Vísir - 10.03.1979, Blaðsíða 16

16
Hann dreymdi um að verða flugmaður. Öðrum
fannst öllu heillavænlegra að hann lærði refarækt.
Laugardagur 10. mars 1979.
VÍSIR
VfSIR
Laugardagur 10. mars 1979.
■te'&r

Og hann hélt í blankskóm og silkisokkum til Noregs
— en lærði að fljúga. Svo kom stríð og hann fór ekki
varhluta af þvi. Nú er Njörður Snæhólm yfir-
lögregluþjónn Rannsóknarlögreglu ríkisins.
Einhverra hluta vegna byrjuðum við að tala um
reiði þarna i skrifstofunni hans í Kópavoginum.
„ Ef ég verð reiður, þá er það út af engu. En gerist
það, þá er ég stundum reiður í tvo eða þrjá daga.
Rétt á meðan ég er að finna það út, aö ég er reiður
út af engu."
hér og hetjur þar. Stór hluti af þvi
sem þessar svokölluöu hetjur
gera. er framkvæmdur i hugsun-
arleysi. Þeirsem eru sannar hetj-
ur eru mennirnir sem eru hrædd-
ir en framkvæma hlutinn samt”.
„Ég hef alltaf haldiö þvi fram
aö þaö væri fyrirfram ákveöiö
hvenær maöur deyr. Viö þvi segja
sumir, — af hverju feröu ekki upp
á þak hérna og hoppar niöur? Nú,
ef ég geröi þaö og ætti aö deyja,
þá færi svo. Ef minn tlmi væri
ekki kominn, þá liföi ég. Ég veit
um tvo menn sem hoppuöu báöir
niöur af sama þaki. Annar dó —
hinn liföi”.
— Hvernig kýstu aö deyja?
„Eins og þaö er ákveöiö. Ég
ræö engu um þaö og ég hugsa ekki
um þaö”.
— Helduröu aö þaö sé eitthvaö
á eftir?
„Ég hef ekki hugmynd um þaö.
En ég er andskoti hræddur um aö
þaö sé oröiö þröngt hinum megin
ef allir sem hafa dáiö i gegnum
aldirnar eru þar saman komnir.
,Amerikanar halda upp á
afmælið mitt"
„Hvaö ég er gamall?”, kom
svo. „Elskan mln góöa. Ég gæti
veriö afi þinn. Ég er fæddur
sautján. Amerikanar halda upp á
afmæliö mitt, — 4. jillf. Ég stend
ákaflega vel þar. Þarf engar
áhyggjur aö hafa af þvi. — Fædd-
ur i Reykjavfk?!!!! Neehei. Ég er
ekta sveitamaöur. Fæddur i Sneis
i Laxárdal i Húnavatnssýslu, sem
er I eyöi núna.”
„Þar var allt á kafi i snjó fram
á vor. Eins og þaö á aö vera.
Hálfs metra snjólag á veturna og
þá kemur jöröin græn upp á
vorin. Snjór og frost um vetur.
Þannig vil ég hafa þaö. Ekki rign-
ingu og rok.”
„Ég var liklega sjö ára þegar
viö fluttum á Blönduós. Þar sá ég
lik i fyrsta skipti, niu ára gamall.
Þeir voru aö vinna nokkrir á
trébryggju rétt utan viö Blönduós
i haugabrimi, þegar þaö varö slys
og einn mannanna fór i sjóinn.
Hann sást ekki meira, þeir náöu
honum ekki. Um nóttina dreymdi
mig aö þessi maöur væri i
þarabing i fjörunni. Morguninn
eftir fékk ég strák meö mér niöur
i fjöru. Og þar gengum viö beint á
líkiö”.
— Dreymt fyrir fleiru?
„Mig dreymdi eitt sinn fyrir
langa löngu aö ég væri I Englandi
og hló mikiö aö þessum draumi.
Þaö haföi ekki hvarflaö aö mér aö
fara til Englands. Rétt á eftir
dreymdi mig aö ég væri i
Bandarikjunum. Þegar ég svo
kom til Kanada i fyrsta skipti,
1940, þekkti ég umhverfiö. Þetta
reyndist vera staöurinn sem mig
haföi dreymt löngu áður en mér
datt i hug aö fara þangaö. Ég hélt
mig ekkert hafa þangaö aö
gera.”
,Þá talaði ég við tarfinn"
Svo fluttist fjölskyldan I Glerái*-
þorp viö Akureyri. Og drengurinn
Njöröur fór i sveit á sUmrin.
„Ég fór i Svarfaöardalinn. Þaö
var geröur samningur þá, sem
var þannig, aö ef mér leiddist,
fengi ég aO fara heim. Mér leidd-
ist auövitaö. En á bænum var
veturgamall tarfur. Og þegar
mér leiddist sem mest á kvöldin,
fór ég út i haga aö tala viö tarfinn.
A milli þess hékk ég um hálsinn á
honum og grenjaði.”
„Aö fara heim, þó mér leiddist?
Nei, ég er ekki svoleiöis
innréttaöur. Þaö heföi aldrei
komiö til greina aö égfæriheim.
Ekki sjens.”
„Sumariö eftir fór ég aftur i
Svarfaöardalinn. Og tarfurinn tók
á móti mér. Svo frétti ég af þvi
tveimur eöa þremur árum siöar,
aö tarfurinn heföi verið seldur út i
Hrisey sem kynbótanaut. Þá
reyndist hann svo mannýgur, aö
þaö varö aö slátra honum.”
„En þaö hafa alltaf allir veriö
góöir viö mig. Bæöi dýr og
menn”.
,Þeim stendur á sama"
Siöar fór hann „á flæking”. 1
byggingarvinnu og á vertfö I Eyj-
um. Skóli?
„Þaö var nú litill timi til þess.
Ég fór i barnaskólann og einn vet-
ur i gagnfræöaskóla á Akureyri.
En þá þurfti maöur aö fara aö
vinna. Þaö var enginn timi til aö
vera i skóla.”
— Aldrei lent i sjávarháska i
Eyjum?
„Ég held þaö þurfi aö vera
voöalega slæmt veður til aö ung-
um mönnum finnist þeir lenda i
sjávarháska. Ungum mönnum
stendur alveg á sama. Þess vegna
er sóst eftir ungum mönnum I
heri. Til dæmis flugher. - Af.

hverju þeim stendur á samaY Þaö
er hugsunarleysi fyrst og
fremst.”
„Menn eru stundum aö tala um
aö þeir séu aldrei hræddir. Þeir
eru þá eitthvað skritnir. Ef ég
ætti aö fara út i eitthvað sem ég
vissi aö væri hættulegt, þá kysi ég
ekki aö hafa meö mér mann sem
aldrei yröi hræddur. Slikir menn
geta leitt heilan hóp út I dauö-,
ann.”
„Þaö er verið aö tala um hetjur
I kaffi ásamt Aðalsteini Guðlaugssyni skrifstofustjóra
og rannsóknarlögreglumönnunum (f.v.), Gísla Pálssyni
og Jóni Gunnarssyni
En menn segja aö visu aö þaö sé
aðeins andinn”.
„Ég held þó aö það sé ekki hægt
að komast i gegnum lifiö án þess
aö trúa á eitthvaö. Ég held aö all-
ir trúi. Þaö kemur i ljós þegar
menn lenda i einhverju. Þá er
annaö hvort kallaö á Guö eöa
mömmu. Karlmennirnir kalla
yfirleitt á mömmu og konurnar á
Guö”.
óþarfi að láta það fara í
taugarnar á sér
„Þaö er voöalega hættulegt ab
fljúga, segir fólk. Og hætturnar
eru alls staöar i umferöinni. En
þaö minnist enginn á aö þaö sé
hættulegt aö sofa. Þó deyja flestir
sofandi i rúmi sinu, hvort sem þaö
er á heimili, sjúkrahúsi eöa ann-
ars staðar. Þaö er i rauninni
furðulegt aö enginn skuli taka upp
á þvi aö hætta aö sofa af þvi þaö
gæti verið hættulegt”.
„En svona er gangurinn og þaö
er algjör óþarfi aö láta hann fara i
taugarnar á sér. Þessu veröur
ekki breytt”.
— Hvenær hefur þú oröiö
hræddastur?
„Ég held ég hafi aldrei haft
ástæöu til aö verða virkilega
hræddur. Eöa kannski hef ég ekki
oröið hræddur, þegar ég átti I
rauninni aö veröa þaö. En ég man
aö ég haföi þá áráttu, aö ef ég
taldi mig hræddan, þá varö ég ab
prófa þaö sem ég var hræddur viö
i þaö skiptið”.
„Smíða stundum hnífa"
„Veiöibjallan” lenti I fyrsta
skipti á Akureyri, og Njöröur
ákvaö aö verða flugmaður.
„Ég notaöi þvi tækifæriö þeg-
ar þetta byrjaöi. Svifflugfélag Is-
lands var stofnaö 1936 eftir aö
Agnar Kofoed kom frá Kaup-
mannahöfn. Ég var meö I þvi og
ég man aö viö vorum fimm sem
tókum svokallaö A-próf sama
daginn á Sandskeiöi. — Jú, ég er
enn I sviffluginu. Af hverju ég
flýg? Helduröu aö þab sé ekki
gaman aö vera þarna uppi og kela
viö englana? Enginn mótor, eng-
inn hávaöi aöeins hvinur I vængj-
unum”.
— Fleiri hobbý?
„Ég smiöa stundum hnifa þeg-
ar ég er oröinn leiður á lifinu. 1
hvaö ég nota þá? Ekki neitt.
Stundum dunda ég við þetta kvöld
eftir kvöld I heilan mánuö. Svo
hætti ég en byrja aftur. Nú, — ég
er hættur i knattspyrnu og hættur
aö synda, en ég er vanur aö fara á
Vifilfell. Þá þarf ég aö prófa hvort
ég kann eitthvaö ennþá. Slöast
þegar ég fór, reyndi ég þar sem
erfiðast er. Mig langaöi ab vita
hvort ég hryndi grjóti. En þaö fór
ekki einn einasti steinn”.
Barinn mest sjálfur
Það var fleira spennandi á
fjóröa áratugnum en upphaf svif-
flugsins. Til aö mynda boxið.
„Þaö var ’36. Þá var þaö ein
dellan aö læra box. Þorsteinn
málarameistari, kallaöur Steini
box, byrjaöi meö boxskóla i Há-
skólanum, — i gamla leikfimi-
salnum þar. Þaö voru margir
sem fóru i boxið, og ég man að viö
höföum sýningu I Iðnó. — Svo
þegar Þorsteinn var aö berja
mann, sagöi hann: Nei, þú mátt
þetta ekki. Þú mátt ekki ganga á
hnefann á mér”.
— Kýldir þú marga þar?
„Nei, ætli ég hafi ekki verið
barinn meira sjálfur”.
— Finnst þér nú að þaö ætti aö
leyfa box?
„Mér finnst alveg ástæðulaust
aö vera aö kenna box. Af hverju á
aö vera aö kenna fólki aö berja
hvaö annab. Þab er allt annab ef
um er aö ræöa sérstakar sveitir,
lögreglu, hersveitir eöa slikt. Þaö
Yfirlögregiuþjónninn ásamt
rannsóknarlögreglustjóra.
Hallvarði Einvarðssyni
Meö talstöövar úr þýskum kafbti
frá 1944.
Heima meö nokkra af hnífunum.
-SSÍÍWÍWÍ■
,Ætli ég hafi ekki verið barinn meira sjálfur!'
gæti i sjálfu sér verið I lagi aö
kenna box ef vitaö væri aö þaö
yröi ekki misnotaö. En þaö er
alltaf gert. Box veitir hins vegar
mjög góöa þjálfun. Ekki boxið
sjálft, heldur sippib sem fylgir
þvi”.
Á silkisokkum og blank-
skóm
Arið eftir lagöi Njöröur I silki-
sokkum og blankskónum i skin-
andi veöri frá íslandi áleiöis til
Noregs. Og steig á land i skótau-
inu glæsta i hörkufrosti og kaf-
snjó. „Þá hét þaö aö ég ætti aö
læra refarækt. Þaö var ný grein
og talið aö maður gæti grætt á
þessu. Ég var á bóndabæ til aö
byrja með til aö læra málið. Hjá
karli sem átti 220 svin, 12 þúsund
hænsni, eina kú, tvo hesta og tvo
bíla. Svo auövitaö hætti ég viö
refaræktina. Ég haföf engan
áhuga á henni og fannst miklu
bétra aö vera hjá bóndanum”.
„Hann slátraöi einu sinni I viku.
Svinum, hænsnum og kjúkling-
um. Mér fannst svinaslátrunin
svakalegt helvlti og var aö hugsa
um aö fara bara heim. En svo
hugsaöi ég meb mér aö ég gæti
ekki veriö svona mikill djöfuls
aumingi. Og þaö kom ab þvi aö ég
fór aö slátra sjálfur”.
„Ég var þarna fram i mars
1940. Arið áöur fékk ég frl I tvo
mánuöi og fór á flugskóla I Osló.
Þar tók ég próf á þriggja sæta
sjóflugvél. A-próf auðvitað. Svo
átti ég ekki til meiri peninga og
þá var haldiö áfram aö vinna. Ég
skrifaöi heim og baö um lán. En
þaö kom ekki til greina”.
„Stuttu siöar kom stúlka ofan
úr Þrándheimi til okkar til þess
aö sjá um húsiö. Ég þurfti auövit-
aö aö fara aö kjá utan i hana og
þaö endaöi náttúrulega meö þvi
aö viö giftumst. Siöar fæddist
strákur sem heitir Harald I dag”.
„Heilsa, kveðja, skjóta og
drepa"
Þaö kom aö þvi aö Njöröur hélt
heim meö „Lagganum”, —
Lagarfossi. En Magnhild kona
hans og Harald komust ekki meö.
Rétt á eftir Niröi kom breski her-
inn og nýliöinn i lögreglunni varö
aö hætta viö æfingarnar þar.
Þjóöverjar réöust inn I Noreg og
dag einn I júni 1940 hitti Njöröur
tvo Norömenn sem höföu verið
meö honum á flugskóianum I
Osló. Þeir voru aö koma frá
Grænlandi á leiö i flugherinn i
Kanada. Og Njöröur tók ákvörö-
un og fór meö.
„t Toronto byrjuðum viö I her-
æfingum. Okkur var kennt aö
ganga, heilsa, kvebja, skjóta og
drepa, aö nota byssustingi og allt
þetta fina. Siöan vorum viö I flug-
skóla og á skiöanámskeiöi og loks
lærbum viö aö kasta sprengjum
úr flugvélum, skjóta úr vélbyss-
um og þviumlikt”.
— Hefbir þú getaö drepiö ein-
hvern?
„Til þess var leikurinn geröur.
Þaö var ekki verið aö kenna neitt
nema drepa menn. Þegar maöur
er kominn út I þetta, þýöir lltiö aö
hugsa svona. Þá getur maöur lát-
iö þetta eiga sig”.
„En þaö skrltna viö þetta er aö i
dag geturðu átt von á aö veröa
dæmd i 16 ára fangelsi fyrir aö
drepa mann. A morgun færöu
kannski skipun um þaö frá stjórn-
völdum”.
„Svaf með skambyssuna
undir koddanum"
Hann var i fyrstu norsku flug-
sveitinni sem send var hingaö til
Islands. Æfingar voru stundaöar
af fullu kappi og nokkru siðar
byrjaöi Njöröur I herlögreglunni.
Um þennan tlma hefur Njöröur
skrifaö bók. A kafbátaveiöum
heitir hún. Timi þegar kafbátar
og tundurskeyti voru um allan
sjó, og hann lék sér aö þvi aö
skjóta úr skambyssu sinni úr
amerisku skipi sem þeir voru
sendir meö, á kafbát sem var
bakborösmegin. Og þegar þaö
var næstum jafn eðlilegt aö bera
skotvopn og aö drekka vatn.
„Fyrst eftir aö ég kom heim,
svaf ég meö skambyssuna undir
koddanum. Ég átti erfitt meö aö
venja mig af þessu. Mér fannst ég
allsber ef ég var ekki meö hana.
Þó ég geröi mér grein fyrir aö ég
heföi ekkert meö byssuna aö
gera”.
„Þó aö þetta hafi ekki tekib
nema fimm og hálft ár, er erfitt
aö ná þvi úr sér. Þegar ég sit og
horfi á sjónvarpiö og þeir sýna
eitthvaö hernaöarlegt, þá finn ég
hreinlega lyktina eins og ég man
hana. Ég er ekki aö segja aö þaö
sé sjarmi yfir her. Andskotinn
hafi þaö. Þetta er bara I manni og
mér finnst gaman aö sjá þessi
nýju tæki og fylgjast meö þróun-
inni”.
„Ég heföi ekki viljaö missa af
þessum tíma.jOg ég held aö ég liti
hlutina öörum augum eftir þetta
en aörir”.
— Kaldur?
„Ég er voöaléga meyr. Ef ein-
hverjum finnst eitthvað annaö, þá
er ég aö leika eitthvað”.
„Fangelsi er íII nauðsyn"
1. ágúst ’46 tóku lögreglubún-
ingurinn og mótorhjóliö viö hér
heima. I aprll 1950 var þaö rann-
sóknarlögreglan I Reykjavik.
— Erfitt starf?
„Þab er ekki hægt aö finna
erfiöara starf en þaö aö vinna viö
fólk. Fólk er svo mismunandi.
Eitt á viö einn og eitthvaö allt
annaö viöannan. Þaö er ekki einu
sinni sama hvernig talab er viö
fólk”.
— Hvaö er erfiöast?
„Að þurfa aö fara heim til fólks
og tilkynna þvl stórslys á ástvin-
um eöa dauba. Þetta er daglegt
brauö i þessu starfi og stundum
gerist þaö oft á dag”.
— Hver er alvarlegasti glæpur-
inn aö þinu mati?
„Það er glæpur aö drepa menn
þegar þaö er bannaö. En alvar-
legasti glæpurinn er árás á barn.
Barnanauöganir og annaö slikt.
Barn hefur ekki nokkra mögu-
leika á aö verja sig”.
— Hvernig finnst þér aö þurfa
aö vinna að þvi aö loka mann
ínni?
„Þaö veröur aö ganga aö þvi
eins og hverju ööru verki. Annars
er eins gott aö hætta þessu. Þaö
skiptir engu hvaö manni finnst
sjálfum. Tilfinningarnir skipta
ekki máli”.
„Aö lokamann inni Ifangelsi er
ill nauösyn. Þaö bætir ekki nokk-
urn mann en hræöir hins vegar
suma. En þjóöfélagiö á ekkert
annaö svar til. Ég heföi viljaö
hafa fangelsi ffn. Þar sem fang-
arnir hafa þaö verulega gott, en
þurfa ekki aö sætta sig viö kytrur
og kulda eins og viöa. Þá væri
kannski veriö aö launa illt með
góöu. En eina leiðin til aö vinna
fólk til baka, er að vera almenni-
legur viö þaö. Og ég held ekki aö
nokkur maöur sé svo slæmur, aö
ekki sá hægt aö vinna hann með
góöu”. —EA
VERA ÞARNA UPPI OG
VID ENGLANA
Spjall við Njörð Snœhólm yfirlögregluþjón með meiru
Viðtal; iiðds Andrésciéttir
Myndir; Jens Alðxanderisoii
t
17