Tíminn - 19.10.1969, Blaðsíða 2

14 TIMINN SUNNUDAGUR 19. október 1969.
I menningarbyltingunni var Volsky neyddur til að læra rauða kverið hans Maos. Þegar hann var frjáls
á ný, brendi hann orð formanusins. „Þetta hef ég lengi þráð að gera“ sagði hann.
Nú fór yfiriheyrzlan að taka
á sig nokkuð annan blæ.
„Hlustið á góð ráð Volsky. Þér
vitið hivar þér eruð og það er
eins gott að segja okbur sann-
leikann. Við höfum fylgzt með
yður um langan tíma og vitum
allt um yður. Ef þér eruð
hreinskilinn við okkur, getum
við- hjálpað yður. Það er ein-
göngu undir yður sjálfum fcom
ið, hvort þér farið héðan á
morgun, eftir tíu ár, eða alls
ekki framar."
Hann hélt áfram. „Þér eruð
sovézkur ríkishorgari, en yður
er betra að gleyma því. Hér
inni eruð þér ekkert. Hér eru
Ameríkanar, Frakkar, ítalir og
Rússar." Hann sveiflaði hand-
leggjunum í stóran hring.
„Hér höíum við alls konar
fólk, þvd að stjórn fólksins í
Nýja-Kína hræðist ekki Rússa,
Ameríkana, eða nokkra aðra."
Meðan Kínverjinn talaði,
blés hann út úr sér þykkum
reykjarbólstrum. Það var vond
lykt af tóbakinu, Á borðinu
fyrir framan hann lá stór sjálf
virk skammbyssa.
Næst ásakaði hann mig um
njósnir fyrir Bandaríkin. Ég
svaraði, að það væru alls engir
Ameríkanar hér.
„Það skiptir eikki máli,“
sagði hann, „hvers vegna farið
þér þá í rússneska senidiráðið?“
Ég sagði honum, að ég færi
þangað, vegna þess að ég
væri rússneskur, og til að sjá
rússneskar kvikmyndir og hitta
vini mína.
Þá spurði hann, hvers vegna
ég hefði heimsótt brezku ræð
ismannsskrifstofuna og óg út-
skýrði, að ég hefði verið að fá
vegabréfsáritun, ef ég skyidi
þurfa að fara til Hong Kong i
verzlunarerindum.
Spurningarnar héldu áfram.
Kínverjinn spurði mig um vini
mína. „Þér hafið framið glæpi
gagnvart kínverskri alþýðu, og
þér viljið ekki vera okkur sam
vinnuþýður. Vinir yðar eru
glæpamenn líka. Segið okkur
það, sem við viljum vita.“
Ég svaraði aftur, að ég vissi
ekki, hvað þeir vildu vita, og
að ég hefði ekki gert Kín-
versku fólki neitt mein.
En Kínverjinn var ósveigj-
anlegur. „Ef þér látið undan,
eruð þér frjáls maður, en ef
þér haldið áfram að þráast,
getið þér átt á hættu að dvelj-
ast hér næstu 25 árin. Leysið
nú frá skjóðunni, Volsky.“
Ég hrópaði í örvæntindu:
„Guð minn góður, óg skal tala,
ef þið spyrjið einihvers, sem ég
geta svarað. Ég veit ekkert um
njósnir, eða glæpi gagnvart
kínverskri alþýðu. Þið spyr.úð
um tóma vitleysu.“
Þá tók hann upp byssuna og
nú var óg einn í herberginu.
Skyndilega heyrði ég smell.
dyrnar opnuðust aftur og tveir
verðir komu inn. Þeir drógu
og eftir löngum gangi, með
klefum á báðar hliðar. Klefa-
hurðirnar voru úr traustum
viði, járnslegnar og á hverri
hurð var lítið kringlótt gægju-
gat. Fyrir ofan gatið var renni
loka fyrir stuttri, mjórri rifu.
Rafmagnsljós loguðu í' gangin-
um og vörpuðu gulri birtu á
hvítþvegna steinveggina.
Verðirnir fóru með mig í
klefa númer 17, sem var á
neðstu hæðinni, næst stigan-
um. Þeir opnuðu dyrnar og
ýttu mér innfyrir. Ekki kom
mér þá til hugar, að hér yrði
ég auðmýktur, barinn og kval-
inn í 21 mánuð, án þess a'ð
mál mitt yrði tekið fyrir.
Ég féll á klefagólfið og vörð
urinn benti í mig einhverju af
fötum og handklæðum, svo og
tannburstanum mínum, sem
tekinn hafði verið í íbúðinni
minni. Síðan skellti hann aft-
ur ihurðinni. Klefinn var lítill,
um það bil fjórir metrar á
lengd og þrír á breidd. 1
Þarna voru tvö rúmflet, sitt
við hvorn hliðarvegginn og
voru teppi á þeim báðum og
ég sá fljótlega, að teppin vora
morandi af rauðum lúsum eðar
pöddum. Veggirnir voru hvn-
ir, en loftið var úr timbri.
Uppi undir lofti vinstra meg-
in var rafljós í járngrind og
uppi í horninu var lítil glugga
bora, en glerið var hvítmálað.
í einu horni klefans stóð
postulínsskál á gólfinu og lá
frá henni rör upp í gegnum
loftið upp í klefann fyrir of
an. Seinna komst jg að því, að
skálin þjónaði tilgangi bæði
sem salerni og þvottaskál.
Þegar ég gat reist mig upp,
komst ég að raun um, að ann
ar ma'ður var í klefanum.
Hann sat á fletinu vinstra
megin við dyrnar. Hann ávarp
aði mig á ensku og kvaðst
heita Ling.
Ling kvaðst hafa unnið í
amerískum banka, áður en
kommúnistarnir komu. Þá
hefði hann verið handtekitin
og varpað í þennan klefa án
nokkurra skýringa eða spurn-
inga. Hann vissi ekki, hve mörg
ár bann hafði verið þarna.
Næstu sex mánuði vorum
við Ling saman þarna í klef-
anum. Til matar fengum vi'ð
hrísgrjón og kál á hverjum
degi. Auk þess litla skál af
vatni, sem við áttum bæði að
nota til drykkjar og þvotta.
Fangelsið stóð á mýrlendu
svæði og þegar rigndi, seytl-
aði vatn upp gegnum gólfið
og oft sivo mikið, að fletin
blotnuðu. En þetta var ekkert
hjá því, sem hrelldi okkur of-
an frá. Salernisskálarn'ar í
klofahornunum voru tengdar
við eina pípu, sem lá milli
allra þriggja hæðanna í hús-
inu, Oft stíflaðist pípan á hæð-
unum fyrir ofan, og þegar verð
irnir hreinsuðu hana, fylltist
skálin hjá okkur af öllum
óþverranum og iðulega flóði
út um allt gólf. Ekki var
hreinsað fyrr en eftir nokkra
daga stundum og daunninn
var ólýsaniegur.
Á hverjum morgni í dag
renning opnaði vörðurinn
rennilokuna á hurðinni og ýtti
inn fyrir hrísgrjónáskálinni.
Síðan var ég sóttur og farið
með mig í lítið herborgi í út-
álmu byggingarinnar, til yfir-
heyrslu.
Allan daginn var ég spurð
■ ur og aðeins var stutt .hlé um
/tvöleytið. en þá fékk ég aft.ur
, þrísgrjón. Klukkan átta um
. kvöldið var aftur fanð með
' mig í klefann. Yfirheyrslura-
ar voru tvenns konar. annan
daginn „betri“, en hinn dag-
inn „verri“. Annan daginn
fékk ég „betri“ meðferðina,
þá smjöðruðu þeir og virtust
blíðir, lofuðu mér steik og
eggjum í hádegisverð, ef ég
segði þeim það, sem þeir vildu
vita. Einnig átti ég að fá frels
ið þegar í stað.
„Verri“ meðferðina fékk ég
svo næsta dag, með hrottaskap.
höggum og slögum og ægileg-
um lýsingum á því, sem ætti
fyrir mér að liggja í Nan-Tao,
það sem ég ætti eftir ólifað
Þannig var skipzt á „betri".
„verri“ „betri“. . . Allt í allt
munu 40 manns hafa reynt að
fá mig til að tala og sumt af
því voru konur. Fyrir kom, að
ég var leiddur fyrir fagra, kin
verska stúlku í æsandi klæðn-
aði. Hún gekk um gólfið og
gætti þess, að ég sæi sem mest
af henni, og sagði: „Ég veit,
að þið Rússar elskið lífið og
þið viljið lifa því út í yztu æs-
ar. Segðu mér bara allt, sem
þú veizt og þú verður í Shang-
hai á morgun.“
Eitt af því versta var að
lenda í yfirheyrslu hjá kven
persónu einni, feitri og ljótri,
um fimmtugt. Hús hljóðaði og
óskapaðist og jós yfir mig
skömmum, barði mig og kvaldi,
ef ég svaraði ekki einhverju.
Ég hafði meiri viðbjóð á ógeðs
legum áhlaupum hennar, held-
ur en öllum báðsyrðum og
glósum, höggum og nálarstung
um, sem karlmennirnir beittu
mig í „verri“ meðferðinni.
Annan daginn, sem ég fór
til yfirheyrslu, sagði vörðurinn
mér frá reglunum í Nan-Tao.
Meðan hann leiddi mig frá
klefanum og út í álmuna þar
sem ég var yfirheyrður, sagði
hann: „Ég veit, að 1 Shanghai
ertu kannski merkileg per-
sóna, en. hér í Nan-Tao ertu
bara einn af hópnum og þú
átt að hlýða reglunum. Þú
mátt aldrei líta til hægri eða
vinstri, þegar þú ert leiddur
til yfirheyrslu, heldur horfa
beint í þá átt, sem þú geng
ur.“
Hann útskýrði fyrir mér
skipunarorðin „Meakun Shi-
an“ (andlitið að veggnum) og
sagði. að þegar ég heyrði þetta
kall, ætti ég að snúa mér upp
að veggnuni og þrýsta andlit-
inu upp að honum.
Síðar skildi ég hvers vegna.
í hverjum gangi voru fjögur
ljós fyrir ofan útgöngudyrn-
ar. Hvítt. grænt, rautt og blátt.
og merkti hvert ljós vissan
gang. Þegar ljós var kveikt,
vissu verðirnir, að verið var að
leiða fanga eftir viðkomandi
gangi. Ef vörður var með
fanga í rauða ganginum og
grænt ljós kviknaði, vissi vörð-
urinn, að annar fangi var á
ferðinni í græna ganginum og
þeir myndu mætast, þar sem
gangarnir komu sarnan. Þá
kallaði vörðurinn „Meakun
Shian“. Fanginn hljóp þá að
veggnum, þrýsti andlitinu að
honum, þar til hinn fanginn
var farinn hjá. Þetta var gert
til að ekki væri mögulegt fyr-
ir fangana að þekkja hvorn
annan.
Mjög vandlega var farið eft
ir þessum reglum, og það var
mikilvægt fyrir Kínverjana,
því alltaf var verið að koma
og fara með fangana eftir
göngunum. Ef einhver óhlýdd-
ist, var hann handjárnaður og
sveltur í þrjá daga.
í þrjá mánuði eða meira
voru yfirheyrslurnar nákvæm-
lega eins. Sömu spurningarn-
ar. sömu svörin, upp aftur og
aftur.
„Segðu okkur bað, sem við
viljum vita.“
„Ég veit ekki, hvað þið vilj
ið vita.“
„Ertu njósnari?“
„Nei, ég er ekki njósnari "
„Játaðu þá glæpi þína gegn
kínverska fólkinu og segðu okk
ur frá vinum þínum. sem eru
líkaglæpamenn.“
„Ég hef ekki framið neina
glæpi."
Loks rann það upp fyrir
Kínverjunum, að ág vildi ekki.
eða gæti ekki svarað spurning-
um þeirra.
Þá hófst kvalræðið fyrir al-
vöru.
(Einkaréttur Tíminn.)
Næsti hluti birtist sunnudag
ínn 28. okt.
BIKARKEPPNIN
í dag kl. 15.45 leika
KR — Í.B.V.
á Melavelli.
Framlengt verður, ef jafnt verður eftir 90 mín.
MÓTANEFND