Morgunblaðið - 10.08.2003, Blaðsíða 10

ÞAÐ kom okkur nokkuð á óvart að hitta fyrir
íslenska fjölskyldu búsetta í Kulusuk, en þar
hafa hjónin Guðrún Eyjólfsdóttir og Jóhann
Brandsson búið síðan 1998 og rekið minja-
gripaverslunina Kulusuk Art & Souvenirs.
Ekki má gleyma syni þeirra Val.
Í versluninni gefur m.a. að líta allskyns
muni smíðaða af heimamönnum, s.s. perlu-
bróderí, ísbjarnarklær, selskinnsvettlinga,
margvíslegan útskurð úr náhvalstönnum, sel-
beini og hreindýrahornum og hina frægu
tupilaka, draugamyndir úr grænlenskri
þjóðtrú. Búðin var stofnuð árið 1999 og hef-
ur vaxið jafnt og þétt á liðnum árum.
„Við fengum hugmynd að opnun verslunar
þegar við sáum alla ferðamennina koma
hingað dag hvern og versla við heimamenn
á götum úti,“ segir Guðrún. „Við sáum að
það yrði hægt að auka þessa verslun með
opnun verslunar og þannig myndu ferða-
menn skilja meiri peninga eftir í þorpinu. Við
byrjuðum í mjög smáum stíl og keyptum
tupilaka og fleira af heimamönnum. Síðan
hafa umsvifin aukist og hægt hefur verið að
stækka verslunina.“
Í byrjun var ekki auðvelt fyrir Guðrúnu að
versla við heimamenn og hún segir þá
stundum hafa okrað á sér, en nú ganga við-
skiptin betur fyrir sig og eru komin í fastari
skorður. Algengast er að smíða minjagripi úr
hreindýrshornum en sjaldgæfara er að að
sjá hluti úr ísbjörnum. Klær og sérstaklega
tennur úr þeim eru ekki oft á boðstólum, en
þegar búðin var heimsótt í þessari ferð var
hvort tveggja til. Tönnin var á stærð við vísi-
fingur og sett í hálsmen, e.t.v. nokkuð þung
að bera, en slípuð bjarnarklóin freistaði
mjög. Slíkur gripur kostar rúmar 5 þúsund
krónur.
Erfiðir vetur í Kulusuk
Guðrún er staðráðin í að halda versluninni
áfram og segir uppbygginguna mjög ánægju-
lega, þótt hitt sé síðan annað mál hvernig sé
að búa á veturna á 350 manna stað eins og
Kulusuk. „Veturnir eru mjög erfiðir hér.
Einangrunin er mikil og erfitt með flug-
samgöngur,“ segir hún og bætir við að það
kveði jafnvel rammara að skammdeginu en á
Íslandi. „Maður er hvorki í borg né bæ þar
sem eru upplýstar götur og maður getur far-
ið í bíó eða kaffihús eða í heimsókn til vina.
Eftir myrkur þarf maður að halda sig inni og
lítið er um að vera. Við ákváðum að nota
síðastliðinn vetur til að endurbæta búðina og
undirbúa okkur fyrir sumarið, en allan tím-
ann þurfti maður þó að kljást við sjálfan sig,
einangrunina og slæm veður. Heimamönnum
kynnist maður upp að ákveðnu marki en það
er ekki um að ræða að maður eignist vini á
þann hátt sem maður er vanur á Íslandi.“
Guðrún lauk BA-prófi í mannfræði frá í
Háskóla Íslands árið 1999 en hafði kynnst
Grænlandi í gegnum nám sitt og dvaldi eitt
ár í landinu á meðan hún lauk lokaritgerð
sinni.
Litið inn í íslensku minjagripaverslunina í Kulusuk. Guðrún Eyjólfsdóttir með syni sínum Val.
„Hvorki í borg né bæ“
10 B SUNNUDAGUR 10. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
burtu en ég hélt og er með hjartað í buxunum
þegar ég lýt niður að honum. Mér líður eins og
þyrstri antílópu sem sofnar á verðinum gagn-
vart ljóni í veiðihug. Ég lít upp en sé engan
björn á bakkanum. Hvílík heppni. Samt hraða
ég mér niður í kofa aftur og er dauðfeginn að
komast í skjól. Hjartað berst í brjóstinu þegar
ég leggst á koddann og breiði teppið upp fyrir
höfuðið. Það er ekki einleikið hvað ég skammast
mín fyrir skræfuháttinn.
Í ferðinni er hins vegar mikið búið að tala um
þessa eftirsóttustu veiðibráð á Grænlandi.
Þessar skepnur verða allt að 600 kíló og á
hverju ári eru um 15 dýr skotin á þessu svæði.
Enn fleiri við Skoresbysund enn norðar. Ísbirn-
ir lifa á allri austurströndinni og koma einstaka
sinnum í þorpin. Þá verður uppi fótur og fit,
enda vilja allir skjóta dýrið. Margir eiga líka
byssur því þær eru seldar í kaupfélaginu, sem
reyndar er líka vínbúð með bjór og sterkt.
Þetta kemur manni skringilega fyrir sjónir, en
svona er þetta samt.
Reglan með ísbirnina er sú að fyrstu fimm
sem koma að ísbjarnarslátrun fá hlut eftir
ákveðnu kerfi. Sá sem sér dýrið fær feldinn,
veiðimaðurinn bestu bitana og svo koll af kolli.
Að sjálfsögðu hefði verið gaman að sjá einn ís-
björn í öruggri fjarlægð, en það gerðist ekki að
þessu sinni.
Tignarlegur Karale-jökullinn drynur
Daginn eftir er enn sama blíðviðrið. Við erum
á leiðinni með Eiríki rauða inn Sermiligaaq-
fjörðinn til að virða fyrir okkur mikla skriðjökla
sem ganga í sjó fram. Einn þeirra, Karale-
jökullinn, er sérlega tignarlegur. Af og til heyr-
ast drunur frá honum þegar ísstykki falla ofan í
sjóinn. Við hoppum í land á móts við jökulinn
eftir stutta siglingu og göngum inn eftir firð-
inum innan um klettaveggi og skriður uns við
komum að gylltri sandströnd. Hitinn er slíkur
að þetta hefði getað verið suðræn sólarströnd
en það var samt eitthvað bogið við að sjá nokkra
ísjaka á stærð við fólksbíla strandaða á strönd-
inni. Ég byrja aflraunir og reyni mig við lítinn
klump, sem varla haggast. Aftur reyni ég, að
sjálfsögðu í algeru tilgangsleysi, uns mér tekst
að reisa hann við. Hann er níðþungur. Frekari
aflraunir eru látnar bíða að sinni og við dólum
okkur áfram.
Við vissum ekki á þessu stigi að talsverð
vandræði voru á næsta leiti. Fyrr um morg-
uninn var ákveðið að Sigurður myndi bíða eftir
okkur innar á firðinum að lokinni gönguferð-
inni, en þegar til kom lengdum við gönguferðina
svo Sigurður færði sig á bátnum í samræmi við
það og lagði honum við kletta lengra inni í firð-
inum. Að þessu sinni er hann þó ekki eins hepp-
inn og við Igateq, því nú fjarar undan bátnum
og ekki um annað að gera en að bíða eftir flóð-
inu.
Gullæði við sjávarströnd
Næstu fjóra tímana notum við til að rölta um
meðfram ströndinni og leita að fallegum stein-
um og rabba saman. Það glitrar á eitthvað á
jörðinni. Gull! Það rennur gullæði á suma og
skyndilega er helmingur hópsins eins og kýr á
beit, bograndi um allt í leit að gulli. Ragnar læt-
ur sig hafa það að rogast til baka með stein á
stærð við lítið sjónvarpstæki og lætur hann ekki
frá sér það sem eftir lifir ferðarinnar. Gull og
Grænland er annars engin fjarstæða því gull er
sannarlega að finna í landinu og það í töluverðu
magni. Í Ketilsfirði á vesturströndinni er hafinn
námugröftur í gullnámu sem lofar góðu. Græn-
lenska heimastjórnin hvetur líka Grænlendinga
almennt til að hafa augun hjá sér og leita eftir
gulli og boðið er upp á sérstök námskeið í að
þekkja gullsteina, til að efla frumkvæði fólks í að
ná sér í tekjur, enda atvinnulíf ekki með blóm-
legasta móti í landinu. Gullleit fólksins hefur
líka skilað nokkrum árangri t.d. með því að
Grænlendingur nokkur fann nýlega gullstein
sem hann seldi fyrir hálfa milljón króna. Í kjöl-
farið fannst annar steinn sem seldist á 250 þús-
und krónur. Í bæði skiptin var það heimastjórn-
in sem keypti steinana. Mál af þessu tagi hljóta
að hvetja fleiri til að leita að gulli, sem virðist
leynast beint fyrir framan nefið á fólki.
Við fótskör ísherrans
Loksins er komið flóð og hægt að halda
áfram. Báturinn er sem betur fer óskemmdur.
Við siglum áleiðis að hinum hrikalega Knud
Rasmussens-jökli, skriðjökli sem á sér fáar
hliðstæður. Ísstálið slútir fram í sjóinn og dýpið
hér hlýtur að vera geigvænlegt. Fyrir framan
jökulinn iðast sjórinn, ískaldur og þögull. Hér
er það náttúran sem ræður og við erum sem
þegnar þessa volduga ísherra. Ef stórt ísstykki
félli nú í sjóinn myndi það valda stórri öldu-
hreyfingu sem skylli illilega á bátnum. Eins
gott að hann þyldi það. Sigurður bindur bátinn
við stein í brattri hlíð sem gengur í sjó fram og
við prílum lengra upp til að fá gott útsýni. Héð-
an eru ekki nema 300 metrar í sjálfan jökulinn
og nokkrir úr hópnum fara inn að jökulkverk-
inni. Þetta er ótrúlegur staður. Einstaka sinn-
um er þögnin rofin með smádrunum úr jökl-
inum en aldrei sér maður hvaðan þær koma.
Þarna er ein áberandi stór ísblokk sem er við
það að falla fram fyrir sig. Hlýtur að vega tugi
þúsunda tonna. En hún er kyrr á sínum stað og
við fylgjumst með henni á meðan við siglum yfir
fjörðinn í leit að heppilegu tjaldstæði.
Gróðurinn er ofurviðkvæmur í grasi vaxinni
hlíðinni þar sem við setjum niður tjöldin. En fal-
legt er hérna og enn sem fyrr er það nálægðin
við sjóinn sem vekur hjá manni sterkustu til-
finningarnar. Bæði hættulegur og fallegur í
senn. Ríki ísherrans er seiðmagnað. Ég horfi
Morgunblaðið/RAX
Kulusuk á austurströnd Grænlands er 350 manna bær og talsvert um ferðamenn þar á sumrin, sem finnst gott að spóka sig á götunum ekki síður en heimamönnum, ungum sem öldnum.
ísherrans
Þegnar
í ríki