Morgunblaðið - 20.02.2003, Blaðsíða 8

8 C FIMMTUDAGUR 20. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
























































































NVIÐSKIPTI ATHAFNALÍF
Sennilega má telja Singer-fyrirtækjasamsteypuna einn fyrsta auð-
hringinn í viðskiptalífinu. Rækjuveiðar eru nýjasta skotmark um-
hverfisverndarsinna, sem segja veiðarnar mikinn skaðvald.
Auðhringir eiga sér langa sögu
eins og rækjusamlokan
Á
BREIDDINNI í Kópavogi hefur
BYKO verið að byggja upp starfsemi
sína svo eftir er tekið. Fyrirtækinu
hefur vaxið fiskur um hrygg á þeim
40 árum sem það hefur starfað og er
nú ekki við eina fjölina fellt. Að sögn
Jóns Helga Guðmundssonar, for-
stjóra, stjórnarformanns og sonar
stofnandans, er BYKO með starfsemi
í þremur löndum utan Íslands. Hann segir fyrirtækið hafa
vaxið jafnt og þétt í gegnum árin, en BYKO er í eigu hans
sjálfs og móður hans, Önnu Bjarnadóttur, auk félags í hans
eigu. Jón Helgi segist aldrei hafa verið beinlínis ráðinn í
starf forstjóra en hann hefur verið afgerandi í stjórn fyr-
irtækisins í ríflega þrjá áratugi og aldrei skort tilbreytingu
í starfið.
Opna verslanir á Reyðarfirði og Selfossi
Hjá BYKO-samstæðunni, sem nú skiptist í fjögur félög
undir móðurfélaginu Norvik, starfa nú um 600 manns. Þar
af er BYKO-LAT í Lettlandi með tæplega 200 manns í
vinnu. „Við breyttum starfsemi okkar fyrir nokkrum ár-
um. Þá var eignarhaldsfélagið Norvik stofnað, en það er
eins konar hattur yfir fyrirtækinu. BYKO er með bygg-
ingavörurnar, ELKO sér um raftækin, BYKO- LAT er
með starfsemina í Lettlandi og svo er Axent sem sér um
ullarútflutning til Rússlands. Á síðasta ári opnuðum við
nýtt vöruhús í Sundahöfn og gátum eftir það endurhannað
Breiddina hérna og opnað nýja og stærri verslun. Henni
hefur verið tekið geysilega vel. Í vor ætlum við að opna
verslun á Reyðarfirði, það er ýmislegt sem kallar á okkur
þar. Margir af okkar kúnnum eru að færa sig þangað. Það
er mikill hugur í Austfirðingum og það á að byggja heil-
mikið af íbúðarhúsnæði þarna og fara út í ýmsar aðrar
framkvæmdir. Einnig ætlum við okkur að opna verslun á
Selfossi á næsta ári,“ segir Jón Helgi.
Fyrirtækið hefur skilað hagnaði öll 40 árin
„Ég hef starfað við stjórnun á þessu fyrirtæki frá því upp-
úr 1972. Ég er líklega búinn að vera góð 20 ár hér í þessum
stól. Hjá fyrirtækinu er ég búinn að vera frá byrjun, í fullu
starfi í um 30 ár. Það voru tvær fjölskyldur sem komu að
þessu upphaflega en nú er það bara mín fjölskylda sem á
og rekur fyrirtækið. BYKO hefur verið rekið með hagnaði
hvert einasta ár sem það hefur starfað. Það hefur verið
hægur stígandi í þessu og hagnaðurinn hefur auðvitað ver-
ið misstór. En fyrirtækið hefur verið að byggja sig upp á
því sem það hefur skapað. Við höfum haft það að stefnu að
taka aldrei stærra upp í okkur en við höfum talið okkur
ráða við hverju sinni. Þetta hefur vaxið gífurlega mikið hjá
okkur á síðustu árum. Veltan hefur ríflega tvöfaldast á
fimm árum og er nú á tíunda milljarð króna. Það jafngildir
um 15% vexti að meðaltali á ári. Þetta er allt saman innri
vöxtur, engin aðkeypt velta heldur allt á okkar eigin for-
sendum.“
Vinalegt framleiðsluumhverfi í Lettlandi
Á síðasta ári var velta BYKO-LAT í Lettlandi um
fimmtungur veltu samstæðunnar. Að sögn Jóns er ætlunin
að auka enn við framleiðsluna þar, enda umhverfið þar
hagstæðara en hér. „Við byrjuðum að byggja okkur upp í
Lettlandi fyrir um 10 árum og áætlum að velta hátt í
tveimur milljörðum króna á þessu ári. Á síðasta ári og
þessu höfum við verið í töluverðum fjárfestingum þarna
úti. Við settum upp einingaverksmiðju þar sem við erum
að framleiða girðingarhluta sem við flytjum út víða um
lönd. Auk þess höfum við verið að setja upp glugga- og
hurðaverksmiðju,“ segir Jón Helgi.
Verksmiðju BYKO í Njarðvík var lokað nýlega en til
stendur að flytja þá starfsemi alfarið til Lettlands.
„Gluggaverksmiðjunni er búið að loka. Sá rekstur gekk
einfaldlega ekki upp, markaðurinn hefur verið erfiður hér
þannig að við ákváðum að leggja þetta niður og færa verk-
smiðjuna til Lettlands. Þar getum við fengið betri nýtingu,
bæði á vélum og mannskap. Þar getu
fyrir stærri markaðssvæði og unnið í
framleiðsluumhverfi, sem við getum e
landi. Við ætlum okkur að nýta þessi t
fleiri vörutegundum úti í Lettlandi en
Starfa á þremur stöðum í Rúss
Þegar lagt var af stað til Lettlands fy
Jón Helgi markmiðið hafa verið að
timburútflytjenda landsins. BYKO-LA
stærstu útflytjenda á unnu eða hefluðu
stærstu í útflutningi á timbri frá Lettl
„Í tengslum við framleiðsluna í Lett
ið að vinna að því að tryggja frekar h
framtíðina. Það höfum við gert með þv
í Rússlandi ásamt þarlendum samsta
erum við með þrjár starfsstöðvar sem
hráefni og flytja frá Rússlandi til Le
vaxið verulega mikið síðustu 2–3 árin
við erum að gera í Lettlandi.“
Eru með söluskrifstofu í Bretla
Að sögn Jóns Helga byggist starfið í L
lendum samskiptum þar sem nær öll
BYKO
Umsvif BYKO hafa aukist verulega
að undanförnu og hefur velta fé-
lagsins tvöfaldast á síðustu fimm
árum. Jón Helgi Guðmundsson, for-
stjóri BYKO, sagði Eyrúnu Magn-
úsdóttur frá landvinningum félags-
ins í Lettlandi, Rússlandi og
Bretlandi. Næst verður Austurland
numið en BYKO hyggst með vorinu
opna verslun á Reyðarfirði.
    
     !
 " # 
$ %  
   &  '( 
)%  &* 
+% ,  - & & 
%,&     


%
- 01
Byggingavöruverslun Kópavogs er orðin fertug en núverandi
ll VIÐTAL Umsvif í viðskiptalífinu
ÞAÐ FER misjöfnum sögum af auðhring-
um. Reyndar virðist af ræðu eða riti ekki alltaf
vera ljóst hvaða merkingu leggja ber í fyrir-
bærið, en yfirbragðið ber það yfirleitt með sér
að um stór fyrirtæki sé að ræða og/eða fyr-
irtæki sem teygja arma sína víða. Af nógu er að
taka. Einn verðugur auðhringakandídat, og
jafnvel sá fyrsti, er Singer-saumavélaframleið-
andinn. Nú um stundir þegar menn tala hver í
kapp við annan um alþjóðavæðingu og alþjóða-
fyrirtæki hlýtur Singer-mönnum að bregða að-
eins í brún. Fyrir einni öld voru vörur fyr-
irtækisins seldar til afskekktustu staða og
fyrirtækið var með verksmiðjur í fjölda landa,
t.d. í Skotlandi. Ef til vill hefur staðsetningin
þótt heppileg vegna lágs framleiðslukostnaðar,
góðrar nýtingar fjármuna eða nálægðar við
markaði. Enn þann dag í dag þykir aðhalds-
semi Skota í frásögur færandi og að sögn hefur
skoska lögreglan í einstaka tilfellum leyst upp
mótmælagöngur með því að ganga um með
söfnunarbauka. Í einhverjum tilvikum gætu
menn hafa safnast saman til að amast við starf-
semi og starfsháttum Singer-saumavélaauð-
hringsins. Saumavélar hafa e.t.v. verið hættu-
leg tæki. Konusuke Matsushita byrjaði að
vinna á reiðhjólaverkstæði þegar hann var tíu
ára. Frekari skólaganga varð að sitja á hak-
anum enda afar þröngt í búi á heimilinu. Eftir
fimm ára puð hugleiddi hann að fara aftur í
skóla en faðir hans réð honum frá því og taldi
að sú færni sem hann væri að tileinka sér
myndi tryggja bjarta framtíð. Hann ætti að ná
árangri sem frumkvöðull og ráða svo skóla-
gengna menn í vinnu ef svo bæri undir. Mats-
ushita stofnaði nokkrum árum seinna eigið fyr-
irtæki, einhvers konar auðhring þegar horft er
tilbaka. Almenningur víða um heim þekkir
flestar afurðir auðhringsins undir vörumerkj-
unum Panasonic og National, starfsmenn fyr-
irtækisins eru hátt í 300.000 og það rekur verk-
smiðjur í um 100 löndum, m.a. löndum sem
standa þeim þróaðri nokkuð að baki í lífskjör-
um, og veitir þar tugþúsundum manna at-
vinnu. Að margra mati var Matsushita merk-
asti frumkvöðull síðustu aldar á viðskipta-
sviðinu og ekki verður séð að honum hafi orðið
meint af því að vera stofnandi og stjórnandi
auðhrings til margra áratuga. Auðhringir
þurfa ekki að vera frá merkilegum löndum.
Amerískur auðhringur hljómar yfirleitt best í
eyrum, a.m.k. betur en danskur auðhringur. Í
ríki Margrétar Þórhildar er þó fyrirtæki sem
getur gert tilkall til nafngiftarinnar, þ.e. A.P.
Møller fyrirtækið sem er m.a. mjög umsvifa-
mikið á sviði gámaflutninga á sjó, auk sjóflutn-
inga af öðru tagi. Það hlýtur þó að standa í
mönnum að til sé eitthvað sem flokka má sem
danskan auðhring sem hafa mætti uppi hávær
mótmæli gegn af einhverjum ástæðum, enda
Danir almennt ekki þekktir fyrir að hafa
óhreint mjöl í pokahorninu. Það tók ekki lang-
an tíma fyrir Gillette fyrirtækið að slíta barns-
skónum og verða auðhringur með umsvif um
allan heim. Á 25 ára afmæli fyrirtækisins árið
1926 var aðalvara fyrirtækisins, rakhnífurinn,
orðinn útbreiddur í flestum heimsins kimum.
Af því tilefni nefndi stofnandi fyrirtækisins
sérstaklega sem dæmi að rakhnífurinn væri
jafnvel orðinn þekktur í nyrstu bæjum Noregs,
líkt og varla væri unnt að komast nær hjara
veraldar. Þegar um fyrirtæki á neytendavöru-
markaði er að ræða er auðvelt fyrir neytendur
að láta verkin tala, ef starfshættir auðhringa
þykja ekki til fyrirmyndar. Svo tekið sé ímynd-
að dæmi þá gætu menn hætt að raka sig í til-
viki Gillette fyrirtækisins. Langvinn mótmæli í
garð auðhringsins gætu jafnvel skapað ís-
lenskum karlmönnum tækifæri í aukahlut-
verkum í þriðja og síðasta hluta Hringadrótt-
inssögu. Þannig yrðu ekki einungis íslenskar
konur frægar í útlöndum, heldur loksins einnig
íslenskir karlmenn. Ekki þó sérstaklega fyrir
sjáanlegan fríðleika.
Auðhringa-
drottnunarsaga
ll HRINGAMYNDUN Loftur Ólafsson
loftur@ru.is
RÆKJUVEIÐAR eru nýjasta skotmark
umhverfisverndarsinna, sem segja veiðarnar
mikinn skaðvald á öðru lífríki hafsins. Bresk
umhverfissamtök, The Environmental Just-
ice Foundation, hafa nýverið birt skýrslu um
rækjuveiðar en samkvæmt henni ógna rækju-
veiðar „vistfræðilegum heiðarleika og mat-
vælaöryggi heimsins“. Í niðurstöðum skýrsl-
unnar er m.a. fullyrt að með hverju kílói af
rækju sem dregið er úr sjó, komi allt upp í 20
kíló af öðrum afla eða meðafla sem síðan sé
hent aftur í hafið. Rækjusjómenn eru þannig,
samkvæmt skýrslunni, ábyrgir fyrir þriðj-
ungi þess brottkasts sem stundað er í fisk-
veiðum heimsins í dag. Þannig drepa rækju-
togarar um 150 þúsund sjávarskjaldbökur á
ári og töluvert af sæhestum.
Bretar borða mikið af rækju og rækjusam-
lokan er nánast þjóðarréttur þar í landi. Þeir
flytja inn tugþúsundir tonna, m.a. frá Íslandi,
en Bretland er langstærsti markaður fyrir ís-
lenska rækju. Samtökin hafa hvatt breska
neytendur til að sneiða hjá rækju uns stór-
markaðir geri grein fyrir hvar rækjan sem
þeir selja sé veidd og sýni fram á að hún sé
veidd án þess að valda skaða á umhverfinu.
Umhverfisverndarsamtök hafa á síðustu
misserum í auknum mæli beint spjótum sín-
um að lífríki hafsins. Þekkt er barátta þeirra
gegn hvalveiðum og nú að undanförnu þorsk-
veiðum. Erfitt er að meta hversu mikil áhrif
málflutningur þeirra, sem oft á tíðum er afar
vafasamur, hefur á útflutning íslenskra sjáv-
arafurða. Fullyrðingar þeirra um skaðsemi
rækjuveiða eiga ekki við hér við land en um-
ræðan sem slík getur skaðað. Gott orðspor ís-
lensks sjávarútvegs og skynsamleg nýting
fiskistofnanna hefur væntanlega dregið úr
slíkri skaðsemi en ljóst er að leggja þarf stöð-
uga rækt við að upplýsa hinn almenna neyt-
anda um uppruna vörunnar og ástand fiski-
stofna.
ll SJÁVARÚTVEGUR Helgi Mar Árnason
Skaðsemi
rækjusamlokunnar
hema@mbl.is
◆