Vísir - 28.04.1980, Síða 9

VlSIR Mánudagur 28. aprll 1980
P'
WVvV.'W
STORSPARNUUR FYRIR RIKIfl
AÐ HOTA BlLA STRRFSMANNR
og Durla ekki að fjárfesta f elgln bifrelðum
Síödegisblööin Vísir og Dag-
blaöiö hafa á undangengnum
vikum gert bifreiöakostnaö
rikisins aö nokkru umtalsefni
meö sláandi fyrirsögnum — sem
mátti skilja þannig, aö um
gróöa væri aö ræöa fyrir þann,
seifl leigöi bifreiö sina rikinu og
leigusamningar þessir væru
misnotaöir af hálfu stjórnenda
og starfsmanna. Visir reiö á
vaöiö meö uppsláttarfrétt um
akstur eftirlitsmanna Fram-
leiöslueftirlits rikisins. I fyrir-
sögn blaösins, sem náöi yfir
þvera forsiöu, sagöi: „Starfs-
menn Framleiöslueftirlitsins
óku 515þúsund kilómetra i fyrra
— jafngildir um 340 feröum
kringum iandiö.”
Af uppslættinum og upphróp-
uninni heföi mátt ætla aö þarna
heföi hnifur rannsóknarblaöa-
mannsins komist I feitt og þaö
sem á eftir færi i texta, væri
frekari skýring og upplýsingar
um hvort þörf heföi veriö á öll-
um þessum akstri starfsmanna
Framleiöslueftirlitsins.
Viö lestur greinarinnar
undraöist lesandinn aö yfir-
skriftin var I engu samræmi viö
þaö sem á eftir kom. I viötali viö
forstööumann Framleiöslueftir-
litsins, Jóhann Guömundsson,
var engu oröi vikiö aö umrædd-
um akstri, til aö upplýsa lesend-
ur, þ.e. skattgreiöendur, um þaö
hvernig aö rekstrinum heföi
veriö staöiö aö þessu leyti.
Hvort einhver heföi haft ábata
af — eöa Itrustu hagkvæmni
veriö gætt af hálfu stjórnandans
og viðkomandi starfsmanna.
Væntanlega hefur það veriö
meö hag gjaldenda aö leiðar-
ljósi sem fréttinni var slegiö upp
meö þessum hætti á forsiðu, —
en ekki til aö skapa forsiöufrétt
úr engu.
Raunsæis er þörf
Þrátt fyrir nauösyn aöhalds
og sparnaöar I opinberum
rekstri, sem ööru, veröur aö
gæta viss raunsæis. Þess er
skemmst aö minnast aö eín af
eftirlitsstofnunum rlkisins lét
sér nægja aö fá meö pósti sýnis-
horn af lagmeti — til aö geta
veitt útflutningsleyfi fyrir viö-
komandi sendingum. Vissulega
var hægt aö sýna fram á um-
talsverðan sparnað I þvi tilfelli,
þvi mikill munur er á þvi aö
greiða tvö til þrjú hundruö krón-
ur I póstburöargjöld eöa aö
senda mann á staöinn til sýnis-
tökunnar, þvi fyrir hann þarf
bæði aö leggja út fyrir feröum
og uppihaldi. En þessi sparnaö-
ur hefur þegar kostaö gjaldend-
ur landsins hærri upphæö en
heilsárs reksturskostnaöur
Framleiðslueftirlits rikisins,
sem blaöamaöur VIsis talar um
i gagnrýnistón i nefndri grein.
Er þá ómetiö þaö tjón, sem sá
sparnaöur hefur valdið þjóöinni
á sölumörkuöum, en meö hon-
um var viðskiptahagsmunum
hennar ýtt út á ystu þröm. Ætti
þaö aö vera þeim nokkur lexia,
er leggja til aö framleiöendum
og útflytjendum veröi I sparn-
aöarskyni faliö aö hafa eftirlit
meö sjálfum sér. Sá sparnaöur
gæti oröiö þjóöinni dýr.
Dagblaöiö,frjálst og óháð, gat
ekki látiö sinn hlut eftir liggja. 1
nokrar vikur þagöi þaö þunnu
hljóöi. — Loksins 26. mars gat
þaö slegiö stóra bróöur út. A
baksiöu þann dag upplýsti þaö
alþjóö um, aö þaö heföi aldeilis
ekki veriö neitt bæjarrölt á
rikisstarfsmönnum s.l. ár. Nú
dugöu ekki litilfjörlegar mæli-
stikur, eins og hringvegurinn.
Ekkert minna en fjarlægöir
milli himintungla dugöi til aö
finna samjöfnuð er gat gefiö
rétta mynd. I fyrirsögn blaösins
er ekkert dregiö undan, en hún
var svohljóöandi: „700 milljónir
i bilastyrk til rikisstarfsmanna:
óku 20 sinnum vegalengdina til
mánans.”
Gróöavegur fyrir ríkið
Þaö veröur þó aö segja Dag-
blaösmönnum til hróss aö i
texta meö fyrirsögninni er ein-
vöröungu fjallaö um akstur i
þágu rikisstofnana og heimilda
getiö, þ.e. launadeildar fjár-
málaráöuneytisins. Engin til-
raun er gerö til þess aö kanna
hvort allur þessi akstur hafi
veriö þarfur. Þó má merkja af-
stööu blaöamannsins sem
greinina ritar, er hann gerir
grein fyrir þremur meginregl-
um, sem 1 gildi eru um aksturs-
samninga, um þær segir hann.
„Rikisstarfsmenn sem bila-
styrks njóta eöa fá greiddan
akstur I eigin bil samkvæmt
kilómetragjaldi...”.
Þetta oröalag ásamt fyrir-
sögninni gefur svo mikiö i skyn,
aö ég hefði vænst þess aö frétta-
nef blm. heföi knúiö hann
til aö leita frekari skýringa
á hagkvæmni þessa aksturs
eöa þarfarinnar fyrir hann. Eöa
þá aö ábyrgðaraðilar f.h. rikis-
sjóðs eöa Feröakostnaöarnefnd-
ar,er ákveður hvaöa rikisstarfs-
menn skuli „njóta” svo-
nefndra aksturssamninga, jafn-
framt þvi aö hún ákvaröar upp-
hæö kilómetragjaldsins. Hvor
þessara aöila, getur auöveld-
lega sýnt fram á, aö notkun
rikisins á bifreiöum starfs-
manna, er einhver mesti gróöa-
vegur, sem um getur I rikis-
rekstrinum. Hniga aö þvi fjölda
mörg rök og athuganir einstakl-
inga og stofnana, sem geröar
hafa veriö á undanförnum ár-
um.
Oröum minum til staö-
festingar er rétt aö velta aöeins
fyrir sér umræddri frétt I Dag-
blaöinu. Samkvæmt henni óku
rikisstarfsmenn 7 milljón og 600
þúsund kilómetra 1979. Kostaöi
aksturinn liölega 700 milljónir.
Ef þessar tölur eru fram-
reiknaöar til verölags I dag
mundi aksturinn kosta:
1. Ekiö á bifreiöum rikisstarfs-
manna 1.324.000.000 krónur
skv. kilómetragjaldi 16.4.80.
2. Sami akstur skv. reiknitöflu
FIB sem er kr. 230.82 frá 16.4.
80 mundi kosta 1.754.200.000
krónur.
3. Samkvæmt aksturstaxta bif-
reiöaleigu, sem eru 72 krónur
á kilómetra aö viöbættu 7.200
kr. daggjaldi, söluskatti
23.5% og bensini kr.
1.674.384.000.
Ekki er auövelt aö fá ná-
kvæma reiknitölu fyrir dag-
gjöldin, en ef maöur gefur sér
aö meöalaksturinn sé 100 km
á dag, skiptist daggjald og
km- gjald að jöfnu. Daggjald
aö viöbættu km-gjaldi yröi +
23,5% söluskattur
1.347.584.000. Bensin 10 litrar
á km 326.800.000.
4. Sami akstur á bifreiöum I
eigu rikisins myndi væntan-
lega kosta kr. 1.452.428.000
og er stuöst viö reksturs-
kostnaö rikisbifreiöa sam-
kvæmt skýrslu Vegageröar
rikisins frá 1976.
Ákvarðanir akstursgjalds
umdeildar
Akvaröanir um upphæö
akstursgjalds eru teknar af
Feröakostnaöarnefnd eins og
áöur sagöi. Um ákvaröanir
hennar hafa alla tiö veriö
skiptar skoðanir. 1 lok ársins
1976 lét einn af stærri bifreiða-
notendum rikisins, sem áöur
var vitnaö til, gera úttekt á bif-
reiöanotkun stofnunarinnar og
um leiö gagnrýninn samanburö
á kostnaöi af notkun eigin bif-
reiöa, bilaleigubila og notkun
smábíla I eigu starfsmanna.
Niöurstaða þeirrar könnunar
leiddi I ljós, aö langódýrasta
lausnin fyrir stofnunina var I
öllum tilfellum not á starfs-
mannabifreiöum. Þrátt fyrir aö
fjögur ár séu liöin frá þvi aö um-
rædd könnun hafi veriö gerö,
hefur aö þvi er viröist ekkert
gerst, sem breytir þeirri niöur-
stööu.
Gagnrýnin á störf Feröa-
kostnaöarnefndar hefur m.a.
veriö sú, aö hún hafi ekki tekiö
nægjanlega tillit til reksturs, á-
hættu og ýmissa annarra út-
gjaldaþátta og bent á eftirfar-
andi atriöi:
— Nefndin gerir ráö fyrir aö bif-
reiðin sé afskrifuö á 10 árum
eins og um einkabifreiö væri
aö ræöa, en ekki atvinnufyrirr
Fréttir VIsis og Dagblaösins, sem geröar eru aö umtalsefni i greininni
tæki, og ber fyrir sig rikis-
skattstjóra, — en er þá ekki
skörin farin aö færast upp i
bekkinn, þegar skottiö er
fariö aö dilla hundinum.
— Endurstofnverö er ekki
reiknaö inn i myndina, nema
aö litlu leyti og fjármagns
kostnaöur sömuleiöis, þrátt
fyrir þá veröbólgu sem hér
geisar.
— Bifreiöin er ekki lengur
heimilisbifreiö — og er þaö
tiltakanlega óhagræöi þeim
starfsmönnum rikisins, sem
starfsins vegna veröa aö
binda bifreiö heimilisins fyrir
tiltölulega litinn akstur og
lágt gjald. Starfsmaöurinn á
þar engra kosta völ, þvi beint
eöa óbeint er hann oft neydd-
ur til aö leggja sér til ökutæki
af hálfu stofnunarinnar.
— Gert er ráö fyrir einu og
sama gjaldi I þéttbýli og miö-
aö viö aö allar götur séu mal-
bikaöar og marauöar allt ár-
iö, I staö þess aö gera ráö
fyrir sérstökum vetrartaxta,
sem gagnast myndi þeim sem
aka mikiö aö vetrinum, þegar
rekstur bifreiöarinnar er dýr-
astur.
neóanmóls
Gunnar Gunnarsson,
framkvæmdastjóri
Starf smanna félags
rikisstofnana, gagnrýnir
í grein sinni fréttir Vísis
og Dagblaðsins um bíla-
mál rfkisstarfsmanna og
sýnir fram á, að ríkis-
valdið græðir verulegar
fjárhæðir á því að leigja
bila opinberra starfs-
manna í stað þess að
þurfa að eiga bílana
sjálft, eða leigja þá af
bílaleigufyrirtækjum.
— Akstur aö og frá vinnu er ekki
reiknaöur til verös, ekki einu
sinni aö hálfu, eins og heimilt
er samkvæmt skattalögum.
— Greiösla fyrir akstur er ekki
endurgreidd . fyrr en
mánuöi eftir aö til skuldar-
innar er stofnaö og verður
starfsmaöurinn aö leggja út
fyrir kostnaöi, án þess aö hon-
um séu reiknaöir vextir. Og
þvi miöur hefur reynslan
veriö sú, aö oft veröur lengri
biö eftir greiöslunni.
— öll ábyrgö af bifreiöinni og
farþegum vegna árekstra eöa
annars tjóns umfram bætur
trygginganna, er óskipt á
heröum viökomandi starfs-
manns og getur hún valdiö
honum umtalsveröum kostn-
aöi og útgjöldum. svo nemi
hundruöum og jafnvel
milljónum króna, eins og
bótaupphæöum trygginganna
er nú háttaö, aö trygginga-
upphæöir eru langt undir
hugsanlegum tjónaupphæö-
um vegna áhrifa iögjaldanna
á framfærsluvisitöluna.
A þaö má einnig benda, aö
vegna skattheimtu rikisins á
svonefndum bensinútgjöldum,
sem er stærri hluti bensinverös-
ins, hefur rikiö umtalsveröar
aukatekjur af starfsmöhnum til
viöbótar þvi sem áöur var taliö.
Neita að leigja bíla sína
Staöreyndin er aö vegna i-
haldsemi Feröakostnaöar-
nefndar, sem um árabil hefur I
engu látiö sér segjast um þaö,
hve fjarri raunkostnaði kiló-
metragjald hennar er, fjölgar
stöðugt þeim starfsmönnum
rikisins. sem neita aö leigja bif-
reiöar sinar til þess, nema
samningarnir, sem viö þá eru
geröir, feli I sér einhverskonar
uppbót á óraunhæfa gjaldá-
kvöröun nefndarinnar. Er þá
heldur illa komiö þegar menn
eru fyrir þröngsýni sina farnir
aö spára eyrinn en kasta krón-
unni. Slikt geta menn tæpast
leyft sér, þegar um opinbert fé
er aö ræöa — þó ekki sé rætt um
siöferöilega afleiöingu þess
framferöis.
Þaö er öllum ljóst, sem þaö
vilja vita eöa kynna sér mál-
in,að rikinu er gifurlegur sparn-
aöur i þvi, aö þurfa ekki aö fjár-
festa I eigin bifreiöum eöa hafa
áhættur eöa útgjöld af rekstri
þeirra. En haldi sem horfir mun
ekki liöa á löngu, aö starfsmenn
rikisins, sem geta komiö sér
undan þvi aö leggia bifreiöar
sinar meö sér, neiti þvi, af
þeirri einföldu ástæöu, aö fjár-
hagur þeirra leyfir ekki þann
munaö.
Gunnar Gunnarsson.