Morgunblaðið - 09.01.2003, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ

































































































NSJÁVARÚTVEGUR
Flest fyrirtæki í Dow Jones-hlutabréfavísitölunni eru það vel stæð
fjárhagslega að þau geta haldið arðgreiðslum stöðugum þrátt fyrir
tímabundið mótlæti eins og fyrirtæki hafa orðið fyrir undanfarið.
Meiri tækifæri en áhætta í hluta-
bréfum sem fylgja Dow Jones
RÆÐUMAÐURINN sem stendur fyrir
framan mig heldur á tímariti af Money
Magazine, nánar tiltekið ársuppgjöri þess
fyrir árið 1990. Hann veifar forsíðunni
framan í áhorfendur og les orðrétt af
henni: „22 bestu hlutabréfasjóðir síðasta
árs.“ Að því loknu fleygir hann tímaritinu í
gólfið, tekur upp annað og endurtekur
leikinn, nema hvað í þetta sinn er það árs-
uppgjör sama tímarits árið eftir og í þetta
sinn er aðeins minnst á 15 bestu hluta-
bréfasjóði síðasta árs. Svona heldur kynn-
ingin áfram koll af kolli og alltaf fækkar
þeim hlutabréfasjóðum sem mælt er með
vegna góðrar ávöxtunar ársins áður. Síðan
kemur ræðumaðurinn fram með áhuga-
verða staðreynd. Ástæðan fyrir því að
sjóðunum fækkaði stöðugt var sú að þeim
sem höfðu staðið sig vel árið áður gekk
oftar en ekki illa árið eftir. Þeim hluta-
bréfasjóðum sem tímaritið mælti með sem
bestu sjóðunum var í aðeins tveimur til-
fellum mælt aftur með nokkrum árum síð-
ar. Að fylgja sigurvegurum gærdagsins
hafði reynst vera varhugaverð lausn við að
fjárfesta í dreifðu safni hlutabréfa og það
er næsta ógerlegt að koma auga á sig-
urvegara morgundagsins. Eftir þetta sagði
ræðumaðurinn: „Rétt er að koma fram
með stefnu sem hefur sannað sig í gegnum
efnahagslegar sveiflur og mismunandi
tískufyrirbrigði“.
Á þessum tímapunkti var ræðumaðurinn
jafnan búinn að vinna áheyrendur á sitt
band og það eina sem hann þurfti til að fá
salinn endanlega á sitt band var að koma
fram með einfalda aðferð sem hafði staðist
tímans tönn, til þess að fjárfestarnir í
hópnum fjárfestu hjá honum. Þessi aðferð
er notuð af mörgum verðbréfafyrirtækjum
og gengur undir misjöfnum nöfnum þótt
almennt sé notað heitið „Dogs of the
Dow“, sem ég þýði lauslega sem „hunds-
bitin Dow Jones-fyrirtæki“. Lausnin felst
einfaldlega í því að kaupa þau 10 af 30
hlutabréfum mæld í Dow Jones-hluta-
bréfavísitölunni sem eru með hæstu arð-
greiðsluhlutföllin. Arðgreiðsluhlutfall er sá
arður sem fyrirtæki greiðir til hluthafa
sinna sem prósentu af markaðsvirði sínu.
Ef fyrirtæki greiðir $2 í arð og gengi
hlutabréfa þess er $100, þá er arðgreiðslu-
hlutfallið 2%. Arðgreiðslur hjá stöndugum
fyrirtækjum hækka almennt smám saman
í samræmi við hagnaðaraukningu fyrir-
tækisins en arðgreiðsluhlutfallið sveiflast
meira með markaðsvirði hlutabréfa. Ef
gengi hlutabréfa í ofangreindu dæmi lækk-
ar úr $100 niður í $50 hækkar arðgreiðslu-
hlutfallið upp í 4%. Árlega eru bréfin síðan
seld og keypt eru þau bréf í staðinn sem
þá eru með hæstu arðgreiðsluhlutföllin.
Þessi boðskapur hefur að stórum hluta
notið fylgis vegna vinsælda bókarinnar
Beating the Dow eftir Michael O’Higgins.
Hugmyndafræðin er í sjálfu sér einföld; að
synda á móti straumnum en fjárfesta engu
að síður í stöndugum fyrirtækjum. Flest
fyrirtæki í Dow Jones-hlutabréfavísitölunni
eru það vel stæð fjárhagslega að þau geta
haldið arðgreiðslum stöðugum þrátt fyrir
tímabundið mótlæti (lög kveða á um að
ekki megi greiða út arð nema af hagnaði
eða uppsöfnuðum hagnaði). Því er það svo
að almennt lækka slík fyrirtæki ekki upp-
hæð arðgreiðslna þó að á móti blási um
tíma. Hlutabréf lækka þó oftast sem hækk-
ar arðgreiðsluhlutföll þeirra og gerir að
hans mati kauptækifæri augljós.
O’Higgins bendir á í bókinni að fjár-
festar eru að stórum hluta að meta virði
hlutabréfa í ljósi skammtímasveiflna á af-
komu fyrirtækja en líta sjaldnast lengra
fram á veginn. Fyrirtæki í Dow Jones-
hlutabréfavísitölunni hafa aftur á móti
staðist margvíslegt mótlæti í gegnum tíð-
ina og hafa stjórnendur með reynslu og
styrk í krafti stærðar sinnar. Því er það
svo að oftar en ekki ná slík fyrirtæki sér á
strik þó svo að tímabundið mótlæti skelli á
með reglubundnum hætti. Nýlegt dæmi er
það fyrirtæki innan Dow Jones-hlutabréfa-
vísitölunnar sem hefur hæsta arðgreiðslu-
hlutfallið, tóbaksframleiðandinn Philip
Morris.
Í byrjun ársins 2000, þegar bjartsýnin á
mörkuðum var almennt í hámarki, var virði
hlutabréfa fyrirtækisins aðeins um þriðj-
ungur af því sem þau voru 12 mánuðum áð-
ur. Mikil umræða um lögsóknir á tóbaks-
framleiðendur t.d. í kringum myndina The
Insider með Al Pacino í aðalhlutverki olli
fjárfestum það miklum áhyggjum að arð-
greiðsluhlutfall hlutabréfanna fór vel yfir
10%, jafnvel þó að forsvarsmenn fyrirtæk-
isins væru bjartsýnir á framtíðarhagnað
fyrirtækisins. Mitt í öllu fallinu á gengi
hlutabréfa síðan þá hefur gengi bréfa Phil-
ip Morris meira en tvöfaldast. Fyrirtækið
hefur þó enn hæsta arðgreiðsluhlutfallið
enda vofa ávallt lögsóknir yfir fyrirtækinu
frá reykingamönnum og aðstandendum
þeirra.
Tölurnar tala sínu máli varðandi þessa
einföldu aðferð. Þó að þeir fjárfestar sem
fylgdu henni árið sem ég sá kynninguna,
1996, hafi líklegast verið lítt sáttir þegar
gengi hlutabréfa í tæknifyrirtækjunum
hækkaði sem mest, hefur ávöxtun þessarar
aðferðar verið töluvert betri en meðal-
ávöxtun Dow Jones-hlutabréfavísitölunnar
síðastliðna áratugi. Þessi aðferð gæti auk
þess orðið enn arðbærari í framtíðinni því
hugsanlega verður frumvarp að lögum í ár
sem minnkar skatta tengda arðgreiðslum í
Bandaríkjunum.
Beating the Dow er hnitmiðuð og auðles-
in bók sem veitir einfalda innsýn í eina af
bestu fjárfestingaraðferðum varðandi
hlutabréfakaup og skynsamlega leið til að
synda á móti straumnum. Hún er auk þess
góð kynning á Dow Jones-hlutabréfavísitöl-
unni, hvernig hún er samansett og fyr-
irtækin innan hennar.
ll HLUTABRÉF Már Wolfgang Mixa
Synt á móti
straumnum
„Fyrirtækjum, sem mynda hluta af Dow-hlutabréfavísitöl-
unni, fylgja jafnan meiri tækifæri en áhætta. Slæmar
fréttir eru vanalega góðar fréttir því þær gera sterk hluta-
bréf ódýr.“ (Michael O’Higgins, bls. 15 í bókinni Beating
the Dow.)
mixa@sph.is
M
IKILL vandi steðjar nú að
í höfnum landsins. Úrelt
skip og úr sér gengin
liggja þar í stórum stíl,
taka pláss í höfnunum,
valda eigendum skipanna og höfnunum
fjárhagstjóni og geta jafnvel verið hættu-
leg. Engin úrræði hafa fundist til þess að
farga þessum skipum samkvæmt heim-
ildum í gildandi lögum.“
Þetta segir í greinargerð með frum-
varpi til breytinga á lögum um varnir
gegn mengun sjávar sem þingmennirnir
Einar Kristinn Guðfinnsson og Kristján
Pálsson lögðu fram á yfirstandandi þingi.
Í frumvarpinu er lagt til að lögum verði
breytt þannig að heimilað verði að sökkva
úr sér gengnum skipum á sérstökum haf-
svæðum og með sérstökum skilyrðum.
Umhverfis landið, jafnt í höfnum sem
annars staðar, er að finna óhreyfð skip,
úrelt, ónýt og jafnvel án eigenda. Í mörg-
un tilfellum er enginn vilji hjá eigendum
til að fjarlægja úr sér gengna skips-
skrokka sökum þess hve kostnaðarsamt
það er talið vera.
Samkvæmt lauslegri athugun umhverf-
isnefndar Hafnarsambands sveitarfélaga
á langlegu- og reiðuleysisskipum í höfn-
um á Íslandi sem gerð var í desember
2000 kom í ljós að í höfnum landsins voru
158 verkefnalaus skip, þar af 88 fiskibát-
ar, 14 skuttogarar, 38 smábátar og 20
önnur skip.
Í Hafnarfjarðarhöfn
þá 17 skip, í Vestmann
höfn tíu skip og á H
Hornafirði þrjú skip
dæmi séu nefnd. Á Mjó
einn skuttogari og á R
annar. Í Grindavíkurhö
skip, þar af sex fiskib
trilla. Í Ísafjarðarhöfn
þar af fimm fiskibátar,
fimm skip, tveir skut
fiskibátar.
Ekki öll skipin
í reiðuleysi
Nauðsynlegt er hins v
að taka fram að þess
eru í mörgum tilvikum
því að vera í reiðule
Mörg þeirra hafa einfa
lega ekki verkefni
ýmsum ástæðum, s
vegna samdráttar í afl
heimildum ýmissa fis
tegunda. Þó þessi skip
verkefnalaus og
óhreyfð í höfnunum la
tímum saman er mörg
þeirra vel við haldið
þau jafnvel á sölusk
Hins vegar er mjög lít
markaður fyrir skip h
á Íslandi sem og erlend
is, markaðsverð mjög
lágt og því lítil hreyf-
ing á markaðnum.
Í kjölfar svonefnds
Valdimarsdóms í árs
1998 var krafa um ú
fiskiskipa felld úr gildi
stjórn fiskveiða. Dóm
mjög fyrir endurnýju
flotans en afleiðingin h
að verkefnalausum fis
hefur fjölgað til muna
hafa t.d. bæst ný nó
uppsjávarveiðiflotann
skipum verið lagt í þei
og safnast upp í höfn
ýmsum tilvikum finnst
andi að þessum bátum
Svo virðist sem lagaum
ig að eigendur skipa ge
og skilið þau eftir án n
ar. Siglingastofnun ber
ir þrjú eða fimm ár
færð síðast til skoðuna
og gerð skipa. Í mörg
kvóti verið færður af
síðan seld kvótalaus
ekki borið sig og fyr
skipin orðið gjaldþrota
mörg skipanna bíða ein
Heimild felld brott
Samkvæmt hinum sv
samningi um verndun
Á annað hundrað verkefnalaus og úrelt skip liggja nú í höfnum
landsins og valda höfnunum verulegu fjárhagstjóni
Úrelt og ónýt skip hrannast nú upp í höfnum
landsins með tilheyrandi kostnaði, meng-
unarhættu og óprýði, svo í óefni stefnir.
Samkvæmt lögum er bannað að sökkva
skipum í sæ og Helga Mar Árnasyni virðist
sem úrræði til að farga skipunum á annan
hátt séu takmörkuð.
Reiðuleysi
FRAMAN af síðustu öld, allt fram ááttunda áratuginn, var ekkert eftirlitmeð förgun skipa á sjó eða landi.Gömul tréskip voru jafnan brennd
og stálskipum og stærri tréskipum sökkt í
sjó.
Það er alþekkt meðal sjómanna að skips-
flök á hafsbotni skapi skjól fyrir fiska og
botndýr og flökin auðgi og hjálpi í raun lífrík-
inu í hafinu til að draga að sér dýralíf. Mörg
dæmi eru þess að fengsæl fiskimið séu
kennd við skip sem þar hafa sokkið. Nægir
þar að nefna mið sem kennd eru við breska
togarann Cesar sem sökk í Víkurál í kringum
1970 og svæði á Halamiðum sem kennt er
við Menju sem sökk þar snemma á síðustu
öld. Með nútímatækni eiga skipstjórnar-
menn tiltölulega auðvelt með að komast hjá
því að festa veiðarfæri sín í skipsflökum.
Víða um heiminn er skipum auk þess sökkt á
ákveðnum stöðum til að búa m.a. til æf-
ingaaðstöðu fyrir atvinnu- og sportkafara.
Árið 1972 fullgilti Ísland tvo alþjóða-
samninga um varnir gegn mengun sjávar,
annarsvegar Óslóarsamninginn svonefnda
en hinsvegar Lundúnasamninginn.
Samkvæmt þessum samningum varð
óheimilt að sökkva skipum án leyfis stjórn-
valda og var leyfi aðeins veitt ef tryggt væri
að engin efni sem talin væru hættuleg lífríki
sjávar væru í skipinu og að því skyldi sökkt á
dýpi sem væri a.m.k. 2.000 metrar eða að
staðurinn væri a.m.k. 150 sjómílur frá
næsta landi.
Skipi var síðast sökkt hér við land árið
1990, að því er fram kemur í BS-ritgerð Ósk-
ars Sigurðssonar við jarð- og landfræðiskor
Háskóla Íslands frá árinu 1997. Þar kemur
einnig fram að til ársins 1990 var algengt að
úreltum skipum væri sökkt í sæ hér við land
en breytingar í gerð og smíði skipa, ásamt
nýjum viðhorfum í umhverfisvernd, hafi veru-
lega breytt viðhorfum til þeirra aðferða sem
notaðar voru við förgun skipa.
Skipakirkjugarðar lítið


   

 
 
" "  #$%
 #
$ 
)*

 -#  #
2 ll FRÉTTASKÝRING Förgun fiskiskipa