Morgunblaðið - 08.05.2003, Blaðsíða 4

4 B FIMMTUDAGUR 8. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ










































































































NVIÐSKIPTI ENGIN dæmi eru um að verð-
bréfamiðlarar hafi orðið uppvísir að
því að misnota markaðsstöðu sína
hér á landi á undanförnum árum, að
sögn Jafets Ólafssonar, forstjóra
Verðbréfastofunnar hf. Hann segir
að fyrir um fimm árum hafi viðskipti
með hlutabréf nokkurra félaga á
Verðbréfaþingi Íslands verið tekin
til athugunar vegna gruns um að
hugsanlega hafi verið reynt að hafa
áhrif á lokaverð þeirra. Eftir því
sem hann viti best hafi hins vegar
ekkert þessu líkt verið í gangi hér á
landi undanfarin ár.
Hæsta sekt í Bretlandi
Frá því var greint nýverið að breska
fjármálaeftirlitið hefði sektað verð-
bréfasvið hollenska bankans ABN
Amro í Bretlandi um 900 þúsund
pund, sem svarar til um 108 milljóna
íslenskra króna, fyrir að hafa mis-
notað markaðsstöðu sína og látið
undan óeðlilegum óskum í starfi. Er
þetta ein hæsta sekt sem breska
fjármálaerfirlitið hefur veitt.
ABN Amro var sektaður vegna
þess að verðbréfamiðlarar bankans
voru taldir hafa beitt óeðlilegum að-
ferðum til að hækka lokaverð á
hlutabréfum fyrir hönd bandarísks
viðskiptavinar. Á þetta að hafa
gerst þrisvar sinnum á tímabilinu
apríl til október 1998 og var um að
ræða hlutabréf í Volkswagen, Carlt-
on Communications, British Bio-
tech og þýsku verslunarkeðjunni
Metro. Breytingar hafa verið gerð-
ar hjá ABN Ambro til að koma í veg
fyrir að atburðir af þessu tagi geti
endurtekið sig.
Vel fylgst með í Kauphöllinni
Þórður Friðjónsson, forstjóri Kaup-
hallar Íslands, sagði í samtali við
Morgunblaðið að Kauphöllin fylgist
vel með því hvort viðskipti af því
tagi sem verðbréfamiðlarar ABN
Ambro hafa orðið uppvísir að séu
stunduð. Hvers kyns eftirlit sé mjög
auðvelt eftir að SMARTS-eftirlits-
kerfið var sett upp í Kauphöllinni
fyrir tæpum tveimur mánuðum, til
að mynda hvort tilboð eða viðskipti
eru í ósamræmi við það verðbil sem
ríkjandi er á markaðnum. Sagði
Þórður að ekkert slíkt mál hafi kom-
ið upp síðan kerfið var sett upp.
Í janúar 1998 tók Verðbréfaþing
Íslands, forveri Kauphallar Íslands,
til athugunar viðskipti með hluta-
bréf nokkurra hlutafélaga síðasta
dag ársins. Beindist athugunin
einkum að því hvort ætlunin með
viðskiptunum hafi verið að hafa
áhrif á lokaverð ársins, en viðskipti í
þeim tilgangi kunna að vera brot á
ákvæði laga um verðbréfaviðskipti.
VÞÍ vísaði nokkrum málum af þessu
tagi til Bankaeftirlits Seðlabanka
Íslands, forvera Fjármálaeftirlits-
ins. Þar var um að ræða viðskipti
með hlutabréf Tæknivals, Sam-
herja, Básafells og Íslenskra sjáv-
arafurða. Gengi hlutabréfa þessara
félaga hækkaði nokkuð á síðasta
degi ársins 1997.
Um tveimur mánuðum síðar, eða í
mars 1998, komst bankaeftirlitið að
þeirri niðurstöðu að ekki væri
ástæða til frekari aðgerða vegna
þeirra viðskipta sem VÞÍ vísaði til
athugunar hjá því.
Í júlí 2001 kom upp annað mál er
varðaði viðskipti Búnaðarbankans-
verðbréfa með hlutabréf í Útgerð-
arfélagi Akureyringa hinn 29. júní
sama ár. VÞÍ tók þá ákvörðun að
lækka gengi bréfa í ÚA úr 4,0 í 3,2.
Stjórn VÞÍ ákvað hins vegar í ágúst
2001 að aðhafast ekkert frekar í
þessu máli.
Engin dæmi um mis-
notkun á markaðsstöðu
Morgunblaðið/Þorkell
Þegar unnið var að uppsetningu SMARTS-eftirlitskerfisins í Kauphöll Íslands gerði Thomas Brochgrevink, sérfræðingur hjá
kauphöllinni í Ósló, grein fyrir því hvernig upp hefði komist um óeðlilega viðskiptahætti í kauphöllinni fyrir tilstilli kerfisins.
FRÁ Alaska til Nýja-Sjálands,
frá Noregi til Namibíu hafa stjórn-
völd verið að fikra sig úr sókn-
armarki yfir í aflamarkskerfi, líku
því sem Íslendingar hafa búið við í
meira en einn og hálfan áratug.
Frá upptöku kvótakerfisins hér
á landi, hefur átt sér stað mikil
hagræðing í íslenskum sjávarút-
vegi. Hagræðingin hefur dregið
verulega úr rekstrarkostnaði
greinarinnar. Þá hefur kvótakerfið
einnig aukið tekjur hennar, því í
stað kapphlaups og skrapdaga-
kerfis á heimamiðum, gerði kvóta-
kerfið útgerðarfélögum kleift að
sækja í nýjar tegundir - leita á ný
mið utan lögsögunnar. Farið var
að veiða þorsk í Barentshafi,
rækju á Flæmingjagrunni og út-
hafskarfa, kolmunna og norsk-ís-
lenska síld í Norður-Atlantshafi
utan lögsögunnar. Aflaverðmæti
þessara tegunda nam um 12 millj-
örðum á sl. ári en var ekkert fyrir
upptöku kvótakerfisins. Þá var
kapphlaupið allsráðandi og allir að
passa sitt – fyrir hinum.
Réttlætiskennd
Með upptöku kvótakerfisins var
atvinnugreininni sjálfri falið að
fjármagna hagræðingu innan
hennar. Slíkt var ger-
legt með tvennum
hætti. Annars vegar
með samruna félaga
og hins vegar með
uppkaupum sumra fé-
laga á öðrum innan
greinarinnar. Félögin,
sem nú eru í grein-
inni, fjármögnuðu
uppkaup annarra með
lánum eða útgáfu nýs
hlutafjár. Kaupendur
nýja hlutafjárins voru
oftar en ekki almennir
fjárfestar, fyrirtæki
utan sjávarútvegsins
og lífeyrissjóðir. Ef
réttlætiskennd þjóðarinnar særð-
ist við að einhverjir útgerðarmenn
fengu ofrausn fyrir að hætta í
greininni – getur handhafi þeirrar
sömu réttlætiskenndar ekki í al-
vöru lagt til að andlag greiðsl-
unnar verði tekið af þeim sem
reiddi hana fram.
Skattgreiðendur
Þar sem sóknarmark tíðkast, t.d.
hjá Evrópusambandinu, er hag-
ræðingu náð fram með úreldingu
fiskiskipa. Sú hagræðing er greidd
af skattgreiðendum.
Þannig greiða t.d.
skoskir, írskir og
enskir skattgreiðend-
ur háar fjárhæðir við
uppkaup sambandsins
á skipum til að fækka
í kapphlaupinu um
heildaraflann.
Arðsemi
Útgerðarfélög, sem
börðust í bökkum fyr-
ir upptöku kvótakerf-
isins, standa nú flest
sem bústólpar í sínum
heimabæjum. Þau
geta greitt góð laun,
fjárfest í nýjum atvinnutækifær-
um, greitt skatta og skyldur og
sómasamlegan arð til eigenda
sinna, sem eru þegar þokkalega er
að gáð, lunginn af íslensku þjóð-
inni.
Margvísleg áhrif
Þá er kröftugur íslenskur sjávar-
útvegur bakhjarl margs konar
annarrar atvinnustarfsemi. Það er
ekki tilviljun að fyrirtæki eins og
Sæplast, Hampiðjan og Marel hafa
náð góðum árangri í útflutningi af-
urða sem þróaðar hafa verið fyrir
og með íslenskum sjávarútvegi. Þá
eiga allir aðrir birgjar sjávarút-
vegsins s.s. olíufélög, tryggingar-
félög, veiðarfæragerðir og smiðjur
mikið undir því að sjávarútvegs-
félög séu áreiðanlegir og traustir
viðskiptavinir. Þá eru ónefndir
kaupendur á íslensku sjávarfangi
sem gera kröfur um aukinn rekj-
anleika, lengri samninga, aukin
gæði, traustar afhendingar o.s.frv.
Það þarf trausta aðila til að standa
við langtímasamninga.
Aftur til fortíðar
Fyrir u.þ.b. 15 árum snerist
stjórnmálaumræðan hér á landi
um það hvernig hægt væri að
koma í veg fyrir algjört afhroð ís-
lensks sjávarútvegs og innlendrar
verðmætasköpunar. Sú ríkisstjórn
sem þá sat stofnaði Atvinnutrygg-
ingarsjóð útflutningsgreina með
þeim orðum að hann skyldi leitast
við að bjarga því sem bjargað yrði.
Vill þjóðin í alvöru feta sig aftur til
fortíðar?
Öfundaður íslenskur sjávarútvegur
Jón Guðmann Pétursson
’ Ef réttlætis-kennd þjóðarinnar
særðist við að ein-
hverjir útgerðar-
menn fengu of-
rausn fyrir að
hætta í greininni –
getur handhafi
þeirrar sömu rétt-
lætiskenndar ekki
í alvöru lagt til að
andlag greiðsl-
unnar verði tekið
af þeim sem reiddi
hana fram. ‘
eftir Jón Guðmann
Pétursson
Höfundur forstjóri Hampiðjunnar.
HELGI Helgason hjá aug-
lýsingastofunni Góðu fólki seg-
ir að tilkoma Birtingahússins,
sem annast birtingar auglýs-
inga, auki samkeppni á auglýs-
ingamarkaði. En eins og
greint var frá í Morgunblaðinu
í gær hafa Búnaðarbanki Ís-
lands og Birtingahúsið gert
með sér samning um birtinga-
ráðgjöf og kaup á auglýsinga-
birtingum. Samningurinn nær
til allra vörumerkja Búnaðar-
bankans.
Helgi segir að Gott fólk sé
bæði með viðskiptavini sem
skipti við Birtingahúsið sem
og viðskiptavini sem stofan
annist birtingu fyrir.
Meiri líkur séu á því að
vandamál komi upp þegar
auglýsingagerðin, annars veg-
ar, og birtingarnar hins vegar,
sé aðskilið. Þeir sem starfi við
birtingar komi oft að þeirri
hugmyndavinnu sem fram fari
á auglýsingastofunni, en ná-
lægðin í þessum efnum sé
mikilvæg. Þessi breyting á
auglýsingamarkaði sé því að
hans mati ekki til bóta.
Mikil afturför
Hallur A. Baldursson, fram-
kvæmdastjóri auglýsingastof-
unnar Nonni Manni/Ydda,
segir að aðgreining á milli
auglýsingagerðar og birtinga
auglýsinga sé mikil afturför.
Heildarsýnin sem auglýsinga-
stofurnar hafa sé mikilvæg í
auglýsingastarfinu fyrir við-
skiptavini stofanna, þ.e. mótun
stefnu í markaðs- og kynning-
armálum, hugmyndavinnan og
ekki síst framkvæmd herferð-
arinnar sem felst meðal ann-
ars í markvissri dreifingu eða
birtingu auglýsinga. Þar fyrir
utan sé mjög nauðsynlegt fyr-
ir auglýsingastofurnar að vera
í nánum tengslum við fjöl-
miðlana til að geta fylgst vel
með þeim straumum og
stefnum sem eru ráðandi á
hverjum tíma á fjölmiðlamark-
aðinum og nýtt þá þekkingu til
hagsbóta fyrir viðskiptavini
sína.
Tilkoma
Birtingar-
hússins
eykur sam-
keppni
TED TURNER, fráfarandi að-
stoðarstjórnarformaður banda-
ríska fjölmiðlafyrirtækisins AOL
Time Warner og
stærsti einstaki
hluthafinn í fyr-
irtækinu, hefur
selt rúmlega
helminginn af
hlutabréfum sín-
um í félaginu
fyrir 784 milljón-
ir dala, að jafn-
virði um 60
milljarða ís-
lenskra króna.
Um var að ræða sölu á 50 millj-
ón hlutum til fjármálafyrirtækis-
ins Goldman Sachs Group Inc. á
genginu 13,07 Bandaríkjadalir á
hlut sem er rétt undir gengi fé-
lagsins á markaði við lokun sl.
mánudag, sem var 13,38 dalir.
Á fjármálavef CNN kemur fram
að Turner hafi einnig gefið 10
milljón hluti til góðgerðarfélags,
sem síðan hafi selt bréfin.
Þessi sala jafngildir því að
Turner hafi selt þriðjung auðæfa
sinna en samkvæmt bandaríska
tímaritinu Forbes er Turner átt-
ugasti á lista Forbes yfir auðug-
ustu Bandaríkjamennina með
eignir að andvirði 2,2 milljarða
Bandaríkjadala, eða um 163 millj-
arða íslenskra króna.
Þrátt fyrir söluna er Turner enn
stærsti einstaki hluthafi AOL
Time Warner með 1% hlut, eða 45
milljón hluti, að markaðsvirði nú
um 594 milljónir Bandaríkjadala.
Turner stofnaði á sínum tíma
sjónvarpsstöðina Cable News Net-
work (CNN). Með sölu hennar til
Time Warner árið 1996 og síðar
samruna AOL og Time Warner ár-
ið 2000 varð Turner stærsti hlut-
hafinn í AOL Time Warner.
Turner hyggst segja af sér vara-
stjórnarformennsku á aðalfundi
fyrirtækisins 16. maí nk. en
hyggst þó sitja áfram í stjórn fé-
lagsins.
Gengi bréfa í AOL Time Warner
hefur lækkað um 72% frá því
gengið var endanlega frá samruna
AOL og Time Warner í janúar ár-
ið 2001.
Turner
minnkar
hlut sinn í
AOL Time
Warner
Ted Turner