Morgunblaðið - 20.07.2001, Blaðsíða 2

DAGLEGT LÍF
2 B FÖSTUDAGUR 20. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
BJARNI Benedikt Björns-son hefur undanfarnar vik-ur eytt miklum tíma ásafnadeild Ríkisútvarpsins
við leit að röddum skálda. Þar flettir
hann í gegnum spjaldskrá er greinir
frá efni segulbanda sem hafa mörg
hver að geyma gífurlegan fjársjóð,
t.d. upplestur ljóðskálda og rithöf-
unda úr eigin verkum, en það vekur
einmitt mestan áhuga Bjarna að
þessu sinni. Markmiðið er að safna
saman vel völdu efni sem verður síðar
gefið út á skáldadiski.
„Í vetur skaut þessi gamla hug-
mynd mín upp kollinum á ný, að taka
saman upplestur skálda úr eigin verk-
um og gefa út,“ útskýrir Bjarni. „Í
upphafi hugsaði ég diskinn eingöngu
sem nokkurs konar hjálpartæki við
kennslu í íslensku, því ég man vel
þegar ég var í Menntaskólanum í
Hamrahlíð og fékk að heyra einstaka
upptökur af upplestri skálda. Mér
finnst það mjög skemmtileg leið til að
ná athygli nemenda og vekja þá til
umhugsunar um verkin og skáldin.
En hugsunin á bak við þetta verkefni
er fyrst og fremst sú að hlustandinn
fái að heyra röddina í skáldinu.“
Bjarni er íslenskufræðingur að
mennt og mun í haust hefja kennslu-
fræðilegt mastersnám í íslensku við
Háskóla Íslands. „Það má því segja að
verkefnið tengist í raun mínum fram-
tíðaráformum, að verða kennari í ís-
lenskum bókmenntum.“
Mörg skáld
– mikið úrval
Í vetur sótti Bjarni um styrk til
verksins í Nýsköpunarsjóð náms-
manna eftir að hafa kynnt Ríkisút-
varpinu hugmyndir sínar. Edda-miðl-
un og útgáfa styður verkefnið
fjárhagslega á móti sjóðnum og mun
standa að útgáfu skáldadisksins.
Bjarni bendir á að upptökur sem
þessar hafi þegar verið notaðar, t.d. í
útvarpsþætti Gunnars Stefánssonar,
Raddir skálda. Einnig var sett upp
sýning í Þjóðmenningarhúsi á vegum
Listahátíðar á síðasta ári þar sem
upptökur með lestri nokkurra skálda,
lifandi og látinna, voru leiknar.
Nokkrar hljómplötur komu einnig út
á sjötta áratugnum með lestri skálda
á eigin verkum. „Ég á sjálfur gamla
plötu frá Almenna bókafélaginu,
Ljóðskáld, ásamt bók sem birtir nýj-
ustu ljóð nokkurra atómskálda þess
tíma. Þessi uppsetning er í raun fyr-
irmyndin að því sem ég er að gera
núna,“ segir Bjarni.
Í vor byrjaði hann á því að kanna
hvaða sýnisbækur væru notaðar í
framhaldsskólum við kennslu í ís-
lenskum bókmenntum. Upp úr sex
algengustu bókunum vann hann skrá
yfir þá höfunda sem þar er fjallað um,
bar saman við spjaldskrá Útvarpsins
og tíndi til þá höfunda sem lesið hafa
úr verkum sínum á band í gegnum ár-
in.
Geisladiskur rúmar um 70 mínútur
af efni. Þess vegna var nauðsynlegt að
velja sérstaklega úr nokkur skáld
sem nefnd eru í sýnisbókunum.
Bjarni studdist aðallega við bókina
Sögur, ljóð og líf eftir Heimi Pálsson
því hún er algengust kennslubóka í
nútímabókmenntum í framhaldsskól-
um. „Diskurinn sníður manni stakk.
Mig langar að koma sem flestum að.
Ég miða því við að á disknum verði að
minnsta kosti ein mínúta af efni frá
hverju skáldi. En hvað skáldin verða
mörg á enn eftir að koma í ljós.“
Elstu upptökurnar sem Bjarni
vinnur með eru frá árinu 1942. Elsta
efnið er á lakkplötum sem erfitt er að
vinna með, en margt hefur verið fært
yfir á segulband og er því með í úrtak-
inu.
„En ég er ekki að reyna að gera
tæmandi skrá heldur ætla ég mér að
setja saman á disk skemmtilegar upp-
tökur með velvöldum skáldum,“ út-
skýrir Bjarni. „Hugmyndin er sú að
finna skemmtilega og áhugaverða
upptöku frá hverju skáldi, í stað þess
að fara eftir einhverri ákveðinni
reglu. Úrvalið er mikið og það kemur í
ljós hvort allir eru sammála um val
mitt. Ég er ekki að fella neina dóma
með valinu, aðeins að finna skemmti-
leg dæmi.“
Að velja og hafna
Vinnan felst því mikið í því að velja
og hafna. „Ég er þegar búinn að sigta
frá þau skáld sem eru lítt þekkt og
eru ekki nefnd í sýnisbókunum nema
endrum og eins. Þá eru líka nokkur
skáld sem ekkert er til með í safni Út-
varpsins. Svo sit ég aftur uppi með
mjög margar upptökur frá sumum
skáldum og þarf að velja eina þeirra.
Þá þarf ég að fara eftir einhverju, t.d.
lengd, aldri upptökunnar eða minni
eigin tilfinningu.“
Bjarni nefnir sem dæmi að til séu
upptökur frá árinu 1979 með ljóða-
lestri Einars Más Guðmundssonar.
„Þar birtist hann ekki endilega sem
það skáld sem við þekkjum í dag, en
hins vegar er forvitnilegt að kynnast
honum frá öðru sjónarhorni.“
Mjög misjafnt er hversu mikið efni
er til með hverju skáldi. „Til dæmis
fann ég aðeins eina upptöku með Ástu
Sigurðardóttur. Þar er hún reyndar
ekki að lesa úr sínum frægustu verk-
um en úr mjög skemmtilegu verki
engu að síður.
Oft koma skáldin líka í viðtal og
lesa svo nokkur ljóð eða úr sögum sín-
Raddir
skáldanna
Tveir ungir menn safna nú verkum ís-
lenskra skálda, annar fyrir hljómdisk og
hinn fyrir ljóðabók. Sunna Ósk Logadóttir
ræddi við Bjarna Benedikt Björnsson, sem
einbeitir sér að stórskáldum síðustu ára-
tuga og Sölva Björn Sigurðsson er leitar
uppi ung skáld við dögun nýrrar aldar.
Morgunblaðið/Billi
Bjarni Benedikt Björnsson í safnadeild Ríkisútvarpsins.
SÖLVI Björn Sigurðssonnemur bókmenntafræði viðHáskóla Íslands. Í sumarhefur hann leitað logandi
ljósi að ungum ljóðskáldum í þeirri
von að þau vilji fylla síður safnrits
með skáldlegum orðum sínum. Og
leitin stendur enn. Í bókinni, sem
kemur út í haust hjá Máli og menn-
ingu, munu ung og upprennandi
skáld fá að njóta sín.
Ljóð ungra skálda
„Hugmyndin að bókinni kom frá
útgáfunni en mér bauðst að hafa
yfirumsjón með verkefninu sem ég
þáði með þökkum,“ segir Sölvi. Það
var eflaust engin tilviljun að útgáfan
óskaði eftir Sölva til verksins, hann
er sjálfur ungt ljóðskáld og fyrir
tæpum fimmtíu árum vann afi hans,
Magnús Ásgeirsson, að sambæri-
legu verkefni. Afrakstur þeirrar
vinnu varð bókin Ljóð ungra skálda,
sem meðal annars geymdi skáld-
skap Jóns úr Vör, Thors Vilhjálms-
sonar, Hannesar Péturssonar og
Kristjáns frá Djúpalæk.
Hugmyndin að bókinni nú varð til
í vor og segir Sölvi að um þessar
mundir sé verkefnið komið í fullan
gang. „Ég hef verið að leita að ung-
um skáldum og óskað eftir ljóðum
frá þeim,“ segir hann og bætir við að
enn sé pláss fyrir fleiri ung skáld í
bókinni góðu.
„Verkefnið er fyrst og fremst
hugsað til að koma á framfæri ljóð-
um yngstu kynslóðar íslenskra
skálda, en miðað er við að skáldin
séu ekki eldri en þrítug.“
Þau skáld sem þegar hafa sam-
þykkt að birta ljóð í bókinni eru
jafnt þekkt sem óþekkt. Sum þeirra
hafa gefið ljóð sín út áður, en stefnt
er að því að hafa eingöngu áður
óbirt efni í bókinni.
Á sér nokkrar fyrirmyndir
Sölvi segir að hér áður fyrr hafi
verið gefin út safnrit með ljóðum
ungra skálda.
„Bókin á sér því nokkrar fyrir-
myndir, sú fyrsta og þekktasta er
sennilega Ljóð ungra skálda sem
Magnús Ásgeirsson, afi minn, rit-
stýrði,“ útskýrir Sölvi. „Þar áttu ljóð
mörg skáld sem voru meðal þekkt-
ustu ljóðskálda landsins á síðari
hluta 20. aldar. Þau voru þó ekki öll
að gefa út í fyrsta sinn, en mörg
hver að kveða sér hljóðs með áhrifa-
ríkari hætti en áður.“
Sölvi rifjar einnig upp að Ey-
steinn Þorvaldsson hafi gefið út
safnrit fyrir þónokkrum árum, þeg-
ar ljóðskáld á borð við Braga Ólafs-
son og Gyrði Elíasson voru að koma
fram á ljóðasviðið. „En ég veit ekki
til þess að sambærilegt rit hafi verið
gefið út síðan þá. Því er eflaust kom-
inn tími á bók sem þessa þar sem ný
kynslóð ungra ljóðskálda er nú kom-
in fram á ritvöllinn,“ segir Sölvi, en
bendir á að raunar hafi komið út í
fyrra safnrit með ljóðum ungskálda,
Bók í mannhafið, en hún hafi verið
nokkuð smærri að vöxtum.
Sölvi hefur sjálfur gefið út ljóða-
bók með eigin ljóðum og einnig þýð-
ingar á ljóðum. Tengsl hans við
ljóðaheiminn hafa því án efa nýst
honum vel í leitinni að ungum skáld-
um. Hann segist hafa farið ýmsar
leiðir í leitinni. Fyrst gerði hann
lista yfir útgefið efni skálda sem eru
fædd 1971 og síðar. Þá blaðaði hann
í skólablöðum, tímaritum og dag-
blöðum í von um að rekast á ljóð eft-
ir skáld sem mögulega ættu erindi í
bókina. „Það getur verið erfitt, til
dæmis vegna þess að stundum eru
skáldin svo ung að þau eru ekki
skráð í símaskrá og því þrautin
þyngri að hafa upp á þeim. Sumir
gefa líka út undir gælunafni eða
skáldanafni og þá er með öllu von-
laust að hafa uppi á viðkomandi.“
En aðrar óhefðbundnari leiðir eru
einnig farnar í leitinni miklu. „Ég
hef reynt að koma þessu á framfæri
við sem flesta og minnst á verkefnið
í öllum samræðum sem ég hef tekið
þátt í, í þeirri von að fá vísbendingar
um ljóðskáld. Þetta hefur stundum
borið árangur,“ segir Sölvi bros-
Ungra penna
leitað víða
Morgunblaðið/Billi
Sölvi Björn Sigurðsson safnar saman verkum ungra ljóðskálda.
Ljóð ungra skálda
kom út árið 1954 og
er fyrirmynd bókar
Sölva.