Morgunblaðið - 20.07.2001, Blaðsíða 5

Bætir svo við að á svæðinu milli Hafnarfjarðar
og Voga séu 40 sel með öllu sem þeim fylgir –
brunnum, kvíum, fjárskjólum, hellum, nátthög-
um og smalabyrgjum – og að minnsta kosti 20
fjárborgir, en aðeins tvær þeirra séu almenningi
vel kunnar. Það sé því miklu meira um áhuga-
verða staði á svæðinu en margan grunar. „Þegar
ekið er út á Keflavíkurflugvöll, eins og flestir
hafa gert, er óneitanlega skemmtilegra að hafa
gengið um svæðin í kringum Reykjanesbrautina
– landið fær allt aðra merkingu. Sjálfir höfum við
mjög gaman að því að svipast um eftir minjum
og kennileitum, og punktum hjá okkur hvað
finnst. Hins vegar finnst lítið með því einu að
skima úr bílnum. Fólk verður að hreyfa sig til
þess að finna eitthvað af viti.“ Hann bendir á að
minjaleitin sé einmitt kjörið tilefni fyrir fólk að
drífa sig í heilbrigða útivist. „Margir segjast vilja
hreyfa sig en vantar til þess ástæðu. Hér er hún
komin, minjaleitin getur verið slíkt markmið.“
Sérstaklega samið um gott gönguveður
Á ferðum sínum hafa félagarnir í FERLIR
orðis ýmiss vísari og sumar uppgötvanir verið
næsta sögulegar. Þeir hafa fundið hella sem jafn-
vel Hellarannsóknafélagið hafði ekki hugmynd
um að væru til, og þeir hafa komist að því að ör-
nefni á gömlum landabréfum eru ekki öll ná-
kvæmlega staðsett. „Þarna eru til dæmis Hnúk-
ar,“ segir Ómar og bendir í austurátt, „en þeir
eru á kortum ranglega nefndir Kvennagöngu-
hólar. Kvennagönguhólar eru að vísu til, en eru
neðar.“
Hann bendir í gegnum framrúðuna þar sem
rúðuþurrkurnar tifa. Veðrið lítur ekki vel út, en
Ómar er pollrólegur. „Við semjum með fyrirvara
um gott veður og það stenst undantekningar-
laust. Höfum aldrei þurft að hætta við ferð vegna
veðurs.
Gönguferðirnar áttu í fyrra til dæmis aðeins
að vera til hausts, en sökum þess hve veturinn
reyndist mildur hefur göngum verið haldið
áfram óslitið þar til nú.“
Hann bendir líka á að sjaldnast sé að marka
veðurútlitið úr glugga í heimahúsi. Það sem gildi
sé veðrið á því svæði sem förinni er heitið um, og
það geti verið alls óskylt borgarveðrinu. „Sjáðu
til dæmis rofið í skýjabakkanum þarna niðurfrá.
Þangað erum við einmitt að fara.“ Ekki þarf að
orðlengja um að veður lék við göngumenn alla
sex tímana sem gengið var. Samningurinn við
veðurguðina hélt, sem fyrr.
Skyggnishúfur með jarðskjálftavörn
Við dysjar tröllskessanna Herdísar og Krýsu
við Herdísarvíkurveg, er bílalestin stöðvuð og
Ómar Smári rekur þjóðsöguna af þeim stall-
systrum, sem deildu um landamerki og enduðu
með því að berast á banaspjót. „Það er eitt að
heyra þessa sögu, en annað að hlýða á hana við
dysjarnar sjálfar. Þá sér maður að þetta er að
sjálfsögðu allt satt,“ segir Ómar og hinir kinka
kolli til samþykkis. Þeir benda á að með FERL-
IR-húfurnar á höfði öðlist þeir nefnilega einstak-
an hæfileika til skilnings og samþykkis á þjóð-
sögum og öðru slíku – þetta séu engar
venjulegar húfur. „Eftir fimm ferðir fær fólk
FERLIR-húfu að launum fyrir afrekið. Þessar
húfur eru framleiddar í austurvegi og búa ekki
bara yfir eldfjalla- og jarðskjálftavörn, heldur
áhættuvörn líka. Einu sinni misstum við mann
ofan í gjá og það varð honum til happs að vera
með húfuna. Hann hékk á derinu.“ Ýmsum fleiri
tröllasögum um húfurnar er kastað á milli og
menn greinilega vanir að gera að gamni sínu í
góðum hópi. Jóhann bætir við nokkrum sögum af
sprungum og gjám af svæðinu og klykkir út:
„Strandagjá er sú dýpsta af þeim ölllum. Einu
sinni var ég staddur á brúninni, henti niður steini
og hlustaði. Tveim dögum síðar heyrði ég
skvampið. Þetta er alveg rosalega djúp gjá.“
sem vind um eyru þjóta og hugsa upp skeyti á
móti.
Svo færist alvara í talið og rifjaðar eru upp að-
stæður barna sem látin voru vaka yfir ánum um
nætur, oft í kulda, vætu og einsemd. Hræðsla og
vinnuálag hljóti að hafa hindrað leikgleði og
áhyggjuleysi ungviðisins; sálarástandið sé án efa
fegrað mjög í hinum glaðlega söng um Tuma
sem fór á fætur við fyrsta hanagal – til þess að
„sitja yfir ánum lengst inni í Fagradal“.
Minna rannsakað en frumskógar Afríku
Áfram er haldið og gengið fram á einar þrjár
réttir, auk stekkja og fjárhella sem finnast.
Göngumenn benda líka á andlit og aðrar kynja-
myndir í hömrunum í kring og eftir ýmsu öðru er
tekið á himni og jörðu, skýjabökkum, fjöllum,
vörðum og jafnvel sniglum. „Þessi lagði af stað
frá Strandarkirkju árið 1967 og er ekki kominn
lengra,“ kallar Birgir Bjarnason eftir að hafa
þóst eiga orð við sveran, svartan snigil á þúfu.
„Það væri ljótt ef við snerum honum við og hann
endaði aftur á upphafspunkti. Sá yrði fúll.“
Þegar komið er framhjá Svörtubjörgum opn-
ast útsýni til hafs og enn er bjart sem á degi. Óm-
ar Smári heldur áfram að romsa úr sér örnefnum
og sögum sem tengjast stöðum í kring, Jón
Svanþórsson kann líka ýmsar sagnir og Jóhann,
sem er úr Þorlákshöfn, rifjar upp kynni sín af
körlum úr sveitinni.
Og rannsóknarlögreglumennirnir virðast síð-
ur en svo þreyttir á Reykjanesinu, þótt hundrað
ferðir séu að baki.
„Staðreyndin er sú að þetta land hér er minna
rannsakað en frumskógar Afríku, eins og við
segjum stundum. Fólk hefur á síðari tímum ekki
átt hingað mörg erindi, og á fyrri tíð var skóbún-
aður fólks þannig að það gat bókstaflega ekki
gengið alls staðar um úfið hraunið. Gamlar þjóð-
leiðir liggja yfirleitt með hraunköntum en á milli
eru ókönnuð svæði.
En fyrir utan að vera áhugavert svæði, er
Reykjanesið líka svo þægilega innan seilingar,
höfuðborgarbúar gætu gert mikið meira af því
að koma hingað. Ef veður bregst er stutt að
snara sér heim aftur, en annars er lítið mál að sjá
veðrið fyrir með jafnvel tveggja daga fyrirvara –
ef menn leggja sig eftir því að læra að lesa í veð-
ur. Fólk leitar oft langt yfir skammt. Ef maður
spyrst fyrir á vinnustað, kemur kannski í ljós að
allir hafa komið til Krítar en enginn hefur gengið
á Kálffell, þótt þar séu líka bæði gjár og hellar.“
Sleikibrjóstsykur sem vex villtur
Meðal þjóðsagnanna sem raktar eru, snýst ein
um svonefndan Yngingarhelli, sem fullyrt er inn-
an hópsins að svínvirki. „En það þarf að passa
sig. Kannski kemur maður út úr honum og hefur
þá skyndilega ekki aldur til þess að keyra bíl,“
bendir einhver á og allir skella upp úr. Ekki líður
á löngu þar til fjárhellir verður á vegi hópsins og
farið er inn með vasaljós. Út koma svo Ómar
Smári og Jóhann með glænýjar húfur, en þeir
höfðu lagt upp í ferðina með velktar húfur og
upplitaðar. Það er ekki um að villast að þarna er
Yngingarhellir kominn, þótt áhrifanna gæti ekki
að ráði nema á fatnaði, að þessu sinni.
Í ljós kemur að þetta er ekki í fyrsta sinn sem
yfirnáttúrulegir hlutir eiga sér stað í ferðum
FERLIR-hópsins.
„Já, já, draugurinn Tanga-Tómas hefur birst
mönnum fyrirvaralaust, gull hefur fundist í
hrauni og litríkir sleikibrjóstsykrar hafa jafnvel
sprottið á mosaskika. Í síðastnefnda skiptið var
lítil stúlka með í göngunni og varð að vonum him-
inlifandi yfir fundinum – jafnvel þótt henni hafi
fundist undarlegt að nýsprottnir pinnar væru
allir í bréfinu,“ segja félagarnir kankvíslega.
Þannig verður ýmislegt skrýtið að veruleika í
ferðunum og aldrei að vita hvað bíður á næsta
holti eða leiti.
Og ekki þarf að hinkra lengi eftir annarri
óvæntri uppákomu í þessari ferð. Í Selvogsrétt-
inni koma öftustu göngumenn að hinum við
neyslu þjóðlegra rétta af hlaðborði á réttarvegg.
Hákarli, reyktum rauðmaga, harðfisk og brenni-
víni hefur verið stillt upp í tilefni 100. göngu
FERLIR, en sumir halda því reyndar fram að
Selvogsbændur sem síðast réttuðu hafi skilið
góssið eftir. „Já, þeir eru hugsunarsamir, bænd-
ur hér í sveitinni,“ verður einhverjum að orði.
Orkan úr kræsingunum dugar vel í næsta áfanga
göngunnar og göngumenn valhoppa lipurlega
milli þúfna, eins og þeir hafi aldrei þekkt sléttar
gangstéttir.
Komið er talsvert fram yfir miðnætti og ein-
hver nýliðinn spyr óvarlega hversu langt sé eftir
enn. Loðin svör berast frá forsprökkum og talið
berst fljótlega aftur að tröllum og útilegumönn-
um. Spurningin gleymist og enginn saknar
svarsins. Á ferðum FERLIR falla venjulegar
klukkur nefnilega úr gildi, við tekur svokallaður
FERLIR-tími sem lýtur allt öðrum lögmálum.
Þá skipta mínútur og kílómetrar engu máli, það
er náttúruupplifunin í hverju skrefi sem gildir.
Hugsað eins og „glæpamaðurinn“
Þegar gangan loks hefst er fimmtíu kílómetra
akstur að baki og búið að koma tveimur bílum
fyrir við áætlaðan lokapunkt ferðarinnar. Þang-
að eru 19 kílómetrar frá upphafspunkti við
Geitafell og því ekki seinna vænna en haska sér
af stað.
„Við munum skoða nokkra fjárhella, líta eftir
gömlum réttum og skoða gamlan stein með
krossmarki sem sögur herma að liggi á litlu holti.
Svo leitum við að Ólafarseli, Þorkelsgerðisseli,
Eimubóli og skoðum Strandarhelli...“ byrjar
Ómar Smári en orð hans hætta smám saman að
berast til öftustu manna. Hann er nefnilega rok-
inn af stað á talsverðu blússi, eins og áköfum
göngustjóra sæmir.
Krækt er fyrir Geitafellið og innan skamms er
fyrsti stekkur fundinn. Göngumenn þefa hann
uppi, en eru raunar í fyrstu ekki vissir hvort
hann muni liggja í hlíð upp af Seljavöllum eða við
holt að neðanverðu. Þeir stansa og litast um.
Beita svo lögregluþjálfuninni með því að setja
sig í spor „glæpamannsins“ – hugsa eins og sá
sem kom stekknum fyrir. „Já, reynsla úr starf-
inu getur gagnast, nema hvað að hér erum við
ekki að fást við glæpamenn. Bændurnir hér voru
heiðursmenn og því er ekki síður auðvelt að setja
sig í þeirra spor.“
Spurt er hvort þeir hafi aldrei á ferðum sínum
rekist á sönnunargögn um alvöru sakamál, en
þeir segja svo ekki vera. „Það er helst að við höf-
um rannsakað aðsetur útilegumanna, sem voru
jú sakamenn. En það eru ekki margir óupplýstir,
nýlegir glæpir sem hér liggja í loftinu. Það eru
þá frekar fyrnd mál eða þjóðsagnakenndir at-
burðir,“ svara þeir.
Segjast hins vegar hafa komist að ýmsu
misjöfnu um búskaparhætti, sönnu en varla
sakhæfu. Til að mynda hafi eldhús í seljum verið
afspyrnu lítil sem bendir til lítils skilnings á
starfi kvenna. „Kannski er það satt sem einn
kunningi okkar segir, að konan hafi hér á öldum
fyrrum verið meðhöndluð sem eitt af húsdýr-
unum. En það hefur nú sem betur fer mikið
lagast,“ segir einn kæruleysislega og gjóir aug-
um stríðnislega til kvenna í hópnum. Þær láta
Morgunblaðið/Þorkell
a liggur leiðin yfir hraun, mosa og kargaþýfi. Í hópnum voru að þessu sinni Ómar Smári Ármannsson, Jó-
son, Jóhanna Sveinsdóttir, Birgir Bjarnason og Eyþór Borgþórsson, auk blaðamanns og ljósmyndara Mbl.
Áð í hlíðum Geitafells. Jóhanna, Birgir og Ómar Smári horfa yfir ófarna leið í átt að Hnúkum.
bregða birtu á Reykjanesi.
Í Selvogsrétt biðu hópsins þjóðlegar kræsingar í tilefni 100. ferðarinnar. Reyndar fullyrtu
sumir að Selvogsbændur hefðu skilið góssið eftir síðast þegar þeir réttuðu...






 


    





    
 

 
 
    AR Í REYKJAV ÍK Í 100 . FERÐ S INN I UM REYKJANES
DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. JÚLÍ 2001 B 5