, að íslendingum er ætlað að
greiða talsvert fyrir hann. Eftir tiltekmn tíma, skulu
ekki aðeins Norðurlandaþjóðimar, heldur einnig Bretar,
Svisslendingar, Austurríkigmenn og Portúgalar fá það
endurgjald að mega flytja iðnaðarvörur hömlulaust og
tollalaust til íslands.
Það er gjald, sem er ekki neitt lítilf jörlegt. Þ.Þ.
hefur gerbreytzt seinustu fimm árin
Robert H. Finch menntamálaráðh. Bandaríkjanna
Stúdentalífið
BANDAiRIKJAMjAÐUR, sem
kemur nú heim eftir margra
ára fjarveru, hlýtur að verða
gagnteknari atf háskólunum en
öllu öðru. Hann kemst að raun
um, að margumrædd uppivöðslu
hneigð og valdibeiting stúdemta
gefur óljósa og óÆullnægjandi
mynd af þeirri breytingu, sem
þarna er á orðin, — bæði í
deildunum og meðal stdent-
anna — hvað þá þeim varan
leikablæ, sem á breytingunum
er.
Það gerðist við Harvard-há-
skóla nokkru fyrir miðjan mán
uðinn, að hundruð stúdenta í
einni deild háskólans hnöppuð
ust saman í sal einum til kapp
ræðna um Vietnam, en ræður
manna á fundinum voru teknar
upp á segulband og útvarpáð
fljótlega um útvarpsstöð stúd
enta. Áður en fundurinn var
haldinn höfðu afturhaldssamir
og frjálslyndir menn innan
deildarinnar setið klukkustund
um saman að samningum um
framkvæmd kappræðnanna og
aðstöðu hvors um sig. The
Crimson, blað stúdentanna, sem
engu háskólaprótfi hafa enn
náð, birti eiginlega ekkert ann
að en skýringar og rökræðar
um málið, og fjölmörg bréf
um það úr hinni tilteknu deild.
ÞEGAR á þetta er litið hlýt
ur hver og einn áð undrast, hve
dautft og litlaust þetta allt var
fyrir tuttugu, tíu eða jafnvel
aðeins fimm :árum. Frásagnir
í Tlhe Crimson af málefnum ein
stakra deilda voru stuttar og
lauslegar, og engum hefði dott
ið í liug að útvarpa deildar
fundi, enda hefði enginn haft
áihuga á slíku. Þá voru stjórn
mál ekki rædd í deildunum, og
deildirnar köfuðu ekki djúpt í
sameiginleg mál háskólans eða
ræddu þau atf hita. Eins konar
kosningaundirbúninguir undir
slíkan fund hefði verið hrein
asta tfjarstæða.
Álhugann, sem nú ríkir al-
mennt, afskipti deildanna af
málefnum hásfcólans og heims
ins, rná að sumiu leyti skoða sem
heillaríka breytingu í saman-
burði við deyfðina og afskipta
leysið, sem áður ríkti. Að þvl
er stúdientana sjáifa áhrærir
getur enginn, sem þekkir af
eigin raun leiðandi og fáíengi
legheit meginhluta hins gamla
háskólalifs, fyllst andúð eða
hryggð yfir því andrúmslofti
æsinga og hluttöku, sem nú
rfkir.
EN áhættan er ákaflega rnikil
eins og allir vita. Hvað stud
entana sjáltfa álhrærir vofir yfir
hætta upplausnar og grimmd
ar, en í deildunum vofir yfir
háski beiskrar, hatrammrar
sundrungar.
Hjá því verður ekki komizt
að draga af þessu mjög mikil
væga ályktun: Háskólar í
Bandaríkjunum eru borgir í
smækkaðri mynd. Þar er sama
tilfinningaólgan, svipaðir
möguleiki til beiskju. Af þess
árekstrar um hollustu og sami
um ástæðum þarf stjórnmála
menn með nýjar aðferðir til
þess að stjórna þeim, menn,
sem eru samúðarfullir, hafa
auðugt ímyndunarafl og búa
ytfir milklum sveigjanleika.
Fbrseti Harvard-lháskóla,
NatJhan M. Pusey, er því miður
orðinn að lifandi sönnun am
nauðSyn nýrrar stjórnar. Marg
ir kunna að virða og meta þá
þjónustu, sem hann lét í té
af mikilli hugprýði á veimektar
dlögum Joe McCarthys öldunga
deildarþingmanns. En nú virð
ist hann vera allt of f jarri, allt
oí ómóttælkilegur og stífsinna.
PUSEY á að hvertfa frá störf
um fyrir aJdurs sakir árið 1972.
Spurningin er, hivort hann geti
haldið átfram að gegna störfum
þangað til án þess að til nýrrar
uppreisnar hljóti að draga, og
margir álbyrgir menn við há-
síkólann óttast, að hann geti
það eíklki.
Eins og nú standa sakir virð
ist samband hans við deild lista
og vísinda valda mestum erfið
leikum. Stúdentarnir komu til
náms í haust „reiðubúnir að
koma á að nýju vissri kurteisi
í umgengni“, eins og einn
komst að orði. Þeim fannst og,
að þeir væru nátengdari deild
inni en áður vegna ríkrar vit
undar um sameiginlega afstöðu
til mála eins og styrjaldarinnar
í Vietnam.
En í deildinni ríkir óvissa
og ókyrrð. Stúdentar óttast, að
verið sé að gera að engu aukin
álhrií, sem deildin öðlaðist í
vor að loknum hinum hatrömmu
átökum milli herskárra stúd-
enta og rfirvaldanna. Hárin
risu á höfðum stúdenta þegar
Pusey kvaddi til starfa nokkra
af hinum íhaldssamari mönn
um við deildina, og lét auk þess
skipa menn í mikilvæga, nýja
stjórnarnefnd, í stað þess að
fá þá kosna. Atfstaða þeirra,
sem skipaðir voru, hefir þó
dregið verulega úr mikiivægi
þessarar skyssu.
ANNAR vandi deildarinnar er
einfaldlega fólginn í tímaskortá.
Stjórnmálaannimar eru svo
ytfirlþyrmandi, að mörgum kenn
urum tekst ekki að koma nema
sáralitlu í verk. Sú skrítla er
sögð, — og ex hvergi nærri
öfgar einar — að enginn hafi
£ heilt ár skrifað alvarlegri hug
leiðingu en ritdóm um bók.
Það verður því að finna ein
hiverja leið aðra til að auka
ábrif deildaxinnar en að láta
bana leysa allan vanda á sama
hátt og gert er á borgarstjórn
arfundum. í lok þessa mánaðar
á deild lista og vísinda að taka
til meðtferðar uppástungu um
nýja fulltiúanefnd, sem gæti
orðið til bjálpar, en eftir er
að fullnægja hinni brýnu þörf
fyrir forséta, sem er móttæki
legur og getur hlustað.
Harvard-háskóli verður, hvað
sem öðru líður, að líta i kring
um sig eftir nýjum forseta áð
ur en langt um líður. Og hinn
nýi forseti verður að svara krótf
um tdmanna og geta fengizt við
stjórnmál háskólana eins og
hann er orðinn. Ánægjlegt er.
að almannarómur segir, að nú
verði í fyrsta sinni leitað álits
stúdentanna um valið með ein
hverjum hætti:
Enginn, sem slægur sé í, feng
ist að öðrum kosti til að tafca
við starfinu.
VERT er að veita málefnum
Harvard-háskóla nána athygli,
FramhiaiLd a bls. 11