Morgunblaðið - 04.09.2003, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 4. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ










































































































NVIÐSKIPTI S
AMTÖK verslunar og
þjónustu, SVÞ, hafa hvatt
ríkisstjórnina til að end-
urmeta stefnu sína varð-
andi verslun með land-
búnaðarvörur og fyrirmæli
samningamanna Íslands á væntan-
legum ráðherrafundi heimsvið-
skiptastofnunarinnar, WTO. Fund-
urinn, sem er sá fimmti í röðinni,
verður haldinn í Kankún í Mexíkó
dagana 10.–14. september næstkom-
andi.
Í Fréttapósti SVÞ á Netinu frá 19.
ágúst síðastliðnum segir að þeir sem
muni fylgjast með ráðherrafundin-
um muni reka upp stór augu þegar
stefna íslenskra stjórnvalda verður
kynnt. Hún sé nefnilega sú að auka
frelsi í viðskiptum með sjávarafurðir
en hindra hins vegar viðskipti með
landbúnaðarvörur og viðhalda einu
kostnaðarsamasta styrkjakerfi í
þeim geira sem þekkist í veröldinni.
Í sameiginlegri yfirlýsingu frá
hagsmunasamtökum norrænna
verslunar- og þjónustufyrirtækja til
ríkisstjórna allra Norðurlandanna er
hvatt til þess að norræn stjórnvöld
beiti sér fyrir því á fundinum í
Kankún að 1. janúar 2005 verði upp-
hafsdagsetning aukins frelsis í al-
þjóðaviðskiptum. Dagsetningin er
miðuð við að staðið verði við þá áætl-
un sem síðasti ráðherrafundur WTO
ákvað, en hann var haldinn í Doha í
Katar í nóvember 2001.
Í yfirlýsingu norrænu verslunar-
og þjónustusamtakanna segir að inn-
an þeirra vébanda séu flest þeirra
fyrirtækja á Norðurlöndunum sem
stundi innflutning. Þar er því haldið
fram að minnkun viðskiptahindrana
á landbúnaðarvörur, iðnaðarvörur og
þjónustu um 20%, hefði í för með sér
árlegan fjárhagslegan hagnað sem
næmi um 150 milljörðum Banda-
ríkjadala á heimsvísu. Þá segir í yf-
irlýsingunni að aukið frelsi í viðskipt-
um hefði örvandi áhrif á alþjóða-
viðskipti. Þess vegna sé mikilvægt að
eins mörg ríki og mögulegt er verði
hluti að WTO-samstarfinu. Yfirlýs-
ingin var samþykkt á fundi formanna
og framkvæmdastjóra samtakanna í
Svíþjóð í síðustu viku.
Viðræður um fjölmörg mál
Á ráðherrafundi WTO í Doha á árinu
2001 var samþykkt að hefja samn-
ingaviðræður um alþjóðaviðskipti, til
að freista þess að draga enn frekar
úr viðskiptahömlum og fella fleiri
svið viðskipta undir alþjóðlegar regl-
ur. Samþykkt var að stefna að því að
ljúka samningaviðræðunum fyrir
árslok 2004.
Á Doha-fundinum var samþykkt
að samningaviðræðurnar næðu til
landbúnaðar, þjónustuviðskipta,
markaðsaðgangs fyrir iðnaðarvörur,
reglna um undirboð, ríkisstyrkja,
höfundarréttar, fríverslunarsamn-
inga, lausnar deilumála, viðskipta og
þróunar og viðskipta og umhverfis.
Var jafnframt samþykkt á Doha-
fundinum að ákvörðun yrði tekin á
næsta ráðherrafundi, þ.e. á fundin-
um í Kankún, um samningaviðræður
um fjárfestingar, samkeppnisreglur,
gagnsæi í opinberum innkaupum og
einföldun alþjóðaviðskipta.
Utanríkisráðuneytið hélt nýlega
kynningarfund fyrir hagsmunaaðila
hér á landi í tilefni af væntanlegum
ráðherrafundi WTO.
Á fundinum voru áherslur ríkis-
stjórnarinnar í þessu máli kynntar. Í
samantekt utanríkisráðuneytisins,
sem dreift var á fundinum, kemur
fram að aðildarríkjum WTO hafi ekki
tekist að standa við tímafresti sem
settir voru samkvæmt Doha-yfirlýs-
ingunni til að ná áföngum í viðræðun-
um. Að hluta til sé það vegna þess að
samkomulag á einu sviði sé tengt ár-
angri á öðru sviði og noti menn eft-
irgjöf á einu sviði til að ná sínu fram á
öðru. Miðað sé við að niðurstöður
samninga á einstökum sviðum myndi
eina heild og verði bindandi þegar
búið sé að ná samkomulagi um öll
mál.
Þá segir í samantekt utanríkis-
ráðuneytisins að þróunarmál og
hagsmunir þróunarríkjanna séu eins
og rauður þráður í gegnum umboð
samningaviðræðnanna. Lítill árang-
ur hafi náðst í þeim málum sem tek-
ist sé um og varða sérstaklega þró-
unarríkin, s.s. varðandi hugverk og
aðgang þróunarríkja að lyfjum. Séu
þróunarríkin treg til að ganga til
aukins frelsis í alþjóðaviðskiptum al-
mennt meðan árangur láti á sér
standa á þeim sviðum sem þau leggi
mesta áherslu á.
Pólitísk leiðsögn í Kankún
Á ráðherrafundinum í Kankún verð-
ur farið yfir stöðu mála í Doha samn-
ingaviðræðunum. Yfirlýsing fundar-
ins mun veita pólitíska leiðsögn fyrir
framhaldið og einnig verða ákvarð-
anir teknar í vissum málum eftir því
sem þörf krefur, að því er fram kem-
ur í samantekt utanríkisráðuneytis-
ins. Þar segir jafnfram að Kankún
ráðherrafundurinn sé ólíkur fyrri
fundum þar sem ekki sé um að ræða
upphaf eða endalok viðræðna.
Utanríkisráðuneytið segir að
margir leggi áherslu á að ekki megi
gera of mikið úr Kankún-fundinum.
Hann sé fyrst og fremst tæki til að
meta stöðuna og hleypa nýju blóði í
viðræðurnar. Aðrir telji nauðsynlegt
að höggvið verði á hnútana í Kankún
þar sem ekki hafi náðst samkomulag.
Almennt megi segja að viðræðurnar
sitji fastar. Kankún-fundurinn sé
haldinn á lykiltíma og geti skipt
verulegu máli fyrir framvinduna að
ráðherrar gefi viðræðunum pólitíska
leiðsögn og meðbyr. Gerist það ekki
aukist líkur á að viðræðurnar dragist
fram yfir setta lokadagsetningu.
Segir utanríkisráðuneytið að
mestur styr hafi staðið um landbún-
aðinn og fjölmörg ríki telji að viðræð-
urnar standi og falli með árangri á
því sviði. Mörg þróunarríki, sem hafi
hagsmuni af útflutningi á landbún-
aðarafurðum, og útflytjendur land-
búnaðarvara í hópi iðnríkja, m.a.
Ástralía, Bandaríkin, Kanada og
Nýja-Sjáland, hafi einnig farið mik-
inn og telji að iðnríkin í Evrópu auk
Japans grafi illilega undan getu þró-
unarríkjanna til að hasla sér völl í
heimsviðskiptum þar sem þau þurfi
að keppa við ríkisstyrktar landbún-
aðarafurðir og háa tolla þessara auð-
ugu ríkja. Því sé hræsni að tala um
aukið frelsi í heimsviðskiptum og
sérstakt átak til að ganga til móts við
hagsmuni þróunarríkja nema skurk-
ur sé gerður í afnámi viðskiptahafta
á þessu sviði. Ennfremur telji þessi
ríki að landbúnaðarviðskipti eigi að
sitja við sama borð og vera háð sömu
skilmálum og t.d. iðnaðarvörur.
Einnig segir í samantekt utanríkis-
ráðuneytisins að um leið og Evrópu-
ríkin og Japan viðurkenni að laga
þurfi landbúnaðarviðskipti betur að
leikreglum hins alþjóðlega viðskipta-
kerfis telji þau að landbúnaður gegni
fjölþættu hlutverki í samfélaginu
sem taka verði tillit til, s.s. fæðuör-
yggis, umhverfismála, byggðasjón-
armiða o.s.frv. Því sé ekki hægt að
láta lögmál frjálsra viðskipta gilda
fullum fetum um landbúnað. Þess sé
einnig að geta að mörg þróunarríki
séu mótfallin róttækum niðurskurði
tolla hjá iðnríkjunum þar sem með
því sé dregið úr viðskiptaívilnunum
fyrir landbúnaðarvörur sem þau
njóta á þessum mörkuðum í skjóli
sérreglna og sérmeðferðar.
Ekkert réttlætir of hátt verð
Í framangreindum Fréttapósti SVÞ
segir að mikilvægt sé að líta ekki að-
eins til hagsmuna útflutningsversl-
unar þegar alþjóðleg vöruviðskipti
eru rædd, heldur jafnframt og ekki
síður til innflutningsverslunarinnar.
„Verndarstefna íslenskra stjórn-
valda gagnvart innflutningi á land-
búnaðarvörum veldur hærra verði á
matvælum en með frjálsari innflutn-
ingi,“ segja SVÞ. „Eðlilegra væri að
landbúnaður byggi við samkeppni
eins og aðrar atvinnugreinar í land-
inu. Hér á landi er varið hlutfallslega
mun meiru til niðurgreiðslna og
verndar landbúnaði en víðast annars
staðar, t.d. í ríkjum ESB. Stuðningur
við innlendan landbúnað er m.a. í
formi innflutningstolla, innflutnings-
kvóta, uppboða á slíkum kvótum og
opinberum verðákvörðunum um
heildsöluverð mjólkurvara. SVÞ
telja að ef pólitískur vilji er til þess að
styrkja íslenskan landbúnað áfram,
eigi bæði að lækka þennan stuðning
nokkuð og beina honum í þann far-
veg að hann komi beint af fjárlögum
og trufli þannig ekki markaðinn.“
SVÞ segir að mikilvægustu samn-
ingamálin á WTO-ráðherrafundinum
í Kankún verði viðskipti þróunar-
ríkja við iðnríkin og séu eins og rauð-
ur þráður gegnum væntanlegar við-
ræður. Þá segir: „Auk land-
búnaðarmála verður fjallað um
önnur vöruviðskipti, þjónustuvið-
skipti, opinber innkaup o.fl. Stefna
íslenskra stjórnvalda er í flestum til-
vikum á þá leið að stuðla að auknu
viðskiptafrelsi og efla viðskipta-
tengsl við þróunarríkin. Undantekn-
ingin frá þessari stefnu er þegar
kemur að landbúnaðarmálum, þá eru
tínd til öll hugsanleg rök sem mæla
með verndarstefnu. Þeirra helst eru
byggðastefna og umhverfismál,
fæðuöryggi og erfið veðurfarsskil-
yrði hér á landi. Ekkert af þessu
réttlætir það að láta neytendur
greiða of hátt verð fyrir matvæli til
að vernda innlendan landbúnað,“
segir í Fréttapósti SVÞ.
Landbúnað-
ur meginmál
ráðherra-
fundar WTO
Hagsmunasamtök norrænna verslunar- og
þjónustufyrirtækja hvetja ríkisstjórnir land-
anna til að beita sér fyrir því að 1. janúar 2005
verði upphafsdagsetning aukins frelsis í al-
þjóðaviðskiptum
Morgunblaðið/Birkir Fanndal
Í yfirlýsingu norrænu verslunar- og þjónustusamtakanna segir að minnkun viðskiptahindrana á landbúnaðarvörur, iðnaðarvörur
og þjónustu um 20% hefði í för með sér árlegan fjárhagslegan hagnað sem næmi um 150 milljörðum dollurum á heimsvísu.
LARS Olof Lindgren, ráðuneysisstjóri á sviði utanríkis-
viðskipta í sænska utanríkisráðuneytinu, segist vera bjartsýnni
nú en hann hafi verið fyrir einungis fáum vikum um að ráðherra-
fundur heimsviðskiptastofnunarinnar, WTO, í Kankún í Mexíkó,
10.–14. september næstkomandi, verði árangursríkur. Hann
segir að vonir hans hafi tekið að glæðast síðastliðið vor. Ástæð-
an fyrir bjartsýni hans sé að stærstum hluta sú þróun sem orðið
hafi varðandi landbúnaðarmál á umliðnum vikum, en ESB og
Bandaríkin hafa lagt fram sameiginlega tillögu um aðferðafræði
við lækkun tolla, innanlandsstuðning og útflutningsstyrki á
þessu sviði.
Lindgren sagði í erindi sem hann flutti á morgunverðarfundi
sem Stofnun stjórnsýslufræða og stjórnmála og viðskiptaskrif-
stofa utanríkisráðuneytisins stóðu fyrir síðastliðinn þriðjudag,
að samstaða ESB og Bandaríkjanna í landbúnaðarmálum, og
reyndar á ýmsum öðrum sviðum, væri mjög mikilvæg fyrir vænt-
anlegan ráðherrafund WTO.
Efni morgunverðarfundarins var staða mála í svonefndum
Doha-viðræðum á sviði WTO og væntanlegur ráðherrafundur í
Kankún. Þeim fundi er ætlað að vera áfangi á þeirri leið að ljúka
þeirri samningalotu sem komið var af stað í Doha í Katar á árinu
2001 og á að ljúka í lok næsta árs.
Fundur fyrir pólitískan þrýsting
Innan ESB hefur farið fram endurskoðun á sameiginlegri land-
búnaðarstefnu sambandsins og er talið að hún geti haft þau
áhrif að ESB geti teygt sig lengra í samkomulagsátt innan WTO
en hingað til.
Lindgren sagði á morgunverðarfundinum að sameiginleg
stefna ESB hafi aukið líkur á samkomulagi í landbúnaðarmálum
innan WTO. Vonir stæðu til að framleiðsla í landbúnaði muni er
fram líða stundir taka meira mið af markaðsaðstæðum á hverj-
um stað en ekki af þeim styrkjum sem hugsanlega sé hægt að
fá til framleiðslunnar. Þróunin innan ESB í þessum efnum sé að
hans mati góð.
Fram kom í máli Lindgrens að ráðherrafudurinn í Kankún sé
mjög mikilvægur þótt ekki sé gert ráð fyrir að þar verði teknar
veigamiklar ákvarðanir. Hann sagði að fundinum sé meira ætlað
að hafa þau áhrif að auka pólistíska samstöðu aðildarþjóðanna,
og þannig auka þrýsting á þá embættismenn og aðra sem taka
þátt í hinum reglubundnu samningaviðræðum á vegum WTO um
það sem samkomulag hafi verið um á Doha-fundinum á árinu
2001. Þá sagði hann að traust sé mikilvægt fyrir efnahagslega
þróun í heiminum og Kankún-fundurinn geti orðið til að auka
traust milli þjóða.
Lindgren sagði að mikil þörf sé á því að auka traust milli þjóða,
því traust sé mikilvægt fyrir efnahagslega þróun í heiminum.
Kankún-fundurinn geti orðið til að auka slíkt traust en auk þess
þurfi þjóðarleiðtogar nú á tímum að sýna að þeir geti komið sam-
an og náð árangri.
Eftir nokkra lægð að undanförnu þarf efnahagslífið í heiminum
á innspýtingu að halda að mati Lindgrens. Hann sagði að þróun-
arlöndin þurfi sérstaklega að koma meira inn í heimsviðskiptin.
Þá sagði hann að þær samningaviðræður sem staðið hafi yfir í
framhaldi af Doha-fundinum hafi litlu skilað hingað til og tíma-
mörk á flestum sviðum hafi verið þverbrotin. Breytt afstaða ESB til
landbúnaðarmála og sú staðreynd að sambandið og Bandaríkin
séu nú samstiga hafi því aukið vonir manna um að árangur geti
náðst. Ljóst sé þó að verkefnið sé ekki auðvelt og sinn tíma muni
taka að gera árangurinn sýnilegan.
Engar hindranir
Að sögn Lindgrens hefur það verið stefna sænskra stjórnvalda í
nokkurn tíma að það sé best fyrir alla að hindranir í viðskiptum
séu engar, nema varðandi vopnasölu. Hann sagði að samstaða
hafi hins vegar ekki verið um þetta, enn sem komið er. Því hafi
Svíar lagt áherslu á að þetta myndi að minnsta kosti eiga við um
allra fátækustu ríkin í heiminum. Þetta sé ekki einvörðungu nauð-
synlegt fyrir þau heldur önnur ríki einnig.
Hann nefndi sem dæmi að að hans mati sé lítil sanngirni í því
að sömu tollar séu á vörum sem fluttar eru til Bandaríkjanna frá
Mongólíu, annars vegar, og frá Noregi, hins vegar. Útflutningur frá
Mongólíu til Bandaríkjanna sé einungis um 3% af útflutningnum
frá Noregi. Mongólía er meðal fátækustu landa í heiminum en
Noregur er eitt þeirra allra ríkustu. Þessu vilji sænsk stjórnvöld að
minnsta kosti breyta.
Meiri bjartsýni um árangursríkan fund
Ráðuneytisstjóri í sænska utanríkisráðuneytinu segir að miklu máli
skipti fyrir árangur af ráðherrafundi WTO í Kankún í Mexíkó að ESB og
Bandaríkin séu nú samstiga í landbúnaðarmálum og á fleiri sviðum