Morgunblaðið - 12.05.2001, Blaðsíða 14

14 C LAUGARDAGUR 12. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
GARÐEIGENDUR
Nova-
Grow
Nýjung í
garðrækt!!
Nýjung
í
garðræ
kt!!
Grasdúkurinn – Bylting í umhirðu garða
Léttur, meðfærilegur
dúkur með grasfræi
• einföld notkun
Jarðvegur undirbúinn
• dúkur sniðinn til.
• lagður yfir moldina
Grasdúkurinn er
vökvaður reglulega.
UPP SPRETTUR GRAS
EINFÖLD, ÁRANGURSRÍK
OG HREINLEG AÐFERÐ
ILLGRESIÐ hefur verið einnversti óvinur garðyrkjufólksum langan aldur, en það erólíklegt og jafnframt óæski-
legt að uppræta það í eitt skipti fyrir
öll. Í seinni tíð hefur baráttan þó
orðið nokkuð óvægin með tilkomu
eiturefna og almennri notkun þeirra.
Margir garðáhugamenn forðast þó
að nota eitur og leggja frekar
áherslu á vistvænni vinnubrögð og
margir fagmenn í garðyrkju hafa
einnig horfið að miklu leyti frá notk-
un eiturs til að uppræta illgresi.
Í grófum dráttum má segja að um
tvo flokka illgresis sé að ræða; ein-
ært illgresi og tví- og fjölært illgresi.
Einært illgresi spírar upp af fræi
snemma sumars og er um að ræða
mikinn fjölda illgresisplantna, s.s.
haugarfa. Tví- og fjölært illgresi má
einnig nefna rótarillgresi og meðal
þess má t.d. nefna njóla. Í hópi ill-
gresisplantna eru oft hraustlegar og
fallegar plöntur eins og t.d. túnfífill
og skriðsóley, en gallinn er sá að oft
skjóta þær ekki upp kollinum á rétt-
um stöðum.
Baldur Gunnlaugsson, garðyrkju-
stjóri Garðyrkjuskóla ríkisins, segir
mikilvægt að þær aðferðir sem við
notum við upprætingu illgresis valdi
sem minnstum skaða á lífríkinu og
séu í sátt við umhverfið. Hann segist
vilja minnka eiturefnanotkun mjög
mikið að fenginni reynslu. „Ég hef
prófað að sleppa eiturefnum og náð
ágætis tökum á því. Þetta snýst um
það hvernig hægt er að gera hlutina
án eiturefna, t.d. með yfirlagsefn-
um.“
Að sögn Baldurs er nauðsynlegt
að átta sig á því að eitrun með
illgresislyfjum er fjarri því að vera
framtíðarlausn á þessu vandamáli.
Þó svo að nauðsynlegt sé við ákveðn-
ar aðstæður að grípa til eiturefna
þurfi alltaf að vinna að fyrirbyggj-
andi aðgerðum í leiðinni. „Ég tel að
sé illgresi orðið mjög mikið í beðum
og ofboðslega mikið af tvíæru ill-
gresi sérstaklega, þá sé allt í lagi að
nýta sér eiturefni. En maður verður
að hugsa fyrir því að eitthvað annað
taki við og finna aðrar aðferðir til að
halda illgresinu niðri.“
Garðeigendur nota of
mikið af illgresiseyði
Baldur segir það einfalda stað-
reynd að jörðin leitist alltaf við að
mynda einhverja gróðurhulu og
gríðarlegt magn af fræi sé í loftinu
og í jarðveginum. „Og það kemur
fljótt þegar eiturefnið hættir að
virka. Þá ertu kominn með sama
vandamálið og ef þú heldur áfram að
eitra ertu kominn í ákveðinn víta-
hring. Það er auðvitað ekki skyn-
samlegt á þessum tímum og auðvitað
viljum við öll draga úr þessu. Danir
eru komnir mjög langt í þessum mál-
um og öll þeirra sveitarfélög gerðu
með sér samning fyrir nokkrum ár-
um um að hætta allri eiturefnanotk-
un árið 2003.“
Garðeigendur hérlendis nota of
mikið af illgresiseyði í sínu nánasta
umhverfi, að mati Baldurs. Hann
bendir jafnframt á að þó eiturefni
séu flokkuð í svokallaðan C-flokk,
sem er mildasti eiturefnaflokkurinn,
sé ekki hættulaust að umgangast
þau. Þar má nefna vinsæl efni eins
og Casoron, sem mikið er selt af hér
á landi en var bannað í Danmörku
fyrir fimm árum. Ástæðan er sú að
þegar Casoron brotnar niður um-
myndast það í ákveðið efni sem kall-
ast bam, en það efni hefur fundist
mjög víða í drykkjarvatni og er afar
óhollt.
Notað eins og hálfgerð
snyrtivara í garða
Baldur segir Casoron drepa nán-
ast allar tegundir illgresis og endast
í jarðveginum í 4-5 ár. En jafnframt
því hefur efnið mikil áhrif á ýmis
jarðvegsdýr sem lifa í efstu lögum
jarðvegsins og eru mikilvæg fyrir
plöntur og forðast þennan mengaða
jarðveg eða drepast.
„Það er svolítill uggur í manni því
þetta er notað eins og hálfgerð
snyrtivara í garða. Ég hef sjálfur
notað þetta efni og hef verulega
reynslu af notkun eiturefna. Menn
eru að dreifa þessu í beðin og þar er
efnið í mörg ár. Á þessum tíma þarft
þú eitthvað að vera að sýsla í beð-
unum og þetta efni berst á mann. Ég
get ekki sagt til um áhrifin, en það
ber að varast að nota efni sem hafa
svona mikinn endingartíma.“
Ýmsar aðferðir er hægt að nota til
að losna við illgresi og halda því
fjarri beðum. Að stinga illgresið upp
og róta nógu oft í beðum er að sjálf-
sögðu besta aðferðin, að sögn Bald-
urs, einföld, ódýr og virkar vel eins
og eiturefnin. Hins vegar leiðist fólki
slík vinna til lengdar og því er oft
gripið til annarra ráða.
Mikilvægt er að stunda fyrir-
byggjandi aðgerðir og sífellt fleira
fagfólk sem sér um stór svæði stund-
ar slíkar aðferðir. Í því skyni notast
margir við yfirlagsefni sem halda ill-
gresinu vel niðri og gefa sum hver
frá sér næringu og stuðla jafnframt
að jarðvegsbótum sem virka jákvætt
á næringarframboð jarðvegslífvera
og plantna.
Slík yfirlagsefni eru m.a. nýslegið
gras, dagblöð eða pappi, trjákurl,
sandur og molta. Harðsvírað illgresi
eins og njóli nær að skjóta rótum eða
vaxa upp í gegnum öll þessi efni, en
þær illgresisplöntur sem ná í gegn
eru veigalitlar þegar þær skjóta upp
kollinum og því mun auðveldara að
fjarlægja þær.
Besta aðferðin er að planta
undirgróðri
Notkun undirgróðurs, þekjugróð-
urs og ýmissa plantna úr náttúrunni
er varanlegasta leiðin til að útiloka
illgresi sem völ er á. Baldur segir að
lykilatriði nútíma umhirðutækni sé
að skapa þéttan gróðurbotn, hvar
sem plöntubeð eru.
„Besta aðferðin er að planta ein-
hverjum undirgróðri, einhverjum
þekjandi gróðri eða nógu mörgum
plöntum til að loka beðinu, hvort
sem það eru runnar eða fjölærar
plöntur, vegna þess að plöntur í
botninum tempra jarðveginn og búa
til miklu betri vaxtarskilyrði fyrir
hærri plönturnar og sjálfa sig í leið-
inni.“
Þá segir Baldur það skipta veru-
legu máli hvernig svæðin eru hönnuð
í upphafi til að losna við illgresi og að
vel sé gengið frá öllum köntum og
þýðingarmikið að sópað sé upp úr og
settur nýr eða hreinn sandur undir
stéttir. „Góð hönnun, framkvæmd og
reglulegt viðhald borgar sig þegar til
langs tíma er litið, svo mikið er víst.“
Garðeigendur sem notað hafa
hrossaskít sem áburð hafa margir
lent í því að fá með skítnum gríð-
arleg mikið illgresi. Baldur segir að
á Íslandi sé því miður ekki stunduð
sú aðferð að jarðgera skítinn, en við
þá meðferð drepst megnið af illgres-
isfræjunum. Þá segir hann annað
vandamál varðandi hrossaskít að
mikið sé orðið notað af trjákurli und-
ir hestana með spæni og slíku, sem
blandist saman við skítinn og rýri
gildi hans sem áburðar. „Þannig að í
raun og veru er hrossaskítur sem er
mikið íblandaður kurli afleitur
áburðargjafi, því miður. Nema þegar
hann er jarðgerður, þá verður hann
betri áburður og þá að mestu án ill-
gresis.“
Aukin áhersla á fyrirbyggjandi aðferðir í baráttunni við illgresið
Notkun eiturefna er
aðeins skyndilausn
Baldur Gunnlaugsson,
garðyrkjustjóri Garð-
yrkjuskólans, segir mik-
ilvægt að aðferðir við
upprætingu illgresis
valdi sem minnstum
skaða á lífríkinu og séu í
sátt við umhverfið.
Hann segist vilja
minnka eiturefnanotkun
mjög mikið að fenginni
reynslu og hefur lagt
áherslu á að nota fyr-
irbyggjandi aðferðir í
stað eiturefna.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hér hefur illgresið náð að skjóta rótum svo um munar, eftir að hrossaskítur
var notaður í fyrra sem áburður.
Páskaliljur stinga upp kollinum að
vorlagi úr grasyfirlagi í einu beða
Garðyrkjuskólans.
Ljósmynd/Baldur Gunnlaugsson
Hér má sjá trjábeð með grasyfirlagi. Ekki var þörf á neinni illgresishreinsun í
beðinu eftir að nýslegna grasið var sett yfir.
Mikið notuð aðferð er sandyfirlag
sem gefur fallegt yfirbragð. Það er
þó dýrari aðferð en að nota grasið.