Morgunblaðið - 16.02.2003, Blaðsíða 8

8 B SUNNUDAGUR 16. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
vinnuhorfur hefðu ekki verið eins
slæmar síðan í kreppunni. „Margir af
útskriftarnemunum límdu forsíðuna
aftan á hempuna,“ segir hann. „Ég
ákvað að þreifa fyrir mér í Bandaríkj-
unum eftir útskrift, en náði ekki að
festa rætur. Þá bauðst mér markaðs-
starf hjá Vikingbrugg heima á Ís-
landi.“
– Þá var faðir þinn fram-
kvæmdastjóri; varstu ekkert tvístíg-
andi að fara að vinna svona náið með
honum?
„Jú, ég leiddi hugann að því,“ játar
Björgólfur Thor. „Þetta var nú ekki
það sem ég stefndi að með því að fara
utan í háskóla. En tækifærið bauðst
og ég ákvað að grípa það. Svo kom á
daginn að við áttum mjög gott með að
vinna saman, en þegar frá leið reyndi
lítið á það dags daglega. Það voru að-
allega ég og Magnús, því við fórum
saman til Rússlands.“
Millibilsástand á Íslandi
Björgólfur býr í London með unn-
ustu sinni, Kristínu Ólafs. „Við höfum
reyndar eytt óvenju miklum tíma á
Íslandi frá því í sumar,“ segir Björg-
ólfur Thor og finnst greinilega nóg
um. „Allt frá því Landsbankamálið
kom upp höfum við verið hér og hún
haft ýmislegt fyrir stafni, m.a. er hún
framleiðandi heimildarmyndar. Þetta
hafa verið sex til átta mánuðir. En
núna reikna ég með að við flytjum
okkur aftur til Englands. Þar líður
okkur vel og þar á ég betra með að
sækja vinnuna. London er líka mið-
punktur míns athafnasvæðis. Ég er
ekki nema þrjá tíma með flugi til Ís-
lands, Búlgaríu eða Rússlands, sem
er mun þægilegra.“
Hann segist ætla að sinna
ákveðnum þáttum í starfsemi
Pharmaco og Landsbankans í Eng-
landi. „Við vinnum að því að skrá
Pharmaco í Englandi í lok næsta árs
eða árið eftir það. Svo hefur Lands-
bankinn með Heritable-bankanum
töluverða möguleika á að stækka við
sig í Englandi. Mitt verksvið er að
leita uppi tækifæri og finna leiðir til
að byggja þau inn í langtímastefnu
fyrirtækisins.“
– Þannig að þið eruð ekki fyrst og
fremst að leita að tækifærum í Aust-
ur-Evrópu, þótt þið hafið öðlast mikla
þekkingu á þeim markaði á und-
anförnum árum?
„Nei, ég myndi segja að skiptingin
í Pharmaco sé til helminga á milli
Austur- og Vestur-Evrópu; í það
minnsta hvað varðar tekjur og hagn-
að. Ég vil halda því þannig. Og
Landsbankinn er ekki að fara í stór
mál í Austur-Evrópu,“ segir hann og
hlær við tilhugsunina. „England er
mun vænlegra og nýtist betur fyrir
Landsbankann.“
– Þú kannt greinilega vel við þig í
London.
„Já, mér finnst gott að búa þar. Ég
er líka vanur að búa erlendis. Ég
fluttist út tvítugur og hef búið árum
saman í Bandaríkjunum, Englandi og
Rússlandi. Ég lít því á þennan tíma á
Íslandi sem millibilsástand og nú vil
ég fara að komast í mitt venjulega
form.“
Samræðuhæfur á rússnesku
Það yljar blaðamanni um hjarta-
rætur að horfa á Svejk spígspora eft-
ir einum veggnum á skrifstofunni.
Björgólfur Thor þýðir rússnesku
áletrunina á plakatinu fyrir blaða-
mann og kemur upp úr dúrnum að
það er til kynningar á tékkneskri bíó-
mynd. Og það kemur upp úr dúrnum
að Björgólfur Thor talar rússnesku.
„Ég tala ekki afburða fallega rúss-
nesku,“ segir hann. „En ég er sam-
ræðuhæfur og get lesið rússnesku,
þótt ég velji mér ekki lesefni eins og
Tolstoj á frummálinu. Ég get alveg
bjargað mér og það nýtist mér vel.
Þetta er nokkuð sem ég lærði í
framhjáhlaupi. Ég hef aldrei sótt
tíma í rússnesku. Hún lærðist á því
að búa svona lengi á staðnum og ég lít
á það sem aukabónus, því þetta er fal-
legt mál sem talað er af á þriðja
hundrað milljónum í Vestur-Evrópu.
Að því leyti er það praktískt.“
– Verðurðu áfram ræðismaður Ís-
lands í Rússlandi?
„Ég mun reyna að sinna því eins og
ég get. Við Magnús skiptum því með
okkur. Svo lengi sem við eigum fyr-
irtæki í Rússlandi, þá höfum við þá
innviði sem þarf til að sinna því sóma-
samlega. Svo gæti ég vel hugsað mér
að ráðast í eitthvert verkefni í Rúss-
landi í framtíðinni. Ég er búinn að
skjóta ákveðnum rótum þar eftir að
hafa búið þar í tíu ár.“
– Það er mikið talað um rússnesku
mafíuna.
„Ég hef eiginlega heyrt mest talað
um hana á Íslandi,“ segir Björgólfur
og hlær. „Hver einasti blaðamaður
sem ég hef talað við nefnir hana. Þeg-
ar ég hitti Íslendinga á förnum vegi
fyrstu árin og sagði að ég byggi í
Rússlandi, þá var ég ekki spurður út í
þjóðina eða menninguna. Ég fékk
bara að heyra: „Vá, er ekki mafían al-
veg svakaleg?“ En hún er ekki eins
umsvifamikil og fólk heldur. Á ár-
unum 1992 til 1995 var hún um-
svifamikil eða öllu heldur fyrirferð-
armikil. Allt í einu mættu einhverjir
gaurar í Mercedes Benz-bílalest með
farsíma og í Versace frá toppi til táar.
Og maður hugsaði með sér: „Hvernig
komust þessir apakettir í þessar áln-
ir?“ Svo komu þeir í fylkingu inn á
veitingastaðina og borðsiðirnir voru
eins og hjá Rómverjum til forna.“
Tímabil í sögu þjóðar
Að sögn Björgólfs Thors sést þetta
ekki lengur. „Þetta var ákveðið tíma-
bil í sögu þjóðar, ámóta langt og
ástandið var á Íslandi. Ég efast ekki
um að það hefur verið skrautlegt fyr-
ir útlendinga að koma til landsins á
þeim tíma. Ætli þróunin hafi ekki
verið sú í Rússlandi að glæpagengin
hafi murrkað lífið hvert úr öðru á
fyrstu árunum. Svo gerðist það líka
að pólitískum föngum var sleppt og
þá fylltust fangelsin af glæpamönn-
um eins og tíðkast í öðrum löndum.“
Hann veltir því upp hvort spilling
sé ekki óhjákvæmileg þegar eitt auð-
ugasta ríki í heimi sé berstrípað á fá-
einum árum. Allt hafi verið í ríkiseign
í Rússlandi við fall járntjaldsins en sé
nú í einkaeigu. Vissulega hafi fjöl-
margir hákarlar verið á sveimi í því
gullfiskabúri. „En við komum aldrei
nálægt neinni einkavæðingu í Rúss-
landi,“ segir hann.
„Við vorum blessunarlega lausir
við það. Og höfum aldrei verið í
bransa sem mafían tengist, hvorki
vodka né tóbaki. Við höfum verið til-
tölulega litlir á rússneskan mæli-
kvarða, selt mikið magn af gosi en
með lítilli framlegð á hverja einingu.
Svona hyski hefur ekki áhuga á neinu
sem krefst mikillar vinnu. Það vill
komast í peningakú sem hægt er að
mjólka.“
– En þetta hefur verið frum-
skógur, sem þið hafið lært ýmislegt
af. Mér skilst t.d. að þú viljir að öll
samskipti í samningaviðræðum séu
skjalfest.
„Jú, ég hef brennt mig á því að fólk
segir eitt og gerir annað. Ég er mikið
fyrir að negla hluti niður eins og
hægt er. Það er ekki bara það að ég
treysti ekki fólki. Ég er að fást við svo
margt í einu. Hvernig á ég að muna
alla skapaða hluti? Það borgar sig að
hafa allt skjalfest til að geta hent
reiður á öllu. Þá kemur það ekki upp
að menn muni hlutina á ólíkan hátt.
Það býður bara upp á vandræði.“
– Þú hefur verið búsettur erlendis
um langa hríð. Hvernig kemur ís-
lenskt samfélag þér fyrir sjónir?
„Þegar ég fór héðan tvítugur þá
fannst mér gegnumgangandi í þjóð-
félaginu að enginn mætti vera stærri
en aðrir. Við erum með risastóra
millistétt hérna og það má enginn
fara upp eða niður fyrir hana. Ef ein-
hver skarar fram úr, þá finnst fólki
það athyglisvert til að byrja með og
svo eru allir komnir með hrakspár
eftir smátíma. Ég vona að það sé að
breytast.
Þegar ég fór út til Bandaríkjanna
gerði ég það upp við mig að ég vildi
frekar vera lítill fiskur í stórri tjörn,
en stór fiskur í lítilli tjörn. Menn eru
alltaf að rekast á það sama á Íslandi;
við erum ekki nema tæplega 300 þús-
und og það mótar samfélagið. Návíg-
ið er mikið og allir með nefið ofan í
hvers manns koppi. Persónulega
finnst mér þægilegra að þekkjast
ekki úr fjöldanum.
En smæðin er líka mesti kosturinn
við Ísland. Ef maður kemur til Ís-
lands, þá tekur það einn dag að setja
sig inn í allt sem máli skiptir hjá fjöl-
skyldunni, vinum og í þjóðfélaginu.
Maður þarf bara að hlusta á tvo
fréttatíma. Ég held ég sé kominn í þá
stöðu sem hentar mér best, að búa
erlendis en sækja Ísland heim. Flest-
ir vinir mínir eru hér og fjölskyldan
og þar af leiðandi hef ég mikinn
áhuga á því hvað er að gerast í þjóð-
félaginu. Ég fylgist með á Netinu.
Það breytti miklu fyrir Íslendinga er-
lendis.“
Viðskipti og pólitík
– Hvað finnst þér um pólitíkina og
viðskiptalífið?
„Ég blanda mér ekkert inn í pólitík
og er mjög ópólitískur. Ég hef alltaf
lagt áherslu á það. Þess vegna angr-
aði það mig í einkavæðingarferlinu að
við vorum alltaf bendlaðir við einn
flokk. Það var fáránlegt, ekki síst
vegna þess að við vorum þrír, þar af
tveir í sínum flokknum hvor og ég
sem stend alveg fyrir utan. En ég hef
gaman af því að fylgjast með pólitík-
inni og horfa á Silfur Egils – hann er
með góða viðmælendur. Þetta verða
spennandi kosningar í vor og ég lít
svo á að ég sé að skoða þetta með
gests augum.“
Hvað finnst þér um yfirlýsingar
Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur um
afskipti forsætisráðherra af við-
skiptalífinu?
„Það hefur verið mikið rætt um
það. Ég hef ekki fundið fyrir því og
skil ekki þessa umræðu. Mér finnst
frekar að fyrirtækin séu að troða sér
inn í pólitíkina og halda því fram að
þau séu skotspónn eða fórnarlömb
stjórnvalda. Ég næ þessu ekki. Ég
hef ekki séð neinn stíga upp í pontu
og gagnrýna fyrirtæki og allar stofn-
anirnar fylgja í kjölfarið. Ég er ekki
fyrir svona samsæriskenningar.
Þetta er meira í æsifréttastíl. Ef talað
er nógu mikið um eitthvað, þá er það
orðið mál. Og núna er búið að búa til
mál með því að tala mikið um það.
Svo ætla menn að segja: „Ókei, hérna
er mál. Hver er afstaða þín til þess?“
Mér finnst þetta ekki ganga upp.“
– Máli sínu til stuðnings vitnaði
Ingibjörg Sólrún í viðtal við þig þar
Gengið var frá sölu á 45,8% hlut í Landsbanka Íslands fyrir 12,3 milljarða króna til Samsonar ehf. á gamlársdag. Hér
svara Magnús Þorsteinsson, Björgólfur Thor og Björgólfur Guðmundsson spurningum blaðamanna.
Morgunblaðið/Kristinn
Björgólfur Thor á leið í Þjóðmenningarhúsið á gamlársdag ásamt Jóni Sveins-
syni hrl., Björgólfi og Halldóri J. Kristjánssyni, bankastjóra Landsbankans.
Morgunblaðið/Kristinn
hann gæti keypt það miklu ódýrara frá
Kína. Af hverju hann brygðist ekki við
því. Hann sagðist hreinlega ekki nenna
því. Við spurðum út í hagnaðinn. „Hann
er bara þar sem hann er,“ sagði hann.
„Sjáum bara til.“ Og var alls ekki að
reyna að selja fyrirtækið heldur þurfti
að toga út úr honum allar upplýsingar.“
Það var Björgólfur Thor sem opnaði
ábyrgð og setti saman kaupin. Með því
eignaðist Pharmaco 45% í Balk-
anpharma, Deutsche Bank 45% og
búlgarskir fjárfestar 10%, en Pharmaco
ræður þeim atkvæðum.
Með pálmann í höndunum
„Þetta voru góð kaup, ekki síst
vegna þess að margir fjárfestar héldu
að sér höndum vegna stríðsins í Kos-
ovo og ástandsins á Balkanskaga,“
segir hann. „Þegar lánanefndirnar tóku
málið fyrir heyrðu þær fréttir um krísu
á Balkanskaga. Og einhvern veginn
varð ekki eftirsóknarvert að fjárfesta í
fyrirtæki sem héti Balkanpharma,“
segir hann og hlær. „Við þurftum ekki
að fara í gegnum neitt skrifræði og
vorum því fljótari og ákveðnari. Við
sögðumst vera tilbúnir og að við gæt-
um gert þetta innan ákveðins tíma-
ramma; hvort við ættum ekki bara að
kýla á þetta.“
Fljótlega eftir að kaupin gengu í
gegn vildi Deutsche Bank selja sinn
hluta og taka út ágóðann, að sögn
Björgólfs Thors. „Ég gerði þeim grein
fyrir því að ég sæi mikla möguleika í
rekstrinum. Því varð úr að við keyptum
helminginn af hlut Deutsche Bank,
sameinuðum Pharmaco og Balk-
anpharma og skráðum Pharmaco á
markað til að Deutsche Bank gæti selt
hinn hlutann. Þá höfðum við einnig
keypt hlut Búnaðarbankans í Pharma-
co hér heima og vorum því með pálm-
ann í höndunum eftir sameininguna.“
Björgólfur Thor segir mikla mögu-
leika blasa við hjá Pharmaco. Fyr-
irtækið sé á samheitamarkaðnum og
þar gildi annarsvegar hraði – að koma
lyfjum fljótt á markað eftir að einkaleyf-
ið á þeim rennur út. Hraðinn sé fyrir
hendi á Íslandi og unnið sé að því að ná
meiri hraða í öðrum verksmiðjum, m.a.
með viðamikilli starfsþjálfun. Hinsvegar
skipti framleiðslugeta sköpum, semsé
til staðar í Búlgaríu og víðar, þar sem
hægt sé að framleiða lyf á ódýran hátt.
Sóknarfærin á lyfjamarkaðnum fel-
ast m.a. í því að fólk verður sífellt eldra,
sem þýðir að þörfin fyrir lyf er að
aukast, að sögn Björgólfs Thors. Þá á
krafan um ódýr lyf eftir að verða æ
meiri frá ríkisstjórnum sem þurfa að
greiða þau niður. „Það er einnig mik-
ilvægt að enginn risi er á sam-
heitamarkaðnum, sem getur kæft alla
samkeppni. Það eru mörg miðlungsstór
fyrirtæki og það á eftir að verða meiri
samruni. Pharmaco hefur tekið þátt í
þeirri þróun, m.a. með því að kaupa fyr-
ir skemmstu verksmiðjur í Serbíu og á
Möltu.“
Tillitssemi skiptir mestu máli
Björgólfur Thor er þakklátur fyrir það
hversu heppinn hann hefur verið með
starfsfólk í gegnum tíðina. „Við gerum
ekki allt sjálfir,“ segir hann. En hvernig
gengur að reka alþjóðlegt fyrirtæki í
tólf löndum með 7.500 starfsmenn?
„Sinn er siður í hverju landi og ég
legg mig fram um að fara ekki of mikið
ofan í saumana á því hvernig hlutirnir
eru gerðir,“ segir hann. „Ég reyni að
átta mig á helstu kennitölum, því tölur
og bókhald tala alltaf sínu máli. Annars
gerir þetta þá kröfu að maður sé dálítill
diplómat, kunni að setja sig í spor ann-
arra og einskorði ekki heiminn við eitt
sjónarhorn. Þegar maður aðlagar sig
mismunandi menningu, þá skiptir tillits-
semi mestu máli. Svo er markviss
starfsmannastjórnun í hverju landi, sem
rekin er út frá ákveðinni grunn-
stefnumótun Pharmaco.“
Það var eiginlega dálítið skondið,“segir Björgólfur Thor þegarhann rifjar upp hvernig á því
stóð að hann eignaðist ráðandi hlut í
Pharmaco hf. ásamt Björgólfi Guð-
mundssyni og Magnúsi Þorsteinssyni.
„Við Magnús fórum út til Rússlands á
vegum Pharmaco, sem átti Viking-
brugg, og komum til baka sem eigendur
að fyrirtækinu,“ segir hann og hlær.
Kaup á Balkanpharma
Það sem réð úrslitum var þegar
nokkrir bankamenn frá Deutsche Bank
komu á fund Björgólfs Thors í Péturs-
borg og sögðu honum frá frábæru
tækifæri í Búlgaríu – lyfjafyrirtæki sem
ætti að einkavæða. Það væri skemmti-
leg tilviljun að tveir Búlgarir á svipuðum
aldri og þeir, sem bankinn væri tilbúinn
að veðja á, væru með málið.
„Það sló mig strax að þá langaði
sjálfa til að taka þátt í fjárfestingunni og
þetta voru bankamenn. Ég sagðist
þekkja fólk í lyfjageiranum sem gæti
haft áhuga, bað þá um að afhenda mér
gögnin og ég skyldi sjá hvað ég gæti
gert,“ segir Björgólfur Thor.
Það varð úr að Björgólfur Thor stofn-
aði fjárfestingarsjóð ásamt Pharmaco
og fór til samningaviðræðna við búlg-
örsku einkavæðingarnefndina. „Þegar
ég skoðaði verksmiðjurnar þrjár var ég í
rútu með öðrum fjárfestum, m.a. frá
Grikklandi og Ísrael,“ segir hann. „Ég
hlustaði mest og var með minnst læti.
En á endanum náði ég samningnum.“
Sama um einkavæðinguna
Það vekur kátínu hjá Björgólfi Thor
þegar hann lýsir fundinum með fráfar-
andi forstjóra Balkanpharma: „Hann
vissi að honum yrði sagt upp störfum
um leið og fyrirtækið seldist,“ segir
hann. „Honum var því alveg sama þótt
einkavæðingin færi út um þúfur. Við
spurðum hann af hverju hann væri með
risastóra c-vítamínverksmiðju þegar
Enginn risi á markaðnum