Morgunblaðið - 21.10.2001, Qupperneq 6

Þeir þakka það um-
burðarlyndum kenn-
ara við Mennta-
skólann í Hamrahlíð
að nokkrir ungir
menn iðkuðu músík í
ríkari mæli en sögu
á sínum tíma. Skapti
Hallgrímsson
skemmti sér með
Stuðmönnum, en á
morgun kemur út 40
laga safndiskur,
Tvöfalda bítið, með
lögum hljómsveit-
arinnar.
Morgunblaðið/Ásdís
EINN, tveir. Einn, tveir, þrír, fjór...Ímynduð jörvagleði stendur yfir íónefndu samkomuhúsi á Íslandi.Gólfið er þéttskipað og hver kjafturtekur undir með hljómsveitinni.
Hefjum swingið, syngjum jazz, syngur kona á
miðjum sextugsaldri og dillar sér, og drengur
um það bil helmingi yngri botnar: sveiflan fellur
eins og flís við rass, það jafnast ekkert á við jazz.
Fremst á sviðinu vinstra megin situr maður á
miðjum aldri og sveiflar fótunum; hann vonast
til þess að skjóta einstaka spurningu að tveimur
skemmtikraftanna á milli laga; fyrrverandi
menningarfulltrúa lýðveldisins í erlendri stór-
borg, hljómborðsleikara Stuðmanna, texta- og
lagahöfundi, Jakobi Frímann Magnússyni og
gítarleikara sveitarinnar og afkastamesta texta-
smiði, Þórði Árnasyni úr Borgarnesi.
Það er engin leið að hætta,
það er engin leið að hætta,
það er engin leið að hætta’ð syngja svona ...
kyrjar maður á sjötugsaldri og tekur sóló á loft-
gítarinn.
Stuðmenn hafa notið mikill vinsælda síðan
fyrsta breiðskífan, Sumar á Sýrlandi, kom út
fyrir rúmlega aldarfjórðungi. En hvers vegna
safnplata nú? Því svarar hljómborðsleikarinn:
„Það er sennilega þeirra hjá útgáfunni að
svara fyrir það. Við fréttum það af tilviljun í
fyrra að til stæði að gera plötu tileinkaða Með
allt á hreinu; það gleymdist alveg að segja okkur
af því, en þeir höfðu samband við okkur út af
þessari plötu! Þeir eru búnir að tala um það dá-
lítið lengi um að gera myndarlegt heildarsafn.
Það var einu sinni gerð slík tilraun fyrir all-
mörgum árum en ekki sérlega vandað til þess,
mjög tilviljunarkennt var hvað lenti á þeirri
plötu og engar upplýsingar sem fylgdu. Við lýst-
um yfir nokkurri óánægju með það. Þá var okk-
ur lofað að staðið yrði betur að því næst og mér
sýnist að það muni verða fullur sómi af þessu
tvöfalda bíti.“
Rétt er að skjóta því hér inn að á hljómsveita-
gæjamáli er orðið bít notað yfir það sem kallað
er taktur af okkur hinum.
Hvers vegna þetta nafn á plötuna?
„Tvöfalda bítið er eitt af lögunum. Hafi Stuð-
menn þjónað hlutverki kommentatorsins í ný-
gildu tónlistinni þá er sannarlega í Tvöfalda bít-
inu að finna vissa sögulega úttekt á ákveðnu
blómaskeiði íslenskrar tónlistar þar sem Jökull-
inn var í nokkru aðalhlutverki; trommuleikarinn
Gunnar Jökull Hákonarson sem nú er nýlátinn.
Og það má segja að honum og hans listformi,
tvöfalda bítinu, séu gerð góð skil í því tiltekna
lagi,“ segir Jakob Frímann.
Tvö lög á plötunni hafa ekki verið gefin út áð-
ur; Með allt á hreinu sem hljómað hefur í út-
vörpum landans síðustu vikurnar og Heví Metal
Maður, „sem er ákveðið komment á annars kon-
ar bít, ekki tvöfalda bítið heldur hevímetal bítið.
Í laginu má segja að kallist á hagamúsík og
húsamúsík – sveitatónlist og stórborgartónlist,“
segir Jakob áður en hann rennir sér í næsta lag.
Tvöfalda bítið, þessi tvöfaldi safndiskur, er að
verulegu leyti mótaður af einum af dyggustu
aðdáendum og áhangendum hljómsveitarinnar
frá upphafi, Höskuldi Höskuldarsyni, – eins og
Jakob Frímann orðar það, „sem var í félagi við
tvo aðra pilta einhver þaulsæknasti gestur sem
Stuðmenn hafa notið nærveru af, þeir Ákavít-
isbræður eins og þeir voru kallaðir. Þeir fylgdu
okkur hvert fótmál árum saman, jafnvel til út-
landa ef hljómsveitin brá sér.“
Þórður: „Svona hópar hafa dúkkað upp með
reglulegu millibili og yfirleitt verið karlkyns ...“
Jakob: „Meira að segja áður en kvenmaður
kom í hljómsveitina voru grúppíurnar allar karl-
kyns!“
Þótti ykkur það aldrei sérkennilegt?
Jakob: „Við skiljum það betur núna eftir að
einn úr hljómsveitinni kom út úr skápnum, en
við skildum ekkert í því þá.“
Var ekki erfitt að velja 40 lög af öllum
þeim fjölda sem þið hafið gefið út? Var
nokkuð slegist um hvað færi á plötuna?
Jakob: „Það var furðu lítið. Við höfum gefið út
um 150 lög í nafni Stuðmanna, Höskuldur valdi
upphaflega um 35 lög en við bættum inn lögum
sem okkur þótti hafa gildi; ekki endilega að þau
hefðu náð miklum vinsældum en sem voru í sér-
stöku uppáhaldi hjá hljómsveitinni. Til dæmis
Láttu mig gleyma, þar sem Þórður miðlar okkar
af ljómandi skemmtilegri lífsreynslu. Líka lagið
Hringur, sem hljómsveitinni þykir afskaplega
vænt um. Það hefur aldrei verið spilað sérlega
mikið í útvarpi miðað við önnur lög en okkur
finnst hvað skemmtilegast að flytja það lag á
samkomum.“
Mikið lifandi skelfingar ósköp eru þær lásí,
við neitum að láta bjóð’okkur hvað sem er glym-
ur svo í græjunum. Söguskoðun Stuðmanna
heldur áfram og næst þegar þeir draga andann
og gesturinn á sviðinu nefnir að þeir hafi alltaf
verið miklir söguskoðunarmenn, segir Jakob
Frímann: „Það er dálítið skondið vegna þess að
þegar við kynntumst í Menntaskólanum við
Hamrahlíð voru það einatt sögutímar Einars
Laxness sem urðu fyrir valinu þegar við vildum
taka okkur frí til að músísera; ekki að þeir væru
ekki bærilega skemmtilegir en kannski vegna
þess að hann var kennaranna umburðarlynd-
astur gagnvart skrópi. En það má segja að okk-
ar söguáhugi hafi alls ekki dofnað við það að
skipta á sögutímum og músíktímum.“
Segja má að það sé happ þjóðarinnar
hve umburðarlyndur hann var ...
Jakob: „Já, þess vegna. Við gefum að minnsta
kosti skólanum okkar fullt kredit fyrir að hafa,
ekki bara leitt okkur saman ...“
Þórður: „... heldur ljáð okkur kompu til að
músísera í ...“
Jakob: „... og örva okkur. Í fyrsta skipti sem
hljómsveitin kom svo fram voru viðtökurnar
ótrúlega góðar. Ekki að hljómsveitin hafi verið
sérlega góð eða flink heldur féll sá tónn sem
sleginn var mjög vel í kramið. Þvert á hippatím-
ann vorum við með brilljantín í hárinu og í ferm-
ingarfötum en ekki hippamussum. Stundum
hefur okkur tekist betur en í annan tíma að fara
á móti straumnum, að einhverju leyti er gald-
urinn kannski er fólginn í því.“
Sigurjón digri, hvað ertu að vilja upp á dekk
þú ert ruddaleg týpa með vonlausan
tónlistarsmekk.
Jakob: „Eftir hið bláeyga rokk- og popptíma-
bil kom á sínum tíma þungt og dópað tónlistar-
tímabil þar sem öllu var fórnað á altari sjálfs-
skoðunarinnar; Hver er ég? var sú spurning
sem reynt var að svara og margir döguðu uppi
rýnandi í eigin nafla við það að reyna að finna
svörin. Með lífsgleði hinna upprunalegu Bítla en
lausir við komplexana komu Stuðmenn fram á
réttum tíma. Kjarni málsins er nokkuð sá sami í
dag og hann var þá.“
Menntaskólahúmor er fyrirbæri
sem margir kannast við; mér
finnst eins og þetta hugtak hafi
fylgt ykkur í aldarfjórðung ...
Jakob: „Ef okkur finnst gaman skín það von-
andi í gegn.“
Tómas leggur nú frá sér bassann og leggurorð í belg: „Við erum löngu komnir frámenntaskólahúmornum. Nú er þetta
orðinn okkar eigin Stuðmannahúmor.“
En hvað segir hann; hvers vegna virðist allt
svona gaman hjá Stuðmönnum?
„Mér finnst fyrst og fremst mjög gaman að
vera í góðri hljómsveit og góðum félagsskap. Ef
fólkið væri leiðinlegt og hljómsveitin vond væri
ég löngu hættur! Þetta hefur verið langur tími
en skemmtilegur.“
Jakob: „Ekki það að okkur sé sérlega mikið
um að koma því á framfæri hve hljómsveitin er
orðin fjörgömul en hún var faktískt stofnuð 1969
og kom fyrst fram 1970 þegar við vorum í fyrsta
bekk í MH. Við Þórður erum þeir einu sem hafa
verið með í hljómsveitinni frá upphafi, hinir
smátíndust inn. Þótt einhverjir hafi gengið úr
skapti hafa aðrir bæst við ...“
Þórður: „Það hafa nú ekki margir hætt. Þetta
er óvenju „stabíll“ mannskapur. Það hafa fleiri
hætt í Rolling Stones en Stuðmönnum...“
Jakob: „Þetta er hreint ekki svo slæm vist
þrátt fyrir allt.“
Má ekki segja það eitt helsta einkenni
hljómsveitarinnar hve vel hefur heppnast að
skera sig úr; fara á móti straumnum?
Jakob: „Að fara á móti straumnum með tung-
una úti í kinn, má kannski segja. David Bowie
hefur á vissan hátt farið á móti straumnum en
hann hefur alltaf verið grafalvarlegur en við höf-
um faktískt verið að gera gys að bæði sjálfum
okkur, samtímanum og sérstaklega fortíðinni
sem við erum sprottin úr. Í einni fyrstu lumm-
unni Honey Will You Marry Me? er gert stólpa-
grín að amerísku búga-sveiflunni og lög eins og
Á Spáni er komment á tónlistararfinn sem for-
eldrar okkar báru með sér frá Mallorca úr
fyrstu sólarlandaferðunum.“
Fyrstu fjögur lögin ykkar komu út á
tveimur litlum plötum en ekkert þeirra
er með á safnútgáfunni ...
Jakob: „Á fyrstu plötunum vorum við Valgeir
Guðjónsson bara tveir, þetta var varla orðið
hljómsveit þó svo lögin væru gefin út í nafni
Stuðmanna.
Eitt þeirra, Whoops-Scoobie-Doobie, er talið
eitt allra versta lag Stuðmanna fyrr og síðar og
hafa allir í hljómsveitinni reynt að hvítþvo sig af
því að hafa komið nálægt því lagi, meira að segja
báðir þeir sem hér sitja þó hvorugur sé saklaus
af því.“
Þórður: „Það hefur aldrei verið sannað og
verður aldrei sannað.“
Jakob: „Það er ekki fyrr en Sumar á Sýrlandi
kom út að þetta er orðin alvöruhljómsveit þann-
ig að við miðum útgáfusögu okkar dálítið við
sumarið 75.“
Þið hafið gjarnan þótt mjög þjóðlegir.
Tilviljun hefur væntanlega ekki ráðið
því að fyrsta breiðskífan kom út 17. júní
sumarið 1975, eða hvað?
Jakob: „Nei, nei, nei. Það var ekki tilviljun.
Við erum börn hins nýstofnaða lýðveldis; sann-
kölluð óskabörn lýðveldisins að eigin mati.
Blessaður þjóðhátíðardagurinn hefur sannar-
lega verið habbður í heiðri og allir Jónar Sig-
urðssynir Íslandssögunnar. Við höfum oft gefið
út á 17. júní og ein kynningarhefðin sem við
stóðum fyrir þótti umdeild; þegar hljómsveitin
kom fram í mjög þjóðernislegum nasistabúning-
um ...“
Þórður: „... nei, nei, nei. Þetta voru fallegir
skátabúningar.“
Jakob: „Ragnhildur var í Hitlers-gervi ef ég
man rétt, en Þórður leit meira á þetta eins og
Hjálpræðishersbúninga og myndi aldrei gang-
ast við því að það mætti lesa eitthvað misjafnt
milli línanna á ljóði hans Reitum arfann. Þar er
alls ekki í rauninni verið að fjalla um það að reita
arfa heldur fyrst og fremst eitthvað allt annað.“
Þórður hlær og neitar að útskýra umræddan
texta. „Enda er lagið ekki á þessum diski.“
Jakob: „Hins vegar kveður við dálítið svip-
aðan tón og í laginu Sumar í Reykjavík. Það má
segja að þar komi framsýni og glöggskygni
Þórðar berlega fram þegar hann sér fyrir sér
Kínahverfi í Reykjavík og öll litlu indversku
börnin sem sippa á sokkaleistunum og svo sér
hann fyrir sér sporvagn á Suðurgötunni. Sagan
á eftir að leiða í ljós að Tóti gítar er sannkallaður
spámaður í eigin föðurlandi.
Rammlega og vandlega girtur í eigin föður-
land líka. Ef einhver stendur tveimur fótum
djúpt í íslenskri fornmenningu þá er það Þórður
Árnason Borgnesingur.“
Þórður: „Bull er þetta.“
6 B SUNNUDAGUR 21. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ