Morgunblaðið - 01.05.2003, Qupperneq 4

4 B FIMMTUDAGUR 1. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ














































































































NFRÉTTIR NÝJAR reglur Kauphallar Ís-
lands um upplýsingagjöf um launa-
kjör stjórnenda munu leiða til meira
aðhalds í samningum stjórnar og
stjórnenda. Talsvert verk er enn
óunnið í að móta nánari reglur og
nauðsynlegt að Kauphöllin móti enn
nánari reglur.
Þetta kom fram í framsögu Árna
Tómassonar, löggilts endurskoð-
anda, á fundi Verslunarráðs Íslands
um kjör stjórnenda fyrirtækja.
Að sögn Árna, mun vissa stjórna
um að samningar verði birtir, valda
því að hvers kyns kaupauka- og
kaupréttarsamningar innihaldi
ákvæði í samræmi við áhersluatriði
stjórnar. Það verði að gera ráð fyrir
því ef stjórnendur fá umbun fyrir, til
að mynda arðsemi yfir tilteknum
mörkum eða vöxtur er umfram til-
tekin mörk þá hafi það bein eða óbein
áhrif á hvernig fjárfestar meti félag-
ið og trúverðugleika þeirrar stefnu
sem stjórnin hefur birt.
Árni segir að launafjárhæð stjórn-
enda sem slík skipti ekki meginmáli
þar sem reglurnar þar að lútandi séu
skýrar en hann hafi meiri áhyggjur
af hvers kyns samningum sem gerðir
eru við stjórnendur um kaupauka og
kauprétt. „Ég hef mun meiri áhyggj-
ur að þarna verði misræmi einfald-
lega vegna þess að reglur um fram-
setningu og mat eru ekki skýrar. Ef
ég set mig í spor fjárfesta er mjög
erfitt að átta sig á fjárhagslegum
ávinningum flókinna samninga sem
eðli máls er ekki hægt að greina frá í
smáatriðum í ársreikningi,“ segir
Árni.
Umræða tengd frammistöðu
Árni segist telja að nýju reglurnar
muni leiða til meira aðhalds í samn-
ingum stjórnar og stjórnenda. Það
eitt að birta verði alla samninga ger-
ir það að verkum að stjórnir muni
íhuga betur en áður hvernig samn-
ingarnir muni líta út í augum fjár-
festa. Í samræmi við það muni
stjórnir leggja meiri rækt við samn-
inga við stjórnendur en áður var.
Bæði verður hugað betur að því að
reikna allar stærðir fyrirfram og far-
ið verður varlegar í hvers kyns lang-
tímaskuldbindingar en áður. Samn-
ingar verði gerðir oftar en áður og
viðmið og markmið endurskoðuð
með jöfnu millibili.
Að sögn Árna hafa fjölmiðlar ein-
blínt of mikið á launakjör stjórnenda
og segist frekar viljað sjá umfjöllun
um hvernig stjórnendur hafa staðið
sig, hvernig laun þeirra hafi verið í
samræmi við frammistöðu.
Þórður Friðjónsson, forstjóri
Kauphallar Íslands, segir að baki
nýju reglunum liggi ýmsar ástæður.
Þar skipti þó mestu krafa markaðar-
ins og tengt að gera reglur að þessu
leyti sambærilegar við það sem ger-
ist best annars staðar. Þar hafi regl-
ur verið hertar til muna að undan-
förnu í kjölfar hneykslismála í
Bandaríkjunum og víðar.
Sjónir manna hafi beinst sérstak-
lega að kaupréttum stjórnenda sem
oft voru án nokkurrar tengingar við
raunverulegan árangur af rekstri
heldur fyrst og fremst háð upp-
sveiflu hlutabréfaverðs á mörkuðum.
Tók Þórður dæmi í erindi sínu af átta
stjórnendum í Bandaríkjunum sem
nýttu sér kaupréttinn og seldu
hlutafé fyrir yfir 500 milljarða króna
sem var á þeim tíma hærri fjárhæð
en markaðsvirði allra félaga í Kaup-
höll Íslands.
Þórður segir að markaðurinn hér
á landi sé orðinn stór í samanburði
við markaði annars staðar eða um
70% af landsframleiðslu og verðmæti
skráðra félaga í Kauphöll Íslands sé
um 540 milljarðar króna. Það séu því
gríðarlegir fjármunir sem fyrirtækin
hafa aðgang að frá hluthöfum.
Þórður segir að ástæður upplýs-
ingagjafar um launakjör séu því
hagsmunir hluthafa og fjárfesta, að
fá yfirsýn yfir fjárhagslega hags-
muni stjórnenda. Það séu einnig
hagsmunir stjórnenda að aukinn trú-
verðugleiki sé um þeirra störf og um
leið aukið aðhald. Hagsmunir félags-
ins felist fyrst og fremst í því að góð
og aukin upplýsingagjöf hafi jákvæð
áhrif á seljanleika hlutabréfa. Allt
þetta sé til þess fallið að ná inn er-
lendu fjármagni til fyrirtækjanna og
inn í hagkerfið.
Gagnsæi mikilvægt
Ólafur Þ. Stephensen, aðstoðarrit-
stjóri Morgunblaðsins, kom inn á
mikilvægi fjölmiðla í upplýsingagjöf
til almennings. Sá hópur sem á hlut í
fyrirtækjum sé sístækkandi og það
sé með hagsmuni þess fólks í huga
sem hinar nýju reglur Kauphallar-
innar eru settar. Líklegt megi telja
að meirihluti hluthafanna afli sér
upplýsinga um fyrirtækin í fjölmiðl-
um heldur en að mæta á aðalfundi
fyrirtækja, lesa ársskýrslu þeirra
eða skoða vef Kauphallarinnar. Það
sé því hluti af þjónustu fjölmiðils á
borð við Morgunblaðið við lesendur
sína að veita upplýsingar um rekstr-
arafkomu fyrirtækja, framtíðaráætl-
anir og annað sem fram kemur á að-
alfundi og þar á meðal eru
upplýsingar um kjör stjórnenda.
Sú umræða sem hefur verið hér á
landi um einstök mál sem upp hafa
komið í viðskiptalífinu og snerta
starfslokasamninga, kaupaukasamn-
inga og kaupréttarsamninga stjórn-
enda í fyrirtækjum er ekki einangr-
að íslenskt fyrirbæri. Hún á sér
langa sögu í Bandaríkjunum og hef-
ur færst í aukana í Evrópu.
„Grundvallarspurningin í þessum
umræðum er, með nokkurri einföld-
un: Er að verða til ný yfirstétt, sem
skammtar sér sjálf laun úr vasa hlut-
hafa fyrirtækja, úr öllu samhengi við
þau laun, sem almennt eru greidd í
þjóðfélaginu og jafnvel án alls tillits
til gengis fyrirtækjanna, sem um
ræðir?
Það er auðvitað mjög mikilvægt
fyrir gagnkvæmt traust fyrirtækja
og hluthafa þeirra og viðskiptavini – í
rauninni fyrir samskipti fyrirtækj-
anna og þess samfélags, sem þau
starfa í, að hægt sé að sýna fram á að
laungreiðslur til stjórnenda séu
ákveðnar með málefnalegum hætti.
Þess vegna er mikilvægt að allt sé
uppi á borðinu, opið og gagnsætt og
þess vegna eru þær reglur, sem
Kauphöllin hefur sett, af því góða,“
að sögn Ólafs.
Vantar skýrari reglur um
sérsamninga stjórnenda
Morgunblaðið/Golli
Frummælendur á fundi Verslunarráðs: Ólafur Stephensen, Árni Tómasson og Þórður Friðjónsson ræða málin.
Launakjör stjórnenda og fjölmiðlaumfjöllun rædd á morgunfundi Verslunarráðs Íslands í gær
TÍU af stærstu fjárfestingar-
bönkunum á Wall-Street í
New York náðu samkomulagi
við verðbréfaeftirlitið í Banda-
ríkjunum síðastliðinn mánu-
dag, sem vonir standa til að
komi í veg fyrir að eitt mesta
hneykslismál í bankastarfsemi
þar í landi verði að veruleika.
Frá þessu var greint á vefsíðu
Financial Times.
Samkvæmt samkomulagi
bankanna og verðbréfaeftir-
litsins munu bankarnir greiða
1,4 milljarða Bandaríkjadala í
skaðabætur, sem svarar til
rúmlega 100 milljarða ís-
lenskra króna. Þeir þurfa
einnig að gera skipulagsbreyt-
ingar í starfseminni til að
tryggja skýr skil á milli þeirra
sem starfa á greiningardeild-
um annars vegar og við fjár-
festingar hins vegar. Segir FT
að gert sé ráð fyrir að bank-
arnir muni jafnframt þurfa að
greiða verulega háar fjárhæð-
ir, jafnvel milljarði dala,
vegna málsókna fjárfesta sem
telja sig hafa orðið illa fyrir
barðinu á bönkunum.
Hæsta sekt Eftirlitsins
Þær bankastofnanir sem hafa
verið ásakaðar um ýmsa
óheiðarlega starfsemi svo sem
svik við fjárfesta og mútur eru
Citigroups Salomon Smith
Barney, Credit Suisse First
Boston, Merrill Lynch, Gold-
man Sachs og Morgan Stanl-
ey.
Fyrstu drög að samkomu-
lagi verðbréfaeftirlitsins og
bankanna voru komin á blað í
desember síðastliðnum. Síðan
þá hafa lögfræðingar aðila
legið yfir orðalagi samkomu-
lagsins, en gert er ráð fyrir að
fjárfestar muni nota það í eig-
in málaferlum.
Citigroups Salomon þarf að
greiða hæstu skaðabæturnar,
eða 400 milljónir dala, jafn-
virði um 30 milljarða íslenskra
króna. Þar af eru um 150
milljónir dala sekt, en það er
hæsta sekt sem verðbréfaerf-
irlitið í Bandaríkjunum hefur
gert nokkrum að greiða.
Bankar
á Wall
Street
greiða 100
milljarða í
skaðabætur
Á seinasta ári sameinuðust EFA
og Þróunarfélag Íslands undir
merkjum Framtaks og nýverið
keypti Straumur öll hlutabréf í Ís-
lenska hlutabréfasjóðnum. Auðlind
sameinaðist Kaupþingi og Hluta-
bréfasjóður Íslands sameinaðist
Kaldbaki.
Að sögn Eiríks eru eflaust margar
ólíkar ástæður fyrir þessari þróun,
en meginskýringin er þó sú, að sögn
Eiríks, að með stækkandi efnahag fé-
laganna eru þau hæfari til þátttöku í
stærri verkefnum til skemmri og
ekki síst lengri tíma auk þess sem
rekstrarkostnaður félaganna lækkar.
„Samrunaþróun fjárfestingafélaga
mun halda áfram líkt og gerst hefur í
öðrum starfsgreinum. Enn eru félög-
in of mörg og of smá.“
Stöðugleiki nauðsynlegur
Eiríkur sagði að öllum fyrirtækjum
og ekki síst fjárfestingarfyrirtækj-
um, sé nauðynlegt að búa við stöðugt
rekstrarumhverfi. „Á ég þá við stöð-
ugan vöxt hagsældar en ekki stöðn-
un. Það er sérstaklega í höndum
stjórnmálamanna að búa atvinnulíf-
inu þannig umgjörð að stöðugleiki
ríki hvort sem er í sjávarútvegi, land-
búnaði eða öðrum atvinnugreinum
s.s. fjármálafyrirtækjum sem veita
þúsundum manna atvinnu. Það eru
engin ný vísindi að atvinnulífið er
samhangandi keðja sem er jafnsterk
og veikasti hlekkurinn,“ að því er
fram kom í ræðu Eiríks.
Sagði hann nauðsynlegt að stjórn-
málamenn tileinki sér hugsun stöð-
ugleikans en boði ekki æ ofaní æ koll-
steypur á grunnþáttum atvinnulífs-
ins sem hafa muni ófyrirsjáanleg
áhrif á virði fyrirtækja og þannig af-
komumöguleika og sparifé einstak-
linga.
Á fundinum voru þeir Andri Teits-
son, Kári Arnór Kárason, Kristján
Vilhelmsson, Sigfús R. Sigfússon og
Tryggvi Þór Haraldsson kjörnir í
stjórn félagsins en varamenn í stjórn
eru Þorsteinn Már Baldvinsson og
Valdimar Bragason.
Stjórn félagsins kom saman eftir
aðalfundinn og skipti með sér verk-
um þannig að Tryggvi Þór Haralds-
son er formaður stjórnar og Kristján
Vilhelmsson er varaformaður.
Hann sagði það mat stjórnar fé-
lagsins að á fyrstu 15 starfsmánuðum
félagsins hafi það komist lengra í þá
veru að gera Kaldbak að öflugu fjár-
festingarfélagi í dreifðri eignaraðild
en þeir þorðu að vona. „Það er einnig
ljóst að þessi árangur hefur ekki
náðst öðruvísi en nokkuð hafi brotið á
okkur sem höfum verið í forsvari og
má ef til vill segja að á stundum hafi
álagið sem þessu hefur fylgt verið
hættulega nálægt brotmörkum. Það
er því margt sem mælir með að nú sé
rétt að láta staðar numið. Ég hef því
ákveðið á þessum tímamótum að taka
ekki sæti í þeirri stjórn Kaldbaks
sem verður kosin á þessum aðal-
fundi,“ segir Jóhannes.
Frekari sameiningar
Kaldbakur er eitt af fimm fjárfest-
ingarfélögum sem skráð eru í Kaup-
höll Íslands. Hin félögin eru Straum-
ur, Framtak, Afl og Atorka. Ef litið
er til markaðsvirðis útistandandi
hlutabréfa er Kaldbakur annað
stærsta félagið á eftir Straumi, að því
er fram kom í máli Eiríks S. Jóhanns-
sonar, framkvæmdastjóra Kaldbaks.
að byggja afkomuna á yfirburða
markaðsstöðu á öðrum stærsta neyt-
endamarkaði landsins, þar sem ljóst
var að þeir sem voru að blása til sókn-
ar í verslunarrekstri mundu líta til
hans hýru auga. Slík barátta var ein-
faldlega of dýr og hefði eytt upp eigin
fé félagsins á til þess að gera stuttum
tíma. Líklegra til árangurs væri að
leita eftir samstarfi við aðra aðila á
landsvísu,“ segir Jóhannes Geir.
Hann segir að sú leið hafi verið far-
in á höfuðsviðum verslunar KEA,
dagvörunni og byggingavörunni.
Dreifð eignaraðild
Jóhannes Geir segist hafa nokkrar
áhyggjur af þeim sjónarmiðum sem
nú eru uppi hjá forystusveit mjólk-
uriðnaðarins um að biðjast undan
frjálsri verðlagningu, „og eins og ég
sé það, með því skjóta sér undan því
að takast á við augljósa hagræðing-
armöguleika í greininni, sem er til
lengri tíma litið, það sem skiptir
framleiðendur mestu máli og verður
það sem skilur á milli feigs og ófeigs
þegar kemur að aukinni samkeppni
við innflutning,“ segir Jóhannes.
DRIFKRAFTURINN að stofnun
Kaldbaks var sú sýn forystufólks
KEA að það væri nauðsynlegt að að-
greina eignir samvinnufélagsins og
gera þær virkari í íslensku atvinnu-
lífi, að því er fram kom í máli Jóhann-
esar Geirs Sigurgeirssonar, fráfar-
andi stjórnarformanns Kaldbaks, á
aðalfundi félagsins.
Jóhannes Geir sagði á fundinum að
að loknu fyrsta starfsári Kaldbaks
fjárfestingafélags sé gott að átta sig á
hver voru markmiðin með stofnun fé-
lagsins og hvernig þau hafi gengið
eftir. Hann segir að uppi hafi verið
ýmis sjónarmið, allt frá því að breyta
félaginu í heild í hlutafélag í fjölþætt-
um rekstri og til þess að leysa það
upp með afar flóknum formúlum sem
m.a. þurftu að byggjast á því að rekja
viðskipti langt aftur í tímann og langt
umfram það sem gögn voru til um.
„Það var alla tíð mín skoðun að
eina færa leiðin væri að aðgreina
reksturinn. Koma greinunum hverri
fyrir sig í sjálfstæð félög sem síðan
gætu stækkað með samruna og/eða
kaupum. Það var að mínu mati ljóst
að t.d. í verslun væri ekki raunhæft
Eina leiðin var að skipta KEA upp
Jóhannes Geir Sigurgeirsson, stjórnarformaður Kaldbaks, á aðalfundi félagsins, en hann gaf ekki kost á endurkjöri