Morgunblaðið - 09.10.2002, Page 22

LISTIR
22 MIÐVIKUDAGUR 9. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
SKÁLDIN Þórarinn Eldjárn og
Gyrðir Elíasson lesa úr verkum sín-
um hjá Gvendi dúllara, forn-
bókaverslun á Klapparstíg 35, kl.
20 annað kvöld. Þetta er í annað
sinn sem upplestur af þessu tagi er
haldinn í versluninni en ætlunin er
að halda uppteknum hætti í vetur. Fornbókaverslunin Gvendur dúllari, Klapparstíg 35.
Skálda-
kvöld hjá
Gvendi
dúllara
Don Kíkóti í þýð-
ingu Guðbergs
Bergssonar, fyrra
bindi af tveimur,
er komin út í end-
urskoðaðri gerð
og með formála
þýðanda. Bókin
kom upphaflega
út fyrir mörgum ár-
um í 8 bindum. Hún var valin „besta
bók allra tíma“ af 100 kunnum höf-
undum frá 54 löndum fyrr á árinu.
Don Kíkóti er eftir spænska rithöf-
undinn Miguel de Cervantes (1547–
1616). Aðalpersónan, don Kíkóti, er
búinn að lesa riddarasögur sér til
óbóta og hefur tapað vitglórunni.
Hann ákveður að ferðast út í heiminn
til að koma góðu til leiðar, geta sér ei-
lífan orðstír og vinna hjarta konunnar
sem hann elskar. Hann heldur af stað
ásamt hinum jarðbundna aðstoð-
armanni sínum, Sansjó Pansa, en í
huga riddarans breytast vindmyllur í
risa, kindahópar í óvinaheri og sveita-
stúlkur í fagrar prinsessur.
Miguel de Cervantes skopstælir
riddarasögur, sem voru rómantískar
sápuóperur þess tíma. Mann-
kærleikur riddarans er hjartnæmur.
Hann gefst aldrei upp, en er rekinn
áfram af óstöðvandi gæsku og heil-
agri vitfirringu og ríkt ímyndunarafl
hans fegrar umheiminn sem við hon-
um blasir og breytir honum í veröld
sögubókanna sem hann hefur lesið.
Bókin er prýdd fjölda mynda eftir
Gustave Doré.
Útgefandi er JPV-útgáfa. Bókin er
tæpar 500 síður.
Skáldsaga
Maríella, Skólavörðustíg 12 Verk
eftir Svövu Björnsdóttur verður á
Myndveggnum fram til 9. nóvember
næstkomandi. Verkið er ónefnt og
gert úr blálituðum pappírsmassa frá
árinu 2001.
Svava hefur haldið um 20 einkasýn-
ingar og tekið þátt fjölda samsýn-
inga, hér heima og í Evrópu.
Félags- og þjónustumiðstöðin
Vesturgötu 7 Sigrún Huld Hrafns-
dóttir opnar myndlistarsýningu kl.
15.
Sýningin stendur til 8. nóvember og
er opin kl. 9–16.30 á tímum þjón-
ustumiðstöðvarinnar.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
DR. Michelle Hartmann heldur fyr-
irlestur á vegum heimspekideildar
Háskóla Íslands í Odda, stofu 101, á
morgun, fimmtudag, kl. 16. Fyrir-
lesturinn nefnist Rétturinn til að
snúa aftur: Leiðirnar heim í palest-
ínskum nútímabókmenntum. Hart-
man mun fjalla um efni það er næst
stendur hugum Palestínumanna og
gengur eins og rauður þráður í
margvíslegum myndum og gerðum
gegnum nútímabókmenntir þeirra,
en það er rétturinn til að eiga heim-
ili, rétturinn til að snúa aftur til
heimalandsins. Hún mun fyrst gefa
stutt yfirlit yfir þróun palestínskra
nútímabókmennta frá 1948 sem
skrifaðar eru á arabísku. Þá mun
hún beina sjónum að fáeinum bók-
menntaverkum eftir höfunda er
sækja efnivið í margbrotna reynslu
Palestínumanna, karla og kvenna,
er búa í Ísraelsríki, á herteknu
svæðunum eða erlendis, þar sem
fram kemur með einum eða öðrum
hætti þráin að snúa heim. Jafnframt
eru þetta verk sem veita innsýn í
auðlegð palestínskra nútímabók-
mennta.
Michelle Hartmann er aðstoð-
arprófessor við McGill University,
Institute of Islamic Studies.
Fyrirlestur
um palest-
ínskar bók-
menntir FYRIRHUGAÐ er að koma á fótminningarsjóði Guðmundu Andr-
ésdóttur listmálara sem hafa mun
það hlutverk að styrkja unga og
efnilega myndlistarmenn til náms.
Guðmunda Andrésdóttir listmálari
var einn af helstu fulltrúum ís-
lenskrar afstraktlistar. Hún lést í
Reykjavík í septembermánuði og
var hún á áttugasta aldursári. Í
erfðaskrá sinni ánafnar Guðmunda
málverkaeign sína þremur söfnum,
Listasafni Íslands, Listasafni
Reykjavíkur og Listasafni Háskól-
ans. Önnur verðmæti í eigu Guð-
mundu eiga að renna í sjóð sem hef-
ur það markmið að styrkja ungt og
efnilegt myndlistarfólk til náms.
Verður sjóðurinn undir eftirliti
Listasafns Íslands.
Kristján Stefánsson lögmaður
annast skiptastjórn í búi Guðmundu
Andrésdóttur. Hann segir að um
verulega upphæð sé að ræða, sem
renna muni í sjóðinn.
„Sjóðurinn verður starf-
ræktur eftir fyrir-
mælum og stofnskrá
sem Guðmunda bar sjálf
fram, og lágu þar m.a.
fyrir samþykktir um að
sjóðurinn verði undir
eftirliti Listasafns Ís-
lands. Ég get ekki nefnt
nákvæmar tölur á þessu
stigi málsins en hér er
um tugi milljóna að
ræða. Þannig má gera
ráð fyrir að sjóðurinn
muni skipta sköpum
fyrir það unga mynd-
listarfólk sem fengi út-
hlutað úr honum, ekki
aðeins fjárhagslega heldur felur slík
styrkveiting alltaf í sér ákveðna
hvatningu og viðurkenningu,“ segir
Kristján.
Ólafur Kvaran, forstöðumaður
Listasafns Íslands,
tekur undir orð Krist-
jáns og segir sjóð-
stofnunina mikið
fagnaðarefni. „Hér er
um umtalsverða fjár-
muni að ræða og er
hægt að fullyrða að
sjóðurinn muni upp-
fylla ákaflega mikla
þörf sem er fyrir
hendi. Enda er held
ég óhætt að telja þetta
eina námsstyrkinn af
þessari stærðargráðu
sem veittur er á sviði
myndlistar. Þá erum
við hjá Listasafninu
ekki síst þakklát fyrir
að okkur skuli treyst fyrir eftirliti
með sjóðnum,“ segir Ólafur.
Guðmunda ánafnar í erfðaskrá
sinni þremur listasöfnum, þ.e. Lista-
safni Íslands, Listasafni Reykjavík-
ur og Listasafni Háskólans, öll þau
verk er hún átti. „Ég hef ekki talið
verkin en þau láta nærri því að vera
um 200 talsins. Þar er um að ræða
málverk eftir Guðmundu, auk
skissna, teikninga og ýmiss konar
efnis. Verkunum verður skipt jafnt á
milli safnanna og stendur nú yfir
vinna við að skrá verkin, meta þau
og skipta á milli þessara þriggja að-
ila sem þau eru ánöfnuð. Vilhjálmur
Lúðvíksson starfar með mér í því
samkvæmt tilnefningu.“
Þegar Kristján er spurður hve-
nær búast megi við að úthlutanir
geti hafist úr minningarsjóði Guð-
mundu Andrésdóttur segist hann
ekki geta svarað því, þó muni það
verða um leið og búið sé að ganga
frá nauðsynlegum formsatriðum.
„Hugmyndin er sú að úthlutað verði
að vorlagi, en hvort það verður á
næsta ári eða síðar get ég ekki full-
yrt um,“ segir Kristján.
Minningarsjóður Guðmundu Andrésdóttur listmálara stofnaður
„Mun uppfylla mikla þörf“
Guðmunda
Andrésdóttir listmálari.
HROTTAFENGINN morðingi
ungrar stúlku gengur laus í nótt-
lausri voraldarveröld í smábæ norð-
ur í Alaska. Lögreglustjórinn (Paul
Dooley) stendur ráðþrota og kallar
á hjálp að sunnan sem birtist í Will
Dormer (Al Pacino), gömlum,
reyndum og umdeildum rannsókn-
arlögreglumanni og Hap Eckhart
(Martin Donovan), yngri félaga
hans úr lögregluliði Los Angeles-
borgar.
Dormer er landsfræg hetja fyrir
árangarsrík störf en á í vondum
málum. Innra eftirlit lögreglunnar í
Los Angeles er að reyna að klekkja
á honum og Eckhart hótar að að-
stoða það við að sanna sekt á Dorm-
er sem notaði hæpin meðul til að
knýja fram réttlæti yfir barnamorð-
ingja. Aðstæðurnar norður undir
heimskauti eru framandi og erfiðar
en verstar af öllu eru bjartar sum-
arnæturnar sem halda vöku fyrir
langlúnu hörkutólinu.
Þeir félagar ásamt heimamann-
inum Ellie Burr (Hilary Swank),
eru að hefja rannsóknina á morð-
inu, sem ber vott um mikla útsjón-
arsemi, er þeir komast á slóð morð-
ingjans en missa sjónar á honum,
Dormer skýtur á hreyfingu úti í
þokunni, sem reynist vera Eckhart.
Skotið er banvænt, Dormer hag-
ræðir ummerkjum þannig að svo lít-
ur út sem ókunni morðinginn sé
gerandinn. Hann veit ekki að eitt
vitni er að verknaðinum – mann-
dráparinn sem þeir leita.
Hann setur sig í samband við
Dormer til að benda honum á að í
raun séu þeir þjáningabræður og
lögreglumanninum sé hollast að
koma sökinu á þann grunaða – sem
er skapmikill kærasti hinnar látnu –
og hafa sig síðan á brott. Eckhart sé
frá og ekkert sem standi lengur í
vegi fyrir því að Dormer geti lokið
störfum í Los Angeles með þeirri
reisn sem honum sæmir.
Það er ekki réttlátt gagnvart
væntanlegum áhorfendum að rekja
efnið nánar en það sem við tekur er
hráslagaleg, spennuþrungin og vel
skrifuð flétta á milli Dormers og
morðingjans sem hann á eftir að
kynnast. Andleg og líkamleg bar-
átta þeirra á milli og lögreglukon-
unnar sem fljótlega grunar að ekki
sé allt með felldu hvað snertir
morðið á Eckhart. Það má fylgja að
Dormer er engan veginn á því að
láta viðurstyggilegan manndrápar-
ann halda sér í aðgerðarlegri gísl-
ingu. Framganga réttlætisins er
honum efst í huga sem jafnan fyrr,
hvað sem öðru líður.
Það eru margar og óvæntar hlið-
ar á Imsomniu, kraftmiklum og í
flesta staði óvenjulegum glæpatrylli
sem grípur mann á upphafsmínút-
unum með heillandi tökum af ægi-
fögru og dulúðugu landslagi Alaska
og heldur manni í nagandi óvissu
allt til enda. Sagan er byggð upp á
nokkrum, vel unnum sögufléttum
og skörpum persónum Dormers,
morðingjans – sem kemur óvenju
seint en á áhrifaríkan hátt við sögu
– og dreifbýlislöggunnar Burr sem
fær í upphafi glýju í augun er hún
sér fyrirmynd sína ljóslifandi en
kemst smám saman aftur niður í
hrollkaldan veruleikann.
Pacino er traustur sem fyrr og
engu líkara en þessi frábæri leikari
sé í rauninni vansvefta, enda kunn-
ur fyrir að lifa sig inní hlutverkin í
orðsins fyllstu merkingu. Grár,
styggur og klár og orðinn langleið-
ur á bardaganum við afstyrmin í
mannsorpinu og framapotarana í
löggubúningunum. Ekki óhugsandi
að hann uppskeri Óskarsverðlaun.
Williams fær sjaldgæft tækifæri til
að spreyta sig í hlutverki sem reyn-
ir á aðra þætti en gamanleikinn og
skilar því óaðfinnanlega. Þeir eru
bragðmikið krydd myndarinnar
ásamt stórkostlegu og vel nýttu
landslaginu. Swank er einnig trú-
verðug í óvenju „heilbrigðu“ hlut-
verki miðað við jaðarpersónurnar
sem hún hefur fengið til þessa. Jon-
athan Jackson er kraftmikill strák-
ur og gaman að sjá gæðaleikarann
Paul Dooley (Breaking Away)
skjóta upp kollinum á ný.
Christopher Nolan sló eftir-
minnilega í gegn með Memento,
sem var annað verk hans á leik-
stjórnarsviðinu. Að þessu sinni end-
ursegir hann snjalla og grimma
sögu, skapar nístandi stemmningu
og útlit í anda innihaldsins. Nýtur
aðstoðar samverkamanna, kvik-
myndatökumannsins og tónskálds-
ins úr Memento sem ásamt þunga-
vigtarmönnunum í aðalhlutverk-
unum seiða fram einn besta glæpa-
trylli ársins.
Andvökunætur í Alaska
„Það eru margar og óvæntar hliðar á Insomniu, kraftmiklum og í
flesta staði óvenjulegum glæpatrylli,“ segir í umsögninni.
KVIKMYNDIR
Sambíóin Reykjavík, Akureyri
og Háskólabíó
Leikstjóri: Christopher Nolan. Handrit:
Hillary Seitz, byggt á samnefndu kvik-
myndahandriti Nikolaj Frobenius og
Erik Skjoldbaerg. Kvikmyndatökustjóri:
Wally Pfister. Tónlist: David Julyan. Að-
alleikendur: Al Pacino, Robin Williams,
Hilary Swank, Martin Donovan, Maura
Tierney, Jonathan Jackson, Nicky Katt,
Paul Dooley. Sýningartími 118 mín.
Paramount. Bandaríkin 2002.
INSOMNIA


1⁄2
Sæbjörn Valdimarsson
HELGE M. Sønneland, ráðuneytis-
stjóri í norska mennta- og kirkju-
málaráðuneytinu, heldur fyrirlestur
um höfundarrétt og bókasöfn í Þjóð-
arbókhlöðunni kl. 12–13 á föstudag.
Helge M. Sønneland er einn helsti
sérfræðingur á Norðurlöndunum í
höfundarréttarmálum og mun hann
fjalla um tilskipun Evrópusam-
bandsins um höfundarrétt og viðhorf
bókasafna til hennar og einnig mun
hann fjalla um væntanlega löggjöf
Norðmanna um höfundarrétt.
Helge flytur mál sitt á ensku.
Fyrirlestur
um höf-
undarrétt
♦ ♦ ♦