Morgunblaðið - 09.10.2002, Blaðsíða 19

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. OKTÓBER 2002 19
137.900,-
142.900,-
ÞRÍR stjarneðlisfræðingar, Japani
og tveir Bandaríkjamenn, fá Nóbels-
verðlaunin í eðlisfræði í ár fyrir
rannsóknir á geimfiseindum og rönt-
gengeislun sem juku þekkingu
manna á alheiminum.
Riccardo Giacconi, 71 árs stjarn-
eðlisfræðingur við Associated Uni-
versities í Washington, fær helming
verðlaunafjárins fyrir „brautryðj-
andastörf sín í stjarneðlisfræði, sem
urðu til þess að uppsprettur rönt-
gengeisla í geimnum voru uppgötv-
aðar“.
Raymond Davis, 87 ára vísinda-
maður við Pennsylvaníu-háskóla,
deilir hinum helmingi verðlaunafjár-
ins með japanska stjarneðlisfræð-
ingnum Masatoshi Koshiba, sem er
76 ára og starfar við Tókýó-háskóla.
Davis og Koshiba voru brautryðj-
endur í smíði risastórra neðanjarð-
arhólfa til að finna fiseindir sem
streyma frá sólinni og mjög erfitt er
að greina.
Rannsóknir á fiseindum varpa
ljósi á innri starfsemi sólarinnar
vegna þess að eindirnar verða til í
kjarna hennar með sama ferli og
veldur birtu hennar. Rannsóknir
Davis í gullnámu í Suður-Dakóta á
sjöunda áratug síðustu aldar stað-
festu að kjarnorka sólarinnar verður
til við samruna en ekki klofnun. Í
greinargerð verðlaunanefndar
sænsku vísindaakademíunnar segir
að rannsóknarstarf Davis hafi verið
„talsvert erfiðara en að finna sér-
stakt sandkorn í allri Sahara-eyði-
mörkinni“.
Koshiba fékk verðlaunin fyrir
rannsóknir við Kamiokande-fis-
eindanemann í Japan. Þær rann-
sóknir staðfestu og bættu við niður-
stöður Davis, auk þess sem Koshiba
og samstarfsmenn hans fundu fis-
eindir frá fjarlægum sprengistjörn-
um, þ.e. stjörnum sem stórauka
birtu sína skyndilega vegna þyngd-
arhruns.
„Opnuðu nýja glugga
að geimnum“
Giacconi, sem fæddist á Ítalíu og
er bandarískur ríkisborgari, er í
greinargerðinni sagður hafa smíðað
fyrsta röntgen-sjónaukann sem hafi
séð vísindamönnum fyrir „alveg nýj-
um – og skýrum – myndum af al-
heiminum“. Rannsóknir hans hafi
rutt brautina fyrir röntgenstjarn-
fræði sem hefur meðal annars gert
vísindamönnum kleift að finna svart-
hol í geimnum og rannsaka stjörnu-
þokur þar sem stjörnur fæðast.
Verðlaunahafarnir þrír hafa „opn-
að nýja glugga að geimnum“, að sögn
Mats Jonssons, formanns verðlauna-
nefndar sænsku vísindaakademí-
unnar.
Tilkynnt var í fyrradag að þrír vís-
indamenn, Bretarnir Sydney Brenn-
er og sir John E. Sulston og Banda-
ríkjamaðurinn Robert Horvitz,
fengju Nóbelsverðlaunin í læknis-
fræði í ár. Í dag verður skýrt frá því
hverjir verða sæmdir Nóbelsverð-
laununum í efnafræði og hagfræði.
Tilkynnt verður um bókmenntaverð-
launin á morgun og friðarverðlaun
Nóbels á föstudag.
Stjarneðlisfræðingar
fá Nóbelsverðlaunin
Stokkhólmi. AP, AFP.
Riccardo Giacconi (t.v.), Raymond Davis og Masatoshi Koshiba.
Brautryðjendur
í rannsóknum á
geimfiseindum
ÁKÖLL dagblaðs í Íran um að ísl-
amskir trúarleiðtogar felli dauða-
dóm yfir sjónvarpspredikaranum
bandaríska Jerry Falwell þykja
minna óþægilega mikið á mál rithöf-
undarins Salmans Rushdie sem á
sínum tíma var dæmdur til dauða
fyrir guðlast í bókinni „Söngvar Sat-
ans“. Fóru íranskir erkiklerkar þá
fram á að múslímar hvarvetna fram-
fylgdu dauðadómnum ef þeir gætu.
Ritstjóri harðlínublaðsins Kayhan
sagði í leiðara í gær að ummæli Fal-
wells í fréttaþættinum „60 mínútur“
á sunnudag, um að Múhameð spá-
maður hefði verið „hryðjuverkamað-
ur“, ættu sjálfkrafa að tryggja að
Falwell yrði dæmdur til dauða. „Í
samræmi við reglur íslams skiptir
miklu að prestarnir þrír, sem tengd-
ir eru zíonistum, verði drepnir, enda
hafa þeir móðgað íslam og spámann-
inn sjálfan,“ sagði í leiðara Hosseins
Shariatmadari en hann vísaði þar til
sjónvarpspredikaranna Falwells,
Pat Robertsons og Franklin Gra-
hams.
Sagðist Shariatmadari vonast til
þess að hvarvetna þar sem múslímar
væru undirokaðir af hinum máttugu
Bandaríkjunum reyndu menn að
verða þess heiðurs aðnjótandi, að
framfylgja slíkum dauðadómi. Hann
bætti því einnig við að það væri
grundvallarréttur múslíma hvar-
vetna að ráðast á sendiráð Banda-
ríkjanna.
Áður hafði áhrifamikill klerkur,
Ajatollah Hossein Nuri-Hamedani,
hvatt múslimi til að láta ummæli eins
og þau, sem Falwell lét falla, ekki yf-
ir sig ganga. Hann gat þess þó í engu
til hvaða bragða menn ættu að taka.
Ofbeldishneigður maður stríða
„Ég tel að Múhameð hafi verið
hryðjuverkamaður. Ég hef lesið
nægilega mikið eftir bæði múslíma
og aðra til að geta myndað mér þá
skoðun að hann hafi verið ofbeldis-
hneigður maður, maður stríða,“
sagði Falwell í „Sextíu mínútum“ á
sunnudag. Hann hefur áður látið
hafa eftir sér að Múhameð hafi verið
barnaníðingur á mála djöfulsins.
Þá lét Franklin Graham, sem er
sonur hins þekkta sjónvarpsklerks
Billys Grahams, þau orð falla í nóv-
ember á síðasta ári að Íslam væru
„afar ill og óvæn trúarbrögð“. Þriðji
predikarinn, Pat Robertson, sagði að
Íslam væru trúarbrögð ofbeldis.
Vilja dauða-
dóm yfir
predikara
Áköll dagblaðs í Íran þykja minna
óþægilega á mál Salmans Rushdie
Teheran. AFP.