Morgunblaðið - 08.05.2003, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 8. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ

























































































NVIÐSKIPTI ATHAFNALÍF
Mikill stórhugur er að baki smíði nýrrar Norrænu og hefur mikið
verið lagt undir. Íslenski myndlistarmarkaðurinn er margslung-
inn og duga tekjur fæstra myndlistarmanna til að lifa af.
Ný Norröna er lífæð Austfirðinga
en myndlist er vanmetin auðlind
NÝ Norröna er nú að hefja áætlunarsigl-
ingar milli Íslands, Færeyja, Noregs, Hjalt-
lands og Danmerkur. Skipið er gríðarstórt,
36.000 tonn, um 165 metrar á lengd og hæðin
eins og stórt fjölbýlishús, enda þilförin átta.
Hestöflin í aðalvél eru 30.000 og ganghraði 21
sjómíla. Til samanburðar eru stærstu ís-
lenzku fiskiskipin hrein smásmíði. Þegar tog-
arinn Gullver tók á móti skipinu við komuna
til Seyðisfjarðar fyrir skömmu virtist hann
eins og trilla við hlið Norrönu. Stærstu ís-
lenzku fiskiskipin eru ríflega þúsund tonn að
stærð og lengdin innan við helmingur af lengd
Norrönu. Mesta vélarorkan í íslensku fiski-
skipunum er á bilinu 7.000 til 8.000 hestöfl.
Það er mikill stórhugur sem býr að baki út-
gerðar Norrönu. Baráttan fyrir þessum
ferjusiglingum hefur staðið yfir í ríflega tvo
áratugi og oft hefur gefið á bátinn, sérstak-
lega á smíðatíma nýja skipsins. Með krafti og
dugnaði hafa Færeyingar, Íslendingar og
Hjaltlendingar ýtt úr vör þessu glæsilega
fleyi. Mikið hefur verið lagt undir, enda má
segja að fyrir þessar þrjár þjóðir sé skipið
eins konar lífæð. Mikilvægi siglinganna má
sjá á þeim stórbrotnu hafnarframkvæmdum
sem unnar hafa verið fyrir tugi milljóna króna
á Seyðisfirði, í Þórshöfn í Færeyjum og Leir-
vík á Hjaltlandi.
Það er því mikið lagt undir. Skipið ber
1.500 farþega og allt að 800 bíla eða færri bíla
og flutningabíla þess í stað. Ljóst er að far-
þegum þarf að fjölga verulega til að útgerð
skipsins gangi. Nú gert ráð fyrir því að far-
þegar til og frá Seyðisfirði verði um 25.000 í
sumar, en það er nálægt 50% aukning. Enn-
fremur er vaxandi áherzla lögð á fragtflutn-
inga milli landanna og Norröna með sína
stöðugu áætlun er góður kostur fyrir útflytj-
endir á fiski og öðrum vörum. Með siglingu
Norrönu til Seyðisfjarðar er að nokkru leyti
vegið upp á móti því ójafnvægi sem hefur
skapazt við það að nær allir flugfarþegar
koma til landsins um Keflavíkurflugvöll. Mik-
ilvægi þess að allt að 1.500 farþegar komi og
fari frá Seyðisfirði í viku hverri er gífurlegt,
ekki aðeins fyrir Seyðfirðinga, heldur Austur-
land allt og landsbyggðina að öðru leyti að
nokkru. Þessir ferðamenn skapa Austfirðing-
um verulegar tekjur og það er mikilvægt að
áfram verði siglt til Seyðisfjarðar með þess-
um hætti, enda gengur áætlun skipsins ekki
upp með því að lengja siglinguna til Íslands ef
ætlunin væri að hafa Þorlákshöfn sem við-
komustað svo dæmi sé tekið. Þá tæki of lang-
an tíma að sigla til og frá landinu.
Það er annað sem vert er að nefna í
tengslum við Norrönu og útgerð hennar,
Smyril Line. Það er ný hugsun í ferjusigl-
ingum. Til þessa hefur markmiðið fyrst og
fremst verið að koma fólki á ódýran hátt milli
landa; að brúa sjóinn svo fólk komist á milli
með ökutæki sín. Hið nýja skip er þannig
útbúið að það er einnig hugsað sem dvalar-
staður, sem fljótandi hótel. Umbúnaður er all-
ur þannig að það er góður kostur að dvelja
vikulangt um borð, fara allan hringinn kíkja í
land á hverjum stað, en annars að njóta þess
sem boðið er upp á um borð. Um borð er af
nógu að taka, góðir veitingastaðir, dansstað-
ur, vínstúkur, leiktækjasalir, barnagæzla,
sundlaug og líkamsræktarstöð. Þetta er
glæsilegt skip og mikið þrekvirki að hafa
hleypt því af stokkunum, enda kostar það 7 til
8 milljarða króna. Nú þarf að herða róðurinn
og treysta rekstrargrundvöllinn.
ll FERÐAMÁL Hjörtur Gíslason
Lífæð Austfirðinga
hjgi@mbl.is
Með krafti og dugnaði hafa Færeyingar, Íslendingar
og Hjaltlendingar ýtt úr vör þessu glæsilega fleyi
◆
UM daginn var kollegi minn á ferð í Kaup-
mannahöfn og rakst þar af tilviljun á íslenska
konu sem þar býr og rekur myndlistargallerí.
Talið barst að íslenskri myndlist og það fyrsta
sem konan spurði um var hvort íslenski mynd-
listarmarkaðurinn væri ekki ónýtur, eða í það
minnsta í mjög löku ásigkomulagi. Fer ekki
frekari sögum af samtali Íslendinganna þarna
úti en spurningin sýnir hvernig myndlistar-
markaðurinn lítur út utan frá, og hefur stóra
málverkafölsunarmálið heldur veikt undirstöð-
ur markaðarins heldur en hitt, og er þá vægt til
orða tekið.
Íslenski myndlistarmarkaðurinn er marg-
skiptur og margslunginn. Viðskipti með mynd-
list til gjafa eru nokkuð lífleg, en viðskipti með
nútímamyndlist eitthvað minna lífleg. Tekjur
fæstra myndlistarmanna duga til að lifa mann-
sæmandi lífi, þrátt fyrir að þeir séu margir á
heimsmælikvarða. Þetta breytist auðvitað ekki
fyrr en fólk fer að kaupa afurðir þeirra í meira
mæli og virk verðmyndun verður með íslenska
myndlist. Þá fyrst fær myndlistin þann sess
sem henni ber og hin efnislegu verðmæti ná í
skottið á þeim óefnislegu sem í myndlistinni
búa. Eins og vinur minn benti mér á nýlega er
myndlistin fyrsta flokks fjárfesting. Þegar
gengi gjaldmiðla fellur og hlutabréf hrynja í
verði stendur myndin á veggnum fyrir sínu.
Á markaðnum í dag eru bæði jákvæð teikn
og neikvæð. Ég ræddi um daginn við mann
sem stundar útleigu á myndlistarverkum til
fyrirtækja og hefur náð nokkrum árangri í
starfi sínu. Fyrirtæki leigja af honum mynd-
irnar í ákveðinn tíma, og þegar hann kemur að
ná í myndirnar þegar leigutímabili lýkur hefur
leigutaki bæði bundist myndinni tilfinninga-
böndum og fjárhagslegum tryggðaböndum, og
endar með að kaupa myndina. „Fólk vill hafa
myndlist í kringum sig,“ sagði hann, og hann
veit hvað hann syngur. Neikvætt er hins vegar
að Gallerí Hlemmur við Hlemmtorg stendur á
brauðfótum og er útlit fyrir að það leggi upp
laupana. Tekjurnar duga ekki fyrir útgjöldum,
og verðmætt fjögurra ára starf að engu orðið.
Þá er aðeins eitt sölugallerí eftir með nútíma-
myndlist, i8, en með harðfylgi virðist það ætla
að lifa af. Annað væri þessari þjóð til lítils
sóma. Við eðlilegar kringumstæður ættu hér
nefnilega að þrífast nokkur i8.
ll MYNDLIST ll Þóroddur Bjarnason
Ónýtur markaður
Myndlist er fyrsta flokks fjárfesting sem ekki hefur verið
metin að verðleikum hér á landi
tobj@mbl.is
F
járfestingarfélagið
Straumur hf., áður
Hlutabréfasjóðurinn
hf., var stofnaður árið
1986. Á aðalfundi
Hlutabréfasjóðsins,
sem var í vörslu Ís-
landsbanka, 15. mars
2001 var samþykkt að
breyta nafni félagsins í Fjárfestingar-
félagið Straumur hf. Á þessum sama að-
alfundi var einnig fjárfestingarstefnu og
tilgangi breytt. Ný stjórn var kosin en
hana skipuðu nú þrír menn í stað fimm
áður: Ari Edwald, formaður, Bjarni Ár-
mannsson, og Jón Halldórsson. Þær
breytingar sem urðu á stjórn Straums
voru í samræmi við þær áherslubreyt-
ingar sem urðu á rekstri félagsins og að í
stjórn félagsins voru fengnir aðilar sem
höfðu þekkingu úr atvinnulífinu.
Strax eftir aðalfundinn var farið að
móta framtíðarstefnu félagsins. Nokkru
áður hafði Íslandsbanki ráðið Þórð Má
Jóhannesson til þess að vinna að fram-
angreindum breytingum á Hlutabréfa-
sjóðnum.
Að sögn Þórðar Más má rekja ástæð-
una fyrir því að Íslandsbanki ákvað að
breyta Hlutabréfasjóðnum til þess að
skattaafsláttur einstaklinga vegna
hlutabréfakaupa var að renna sitt skeið
á enda. Fram að þeim tíma hafi félagið
aðallega verið í eigu einstaklinga sem
keyptu hlutabréf sem veittu þeim
skattaafslátt. Til marks um það voru
hluthafar í Straumi um 7.500 talsins í
apríl 2001. Þrátt fyrir þann fjölda var
hlutur Íslandsbanka rúmlega 20% í fé-
laginu og samanlagt áttu þrír stærstu
hluthafarnir 37,47% hlutafjár en aðrir
hluthafar áttu 1% eða minna.
Nýir hluthafar á árinu 2001
Í kjölfar þessara breytinga á félaginu
var ákveðið að auka hlutafé félagsins um
1.000 milljónir króna að nafnvirði eða
um 2.800 milljónir króna að söluvirði.
Í útboðs- og skráningarlýsingu sem
gefin var út fyrir félagið í maí 2001 segir
að Straumur sé óháð framsækið fjár-
festingarfélag sem sérhæfir sig í fjár-
festingum í atvinnurekstri bæði innan-
lands sem utan, með hámarksarðsemi að
leiðarljósi. „Í náinni framtíð hyggst fé-
lagið leggja meiri áherslu á þátttöku í
umbreytingarverkefnum sem geta fært
félaginu hærri arðsemi og þannig bætt
hag hluthafa. Umbreyting fyrirtækja
felst í stefnu- eða formbreytingum á
borð við sameiningu, eignalosun eða
skráningu á markaði. Í kjölfarið mun
verða aukin áhersla á óskráð félög og fé-
lög sem eru á leið inn á markað. Hlutfall
þeirra mun þó ekki vega mjög hátt í
heildareign félagsins sem mun halda
áfram að fjárfesta að verulegu leyti í
innlendum skráðum hlutabréfum,“ að
því er segir í útboðs- og skráningarlýs-
ingu.
Í hlutafjárútboðinu kom inn nýr hóp-
ur hluthafa og eftir útboðið voru 10
stærstu hluthafar í Straumi: Íslands-
banki með 20,11%, Fjárfar ehf. (félag í
eigu Jóns Ásgeirs Jóhannessonar, Jó-
hannesar Jónssonar, Sævars Jónssonar
og hóps fjárfesta) 10,17%, Eignarhalds-
félagið ISP ehf. (félag í eigu Ingibjargar
Stefaníu Pálmadóttur) 3,57%, Kaldbak-
ur hf. (í eigu KEA, Samherja, Lífeyr-
issjóðs Norðurlands og fleiri) 3,57%,
Fjárfestingarfélagið Straumur hf.
aðili á íslens
þeirra hlutu
lands umtal
„Það er n
arfélag að v
fjármálama
eitt af hlutv
framkvæmd
2,99%, Dúkur hf. (í eigu Baugs) 2,70%,
Saxhóll (í eigu Nóatúnsfjölskyldunnar)
2,57% og Fjárfestingarfélagið Gaumur
hf. (í eigu Jóhannesar Jónssonar, 20%,
barna hans, Jóns Ásgeirs, 45%, og
Kristínar, 10%, og móður þeirra, Ásu
Ásgeirsdóttur, 20%) 2,52%.
Eigið fé Straums var að loknu hluta-
fjárútboðinu rúmlega 7 milljarðar
króna.
Árið 2001 var eitt versta ár í sögu
fjármálamarkaða bæði innanlands sem
og utan, frá upphafi. Þórður segir að það
hafi því verið stór áfangi fyrir Straum fá
þetta mikið inn af nýju hlutafé á þessum
tíma, sér í lagi þar sem félagið var varla
búið að slíta barnsskónum og fjár-
magnsmarkaðir voru óhagstæðir.
Áberandi í kaupum og sölum
Árið 2002 var, að sögn Þórðar, sérstakt í
rekstri félagsins og það áberandi í kaup-
um og sölum á hlutabréfum í skráðum
félögum. Þar á meðal voru hlutabréf
Straums í Keri, Olís og Trygginga-
miðstöðinni seld.
„Sala Straums á hlut sínum í Keri um
miðan ágúst 2002 til Eignarhaldsfélags-
ins Hesteyrar er dæmi um fjárfestingu
sem félagið hefur lokið við. Þar náðum
við þeim markmiðum sem við settum
okkur varðandi fyrirtækið og arðsemi
fjárfestingarinnar,“ segir Þórður.
Helstu eignir Fjárfestingarfélagsins
Straums eru í dag, samkvæmt athugun
Morgunblaðsins, tæplega 10% hlutur í
Eimskipafélagi Íslands en markaðsvirði
hlutarins er um 3,2 milljarðar króna.
Rúmlega 5% hlutur í Íslandsbanka sem
metinn er á um 2,4 milljarða króna,
75,5% hlutur í Íslenska hugbún-
aðarsjóðnum sem metinn er á 1,7 millj-
arðra króna. Tæplega 2% í Pharmaco en
markaðsvirði þess er tæpur milljarður
króna og rúmlega 10% hlutur í SH sem
er metinn á um 800 milljónir króna.
Erum fyrirtæki, ekki sjóður
Þórður Már segir að markmið Straums
séu skýr þrátt fyrir að ekki hafi verið
skilgreint opinberlega hvernig fjárfest-
ingar í skráðum og óskráðum félögum
skuli skiptast. Nú sé hinsvegar ljóst að
með yfirtöku Straums á Íshug verður
það félag vettvangur Straums í fjárfest-
ingum í óskráðum félögum.
„Straumur er rekinn sem fyrirtæki en
ekki sem sjóður og starfsmennirnir eru
fimm. Ef Straumur væri rekinn sem
sjóður þá væru engir starfsmenn hér
heldur myndi einhver rekstaraðili sjá
um fjárfestingar fyrir hönd félagsins.“
Straumur hefur oft komið inn í félög
með því að kaupa stóra hluti í þeim og
segir Þórður að í sumum tilvikum sé það
gert til þess að hafa áhrif til umbreyt-
inga í þeim fyrirtækjum sem Straumur
kaupir sig inn í. „Eðli fjárfestinga
Straums geta verið mismunandi, t.d.
hvort um sé að ræða skammtíma-
fjárfestingu eða fjárfestingu með um-
breytingu að leiðarljósi. Aðkoma okkar
að fyrirtækjum með umbreytingu í huga
getur verið bæði hugsuð til skamms og
langs tíma, allt eftir markmiðum fjár-
festingarinnar. Síðan eru aðrar fjárfest-
ingar sem við lítum á sem langtíma-
fjárfestingar, einskonar kjölfestu í
eignarsafni félagsins,“ segir Þórður.
Virk þátttaka nauðsynleg
Fjárfestingarfélagið Straumur er virkur
ll VIÐTAL Umsvif í viðskiptalífinu
Straumh
Það hefur engin lognmolla ríkt um Fjárfestingar-
félagið Straum undanfarin ár og nýverið keypti fé-
lagið meirihlutann í Íslenska hugbúnaðarsjóðnum.
Kaupin munu marka ákveðin tímamót í fjárfest-
ingum Straums. Guðrún Hálfdánardóttir ræddi við
Þórð Má Jóhannesson, framkvæmdastjóra
Straums, um uppbyggingu félagsins, fjárfesting-
arstefnu og framtíðarsýn.
Þórður Már J
















 




$!%"
'
$!%"
()*#
&,-


./
0
$!%"
$!%"
 !
3"-)
7)# !
$!%"
2 ++
&0" 
&!!
3"7

#;