Vísir - 11.12.1978, Page 10

10
VÍSIR
Útgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjóri: Daviö Guömundsson
Ritstjórar: Þorsteinn Pálsson ábm.
ólafur Ragnarsson
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson. Elías Snæland Jónsson. Fréttastjóri
erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson. Umsjón meö Helgarblaöi: Arni
Þórarinsson. Blaöamenn: Berglind Asgeirsdóttir,Edda Andrésdóttir, Gisli
Baldur Garðarsson, Jónina Michaelsdóttir, Jórunn Andreasdóttir, Katrin Páls-
dóttir, Kjartan Stefánsson, Oli Tynes, Sigurveig Jónsdóttir, Stefán Kristjáns-
son, Sæmundur Guðvinsson. Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson.
Ljósmyndir: Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson. útlit og hönnun: Jón
Oskar Hafsteinsson, Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson
Auglýsingarog skrifstofur:
Sföumúla 8. Sfmar 86611 og 82260.
Afgreiösla: Stakkholti 2-4 simi 86611.
Ritstjórn: Slðumúla 14 simi 86611 7 linur
Askrift er kr. 2500 á
mánuöi innanlands.Verö I
lausasölu kr. 125 eintakið.
✓
Prentun Blaöaprent h/f.
Vörn í þógu
borgaralegro réttinda
( vetur hefur stjórnarandstaða Alþýðuf lokksins verið
talsvert meira áberandi en hin eiginlega stjórnarand-
staða sjálfstæðismanna. Sannarlega er það fremur ó-
venjulegt að einn og sami flokkurinn geti verið í senn
jaf n eindreginn og heilsteyptur stjórnarf lokkur og harð-
ur stjórnarandstöðuflokkur eins og Alþýðuflokkurinn
hefur verið.
Við þessar aðstæður hefur lítið borið á málflutningi
sjálfstæðismanna. En nú hafa tveir af forystumönnum
þeirra lagt fram frumvarp til stjórnskipunarlaga, sem
felur í sér harða andstöðu við vinnubrögð rikisstjórnar-
innar og stef nu í skattamálum. Hér er um það að ræða að
binda í stjórnarskrá að ekki megi leggja á skatta með
afturvirkum hætti.
Flutningsmenn þessa stjórnskipunarlagafrumvarps
eru þeir Matthías Á. Mathiesen og Geir Hallgrímsson.
Ástæða er til að fagna þessu frumvarpi. Það gengur
þvert á þá stefnu, sem núverandi ríkisstjórn fylgir, en
er í fullu samræmi við sjálfsögð og eðlileg borgaraleg
réttindi.
Núverandi ríkisstjórn hefur hunsað það sjónarmið að
leggja ekki nýja skatta á borgarana með afturvirkum
lögum. Hér er um gífurlega þýðingarmikið réttindamál
að tefla, sem lýtur að hagsmunum einstaklinga, stofn-
ana og fyrirtækja í landinu. I stjórnarskrá íslenska lýð-
veldisins eru engin ákvæði, sem verja borgarana gegn
stjórnvöldum, sem vilja ganga á snið við þá meginreglu
að lög hafi ekki afturvirk áhrif.
Ýmis ríki hafa ákvæði af þessu tagi í stjórnarskrá eins
og t.d. Noregur. Borgarar þeirra njóta þannig verndar
gagnvart þeim stjórnvöldum, sem virða vilja slíkar
meginreglur að vettugi. Stjórnarskrárfrumvarp þeirra
Matthiasar A. Mathiesens og Geirs Hallgrímssonar ger-
ir ekki ráð f yrir almennu banni við afturvirkum lögum.
Það lýtur einvörðungu að skattalögum. Eigi að síður er
þar um að ræða vísi að mikilli réttarbót
Fyrrverandi f jármálaráðherra, Matthías Á Mathie-
sen, var stundum í ráðherratíð sinni gagnrýndur fyrir
seinagang við setningu nýrra skattalaga. Það er rétt að
endurskoðun skattalaganna dróst úr hömlu. En Matthías
A. Mathiesen lýsti yfir því oftar en einu sinni á Alþingi,
að hann myndi ekki beita sér fyrir setningu skattalaga,
sem hefðu afturvirk áhrif.
Vissulega getur gengið hægar að koma umbótum
fram, þegar þessi meginregla er látin gilda. En hún
hef ur jafnan þótt svo sjálfsögð að menn tóku það miklu
fremur sem áréttingu en stefnumarkandi yfirlýsingu,
þegar Matthías A. Matthiesn lýsti henni á Alþingi á sín-
um tíma.
Þetta nýja stjórnskipunarlagaf rumvarp er því í sjálf u ,
sér ekki ný bóla. Það er í f ullu samræmi við þær megin-
reglur, sem virtar hafa verið við lagasetningu fram til
þessa. Það er fyrst þegar núverandi ríkisstjórn tók við
völdum í haust, að algjörlega var gengið í berhögg við
þessi sjónarmið.
Þegar ríkisstjórn hefur brotið svo mikilvægar og al-
mennt viðurkenndar reglur um borgaraleg réttindi eins
og hún gerði í haust, þegar afturvirku skattarnir voru
lagðir á, er nauðsynlegt að spyrna við fæti. Þessi aðgerð
má ekki verða fordæmi. Þetta slys hefur orðið, en þau
mega ekki verða fleiri.
Einmitt þess vegna er stjórnarskrárf rumvarp þeirra
Mathíasar A. Mathiesens og Geirs Hallgrímssonar
mikilvægt. Fróðlegt verður að sjá hvernig því verður
tekið á Alþingi. Sannleikurin er sá, að afturvirku skatta-
lögin sfðastliðið haust hafa kallað á slíkt óvissuástand i
skattamálum, að eðlilegt væri að samþykkja þetta
stjórnarskrárfrumvarp á þessu þingi og efna til nýrra
kosninga, þó að ekki væri af öðrum ástæðum.
Mánudagur 11. desember 1978 visœ
Á ENN AD AUKA
BILIÐ MILLI ALÞÝÐU
OG ALÞINGISMANNA ?
A liðnu vori varö allsviptinga-
samt I islenskum stjórnmálum.
Kosningar til alþingis og sveita-
stjórna skoluöu á land nýjum
mönnum og nyjum meirihluta á
alþingi, og aö margra ætlan nýj-
um viðhorfum.
Ferskur andblær, ný vinnu-
brögö, ný blaöamennska og for-
kosningar innan stjórnmálaflokk-
anna, breyttu mjög yfirbragöi
kosningabaráttunnar. Enda varö
niöurstaöan sú, aö til starfa á al-
þingi s.l. haust kom fylking
nýrra, óþreyttra og baráttu-
glaöra manna, sem ótrauðir létu
til sín heyra. Aö væntan margra
yröi nú tekist á viö þau stórfelldu
vandamál, sem fengist er viö á
þingi, meö ferskum og nýstárleg-
um hugmyndum. Reisn og virö-
ing þess mundi aö nýju vaxa meö
þjóöinni, sem reyndar var ekki
vanþörf á.
Háværar kröfur
Mörg ummælin, sem þessir ný-
liöar eöa endurreisnarar létu eftir
sér hafa, bentu llka eindregiö til
aö svo væri. Þaö var ekki aöeins
aö menn væru fullir af hugmynd-
um, heldur einnig af fórnarlund
og litillæti. Allt aö þvi ábyrgöar-
lausir um eigin hag, og þaö svo aö
sumum þeirra eldri þótti nóg um.
Nýju þingmennirnir geröu há-
værar kröfur um afnám allra for-
réttinda stéttarinnar, eins og
skattaívilnana, slmagjalda og
uppihaldskostnaöar og feröa i
héruö fyrir þá , sem næst búa viö
höfuöborgina. Auk þess afnám
bifreiöaforréttinda ráöherranna.
Þessi umræöa, orö og athafnir,
sem hér er vitnaö til, og fram fór
á liönu sumri, og ýmislegt fleira
benti eindregiö til þess, aö á ferö-
inni væru menn, sem geröu
nokkrar kröfur til sjálfra sín, —
ætluöu aö ganga á undan meö
þokkalegu fordæmi áöur en þeir
geröu kröfur til annarra. En þessi
dyggö var aö margra ætlan út-
A T A
—Vilji jlþingismenn
halda áfram að auka
það bil, sem er á milli
þeirra og alþýðu
manna, þá eru þeir á
réttri leið með þvf að
auka við forréttindi og
sérkröfur sjálfum sér
til handa, segir Gunnar
Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri Starfs-
mannafélags ríkis-
stofnana, I þessari
grein sinni um frum-
varpið um biðlaun
fyrir fyrrverandi al-
þingismenn.
..vM"
dauö I þvl þjóöfélagi eftirstrlösár-
anna, sem okkur hefur skapast.
Kjaramál þingmanna
Eitt þeirra mála, sem hvaö viö-
kvæmast er og hefur verið i vit-
und þjóöarinnar eru kjaramál
þingmanna. Hennihefur oft á tíö-
um ofboöiö, aö einu tilefnin, sem
benda til þess að þingmenn geti
unniö af alúö aö einhverju máli og
tekist á viö vandamál af alhug og
i einingu andans, eru þegar þeir
setjast niöur til aö ákvaröa eigin
launakjör. Þá vantar ekkert á
kjarkinn eöa djarfar ákvaröanir,
frumleikann til aö skapa, búa til
forsendur fyrir flutningi milli
launaflokka eöa milli launakerfa,
ef svo vill verkast. Aöalheiöur I
Sókn þyrfti ekki aö kvarta, ef hún
gæti ráöiö þvi á sama hátt og
þingmenn viö hvaöa launataxta
hún miöaöi hverju sinni — hvort
hún miðaði laun sinna félaga viö
neösta taxta ASt, BSRB, BHM
eöa bankamanna eftir þvl sem
verkast vildi og best gæfi.
A slikum stundum hafa unn-
endur þingræðis vænst þess, aö
þingheimur skynjaöi afl samstöö-
unnar, og sú stund væri upp runn-
in, aö I raun væri eitthvaö til sem
héti þjóöarsátt, er þingmenn
beittu til annars en aö skenkja I
eigin aska. Ekki mun af veita ef
ganga á undir þau Grettistök, er
nú vofa yfir, — ef orð er aö marka
af þvi, sem sagt er á stundum I
sölum alþingis, eöa út gengur frá
efnahagsstofnunum þjóöarinnar.
Þörf einhuga forystu
Launþegar og flestir forystu-
menn samtaka þeirra eru sam-
mála um, aö mál sé aö linni þeim
„Hrunadansi”, sem þjóöin hefur
stigiö um alllangt skeiö. Þaö er
ekki spurning lengur, hver eöa
hverjir hafi leikiö fyrir dansi. Nú
sem oft áöur greinir menn á um
leiöir, og hættir til aö þvæla
saman orsök og afleiöingu, eins
og umræöur um visitölutryggingu
launa ber gleggst vitni um. Til
þess að leiöa þjóöina framhjá
þeim boöum, þarf einhuga for-
ystu. Fjöldinn er reiöubúinn til aö
fórna einhverju svo þessum kapi-
tula ljúki, ef ætla mætti aö allir
legöu eitthvaö til. Þaö þarf kjark
til aö stiga fyrstu skrefin, — hvar
ætti að vænta hans ef ekki hjá
þeim, sem gerst ættu aö þekkja
vandamálin sem útmáluö hafa
verið fyrir þjóöinni?
Þaö er athyglisvert aö berja
FRUMORSAKIR
VERDBÓICUNNAR
VIUA GLEYMAST
Rikisstjórnin heldur því sjálf fram að launþegar hafi fengið greitt kaup 1.
desember eftir sólstöðusamningunum. Kauphækkunin hafi að hluta verið greidd í
reiðufé/ en að hluta með lækkun skatta/ auknum niðurgreiðslum og aukinni
samneyslu. Ef þetta er satt/ hefur ekkert miðað í baráttunni við verðbólguna, þar
sem kröfur á þjóðarframleiðsluna vegna samneyslu og einkaneyslu hafa þá
ekkert minnkað.
Aö vissu marki er tilhneiging til
aö skýra veröbólguna meö sjálfri
sér, okkur hagfræöingum aö
kenna. Meö einföldum forsendum
er unnt aö áætla, hvert veröur
lágmark veröbólgunnar á næstu
mánuöum, ekki sist þegar búiö er
viö formfast veröbótakerfi.
Launahækkanir, sem þegar hafa
orðiö, koma meö nokkurri töf
fram I verölagi, sömuleiöis hækk-
un óbeinna skatta og áhrif gengis-
fellingar. Þessa töf má áætla meö
nokkurri nákvæmni. En á
þenslutlmum togar umframeftir-
spurn einnig upp verölagiö, en
þau áhrif eru yfirleitt ekki talin
meö i áætlunum af þessu tagi,
eins og tekiö er fram I greinar-
geröum efnahagssérfræöinga
stjórnvalda. En smáa letriö vill
gleymast og á þenslutimum er
veröbólgan oft illa vanmetin og
þaö sem verra er, frumorsakir
hennar vilja gleymast og aöeins
er einbllnt á hækkun ýmissa
kostnaöarliöa i staö þess aö leita
aö frumorsökum á hækkun
þeirra.
Eftirspurnaraðgerðir eru
ekki langtímamarkmið
Rikisstjórnin hefur skert
veröbótavisitöluna og dregiö
þannig úr vixlhækkun launa og
verölags, en hvernig hefur henni
tekist aö stjórna eftirspurninni?
Viö skulum hafa I huga, aö eftir-
spurnaraögeröir eru ekki
langtimamarkmiö, eins og t.d.
breytingar á jöfnunarsjóöum eöa
skipulagi fjárfestingarmála.
Eftirspurnaraögeröir veröur aö
framkvæma strax.
A þessu stigi er mjög litiö vitaö
um eftirspurnaráhrif aögerðanna
1. desember, eftirspurnaráhrif af
fjárlagagerðinni eöa af lánsfjár-
áætlun. Rikisstjórnin heldur þvl
sjálf fram, aö launþegar hafi
fengiö greitt kaup 1. desember
eftir Sólstööusamningunum.
Kauphækkunin hafi aö hluta verið
greidd i reiöufé, en aö hluta meö
lækkun skatta, auknum niöur-
greiöslum og aukinni samneyslu.
Ef þetta er satt, hefur ekkert
miöað i baráttunni viö veröbólg-
una þar sem kröfur á þjóöar-
framleiösluna vegna samneyslu
og einkaneyslu hafa þá ekkert
minnkaö. Ef til vill mætti koma á
jafnvægi meö gifurlegum niöur-
skuröi á fjárfestingu, en þaö gæti
mjög auöveldlega leitt til mikils
atvinnuleysis, en slikur niöur-
skuröur hefur ekki veriö boöaöur.