Morgunblaðið - 09.01.2003, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR 2003 B 7

































































































NSJÁVARÚTVEGUR
n voru
naeyja-
Höfn í
svo að
óafirði var
Reyðarfirði
öfn voru sjö
bátar og ein
voru sjö skip,
, og á Siglufirði
ttogarar og þrír
vegar
i skip
m fjarri
eysi.
ald-
af
.s.
la-
ski-
p séu
liggi
ang-
gum
og
krá.
till
ér
d-
g
-
s
slok
úreldingu
i í lögum um
murinn liðkaði
un fiskiskipa-
hefur orðið sú
kiskipum
. Þannig
ótaskip í
en eldri
irra stað
unum. Í
vart eig-
og skipum.
mhverfið sé þann-
eti gengið frá borði
nokkurrar ábyrgð-
að afskrá skip eft-
eftir að þau voru
ar, allt eftir stærð
gum tilfellum hefur
skipunum og þau
en útgerð þeirra
rirtækin sem áttu
a. Ljóst er því að
nfaldlega förgunar.
vokallaða OSPAR-
n Norðaustur-Atl-
antshafsins, sem undirritaður var í París
árið 1992 og tók gildi árið 1998, er Íslend-
ingum, Norðmönnum, Frökkum og Spán-
verjum gefinn frestur til ársloka 2004 til
að hætta að sökkva ónýtum skipum. Þeg-
ar flutt var stjórnarfrumvarp árið 1996
um breytingu á lögum um varnir gegn
mengun sjávar, var ætlunin að styðjast
við þessa heimild úr OSPAR-samningn-
um. Alþingi ákvað hins vegar að fella
brott heimildina, án sýnilegrar ástæðu og
án þess að það væri í raun rökstutt í
nefndaráliti.
Í frumvarpi þeirra Einars Kristins og
Kristjáns er lagt til að tekið verði upp
það fyrirkomulag sem stjórnarfrumvarpið
frá árinu 1996 gerði ráð fyrir og OSPAR-
samningurinn heimilar, þ.e. að gefin verði
heimild til að sökkva þessum skipum til
ársloka árið 2004, enda yrði sú leið án efa
langtum hagkvæmari en aðrar aðferðir til
að leysa vandann. Norðmenn hafa til
dæmis farið þessa leið.
Mikill kostnaður við förgun
Á yfirstandandi þingi var einnig lögð
fram þingsályktunartillaga um að fela
umhverfisráðherra að
láta kanna hvort unnt
sé að nýta úrelt og
ónýt skip á einhvern
hátt en ella hvað það
kosti að flytja þau burt
og farga þeim og jafn-
framt hvort það borgi
sig að endurvinna
brotamálm, timbur og
plast úr skipsskrokk-
unum. Samkvæmt
upplýsingum úr um-
hverfisráðuneytinu
hefur þetta ekki verið
kannað, enda málið nú
til umfjöllunar hjá um-
hverfisnefnd Alþingis. Engu að síður má
ætla að kostnaður við að farga skipum sé
umtalsverður. Samkvæmt áðurnefndri at-
hugun umhverfisnefndar Hafnarsam-
bands sveitarfélaga er talið að í þessum
158 bátum og skipum, sem nú liggja
óhreyfð í höfnum landsins, séu
um 70 þúsund tonn af járni.
Kostnaður við förgun stál-
skipa er nú talinn vera um 15
þúsund krónur á hvert tonn
og því yrði kostnaðurinn við
förgun þessara skipa sam-
tals rúmur einn milljarður
króna. Þannig myndi kosta
4,5 milljónir króna að farga
300 tonna stálskipi, eftir
að búið er að að losa úr því
öll mengandi efni, búta
það niður og koma stál-
inu til förgunar.
Fjárhagslegar forsend-
ur hafa ekki verið fyrir
hendi svo hægt sé að búta skipin niður og
koma þeim í brotajárn. Skipin liggja því í
höfnunum, valda kostnaði og óþægindum
og taka þar dýrmætt viðlegupláss.
Kostnaður við gerð viðlegukanta er
verulegur, hver metri í hafnarbakka kost-
ar á bilinu 1,2 til 1,3 milljónir króna. Ef
þessi 158 skip og bátar lægju hvert
fram af öðru tækju þau upp um 5
kílómetra af viðlegurými, en 2–3
kílómetra ef um algenga við-
legu væri að ræða þar sem
bátar liggja hver utan á öðr-
um. Eins má teljast líklegt að
umrædd skip liggi þar í höfn-
unum þar sem kyrrast og skjól-
sælast er, enda ekki
hreyfð mikið og höfð þar
sem minnst hætta er á
að þau slitni upp. Eins
hefur í mörgum tilvikum
gengið illa að innheimta hafn-
argjöld af útgerðum viðkomandi
skipa, enda útgerðir þeirra oft
gjaldþrota eins og áður segir og
komið hefur fyrir að erfiðlega gengur
að finna hina eiginlegu eigendur
þeirra. Þá hefur komið fyrir að úrelt
og úr sér gengin skip hafi hreinlega
sokkið í höfnum og kostnaður við
að koma þeim á flot þá fallið á
höfnina sjálfa. Sömuleiðis sinna
starfsmenn hafnanna eftirliti
með skipunum, fara um borð
í þau til að gæta að leka og
dæla úr þeim sjó ef þarf,
með tilheyrandi kostn-
aði.
Lítil mengun frá
skipum sem sökkt
er í hafið
Lítil mengun fylgir því
að sökkva skipum í
sæ, að því gefnu að bú-
ið sé að fjarlægja úr
þeim öll olíuefni, rafgeyma o.fl. sem vald-
ið getur skaða á umhverfinu. Hins vegar
er erfitt að fjarlægja öll mengandi efni úr
skipunum, s.s. málningu, einangrunarefni
og plastefni en mengun af völdum þeirra
er langt undir viðmiðunarmörkum. Ís-
lendingar hafa hins vegar lengi barist
gegn því á alþjóðavettvangi að úrgangi sé
varpað í hafið. Meginsjónarmiðið í OSP-
AR-samningnum er að hafið sé ekki not-
að sem förgunarkostur eða úrgangskista.
Því telja margir að þó ekki fylgi mengun
skipsflökum á hafsbotni, sé ekki verjandi
að sökkva skipum frekar en bílflökum eða
húsabrotum, enda sé kostnaður við förg-
un þeirra aðeins brot af framleiðslukostn-
aði. Þegar við framleiðslu vöru þurfi því
að huga að förgun að loknum líftíma
hennar en varpa ekki vandanum á kom-
andi kynslóðir.
Einar Kristinn Guðfinnsson, alþingis-
maður, segir að ef frumvarp hans og
Kristjáns Pálssonar verði samþykkt,
þurfi væntanlega að setja sérstaka reglu-
gerð þar sem kveðið væri á um að öll
mengandi efni væru fjarlægð úr skip-
unum áður en þeim væri sökkt í sæ. Enn
fremur að fyrirfram
séu ákveðin, í samráði
við fulltrúa sjómanna
og útvegsmanna, þau
svæði þar sem bátarn-
ir mega liggja og þess
gætt að þeir séu utan
hefðbundinnar veiði-
slóðar. „Þar með væri
fullnægt þeirri sjálf-
sögðu skyldu að förg-
un skipanna ylli ekki
mengun og um leið
komið í veg fyrir að
þau gætu valdið hættu
á veiðislóð. Það leikur
enginn vafi á því að
hægt er að haga málum þannig að engin
mengun hlýst af skipum sem sökkt er í
hafið. Af því yrði vissulega einhver kostn-
aður en hann yrði hverfandi samanborið
við þann sem hlytist af því að láta eyða
þessum skipum með öðrum hætti.“
Förgunargjald líkleg leið
En það má ljóst vera að ekki er hægt að
sökkva öllum þeim skipum sem nú liggja
í reiðuleysi í höfnum landsins, slíkt yrði
aðeins gert til að taka kúfinn af þeim
vanda sem nú steðjar að. Auk þeirrar
leiðar sem bent er á í frumvarpinu er
bent á þann möguleika að senda skipin úr
landi til förgunar eða að greiða sérstak-
lega fyrir förgun þeirra. Einar segir að
þá þurfi að finna aðila sem getur tekið
slíkt að sér og væntanlega þurfi að bjóða
verkið út á Evrópska efnahagssvæðinu.
„Þetta mundi kosta verulegt fé og því
óhjákvæmilegt að finna leið til þess að
standa undir því. Ekki er ólíklegt að upp
kæmi hugmynd um förgunargjald sem
útgerðir þyrftu að greiða, líkt og förg-
unar-, endurnýtingar- og spilliefnagjöld
þau sem innheimt eru af einstaklingum
og atvinnurekstri. Má ætla að þetta gjald
þyrfti að vera umtalsvert til þess að
standa undir kostnaði við förgun hér-
lendis eða erlendis,“ segir Einar Kristinn.
Vaxandi vandi
Már Sveinbjörnsson, framkvæmdastjóri
Hafnarfjarðarhafnar, segir vandann vera
vaxandi. Hann nefnir sem dæmi að í
Hafnarfjarðarhöfn liggi tveir togarar,
Olga sem skráð er í Eistlandi, og Bravo
sem skráður er á Bíldudal. Þessir togarar
taki viðlegupláss í höfninni sem kosti hátt
í 100 milljónir króna. Útgerð Bravo sé
gjaldþrota og því sitji höfnin í raun uppi
með skipið. „Við höfum hugsanlega þau
úrræði að láta bjóða skipið upp, kaupa
það jafnvel sjálfir og láta draga það til út-
landa og selja í brotajárn. Þessu fylgir
vitanlega mikill kostnaður en við höfum
ekki reiknað dæmið til enda.“
Trébáturinn Hrauney sökk í Hafnar-
fjarðarhöfn í júní árið 1999 en þar hafði
báturinn legið frá árinu 1993 og höfðu
ekki verið greidd hafnargjöld af honum í
á annað ár. Báturinn maraði í hálfu kafi í
höfninni í tvo mánuði en kostnaður við að
ná honum á þurrt var um 2–3 milljónir
króna. Hrauney endaði að lokum á ára-
mótabrennu á Ísafirði. Már segir að hafn-
irnar hafi ekki tekjustofn til að mæta
slíkum kostnaði og því sé brýnt að finna
lausn á vandanum. „Við höfum til að
mynda lagt til að gera mætti eigendur
skipanna ábyrga, rétt eins og húseig-
endur eða bíleigendur, og jafnvel krefja
þá um sérstakar förgunartryggingar. Það
yrði eflaust nokkuð hörð aðgerð en vand-
inn er vissulega fyrir hendi og á honum
þarf að taka,“ segir Már.
m
..................
S v o v i r ð i s t s e m
l a g a u m h v e r f i ð s é
þ a n n i g a ð e i g e n d u r
s k i p a g e t i g e n g i ð
f r á b o r ð i o g s k i l i ð
þ a u e f t i r á n n o k k -
u r r a r á b y r g ð a r.
..................
hema@mbl.is
í höfnunum
35 skipum sökkt
Samkvæmt flakaskrá Siglingastofnunar Ís-
lands hefur 35 skipum verið sökkt í sæ frá
árinu 1972 og 9 skipum verið fargað með
því að sigla þeim í strand. Af þessum 44
skipum var aðeins 22 skipum sökkt á sér-
stökum förgunarstöðum, eða skipa-
kirkjugörðum, sem Siglingastofnun ákvað og
hafa þau því nokkuð nákvæma stað-
arákvörðun. Flestum skipum var sökkt í
skipakirkjugarði djúpt suður af Reykjanesi.
Staðsetning annarra skipa sem sökkt var er
nokkuð ónákvæmari, enda virðist það ekki
hafa hentað eigendum skipanna að draga
skip sín á tilætlaða staði og sökkva þeim
þar og skipunum því verið sökkt annars
staðar þar sem tilkostnaður var minni. Svo
virðist sem flestum þeirra hafi verið sökkt á
Syðra-Hrauni, skammt norður af Sandgerði
og einnig norður af Stóra-Erni við Vest-
mannaeyjar.
ð notaðir


 

 !
#
   & # '(

*% 
 #+ )
$
,''
*  . "  / 
!!(
((01
(0
(20
('0
( (
03

0
(0' '0'(0



   
 
      
        
''0