Morgunblaðið - 28.09.2003, Blaðsíða 2

2 B SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
F
LESTIR kannast eflaust við slag-
orðið „Með lögum skal land
byggja“ sem fylgdi öllum auglýs-
ingum frá plötuútgáfunni Stein-
um um langa hríð. Eigandi Steina
hf., Steinar Berg Ísleifsson hefur
verið áberandi í íslensku tónlistar-
lífi í þrjá áratugi, eða allt frá því hann tók að sér
að veita tónlistardeild Faco forstöðu nítján ára
gamall. Upp frá því hefur hann haft meiri áhrif
á þróun íslensks tónlistarmarkaðar en nokkur
annar, veitt forstöðu fyrirtækjum sem gefið
hafa út lungann af íslenskri tónlist síðustu ára-
tuga, náð umtalsverðum árangri í að koma ís-
lenskum tónlistarmönnum á framfæri erlendis
og starfað að réttindamálum útgefenda og tón-
listarmanna. Undanfarið ár hafa orðið tals-
verðar breytingar á högum Steinars, hann hef-
ur dregið sig út úr því amstri sem fylgir því að
reka stórt fyrirtæki og standa að umfangsmik-
illi útgáfu, keypt sér jörð í Borgarfirði og
hyggst helga sig tónlistartengdri ferðaþjón-
ustu, þó ekki hafi hann alveg sleppt hendinni af
plötuútgáfunni.
Steinar er fæddur í Keflavík í júlí 1952 en
fluttist á áttunda ári til Reykjavíkur. Hann fór
fyrst í Miðbæjarskólann, en síðan fluttist fjöl-
skyldan upp í Kleppsholt þar sem hann gekk í
Langholtsskóla og svo í Versló; segist enda vera
Austurbæingur. Í Kleppsholtunum eignaðist
Steinar þá vini sem hann hefur haldið sambandi
við alla tíð þó hann hafi flutt upp í Árbæ og svo
farið að búa snemma; á síðasta ári fögnuðu hann
og Ingibjörg Pálsdóttir, eiginkona hans, þrjátíu
ára brúðkaupsafmæli.
Steinar segist snemma hafa fengið áhuga á
tónlist. Faðir hans var um tíma sjómaður og
kom eitt sinn heim með Tandberg-segulbands-
tæki sem Steinar yfirtók og eftir það sat hann
við útvarpið og hlustaði á þætti eins og Óskalög
sjómanna og sjúklinga, Lög unga fólksins og Á
nótum æskunnar. Tók upp lög og safnaði á spól-
ur. „Ég man enn þegar ég heyrði fyrst í Bítl-
unum og ekki síður þegar ég heyrði fyrst í Jimi
Hendrix og Cream,“ segir hann. „Tónlistin var
fyrirboði nýrra gilda og skipti mig öllu.“
Í Kleppsholtinu dróst Steinar að hópi aðeins
eldri stráka sem hittust reglulega til að hlusta á
tónlist saman. Hann segir að eftir að þeir fé-
lagar hafi verið dottnir í breska blúsinn, eins og
hann orðar það, hafi þeir komist í plötusafn föð-
ur eins úr vinahópnum og kynnst rótum þess-
arar tónlistar í gegnum Sonny Boy Williamson,
Leadbelly og álíka listamenn. „Á þeim tíma vor-
um við að hlusta á Jimi Hendrix, Jeff Beck,
Cream, Paul Butterfield Blues Band og hinar
ýmsu Bluesbreakers-sveitir Johns Mayalls, svo
dæmi séu tekin og fannst flest annað drasl,“
segir hann, en hann átti ekki plötuspilara sjálf-
ur og treysti á segulbandið til að geta hlustað á
tónlist.
Best að hlusta
Eftir fyrstu útborgun sumarvinnunnar sum-
arið 1968 fór Steinar, þá 15 ára gamall, og
keypti sér plötuspilara ásamt nýjustu plötu Ten
Years After. Hann átti þá þegar tvær plötur,
keypti af vini sínum tvær fyrstu Fleetwood
Mac-plöturnar. „Á þessum tíma var plötumark-
aður hér allt öðruvísi en hann er í dag. Plötu-
búðirnar voru með einkaumboð fyrir útgáfurn-
ar, Hverfitónar til dæmis með Polydor-plötur
og aðrar búðir þá ekki. Það var þó ágætt úrval,
helstu plöturnar voru fáanlegar þó stundum
skiluðu þær sér seint.“
Steinar segir að þrátt fyrir tónlistaráhugann
hafi hann aldrei langað til að leika á hljóðfæri.
Hann hafi pælt aðeins í því og farið í nokkra gít-
artíma, en áhuginn var ekki nægur, honum
fannst best að hlusta. „Það fyrsta sem ég gerði
þegar ég vaknaði á morgnana áður en ég fór í
skóla eða vinnu, var að setja plötu á fóninn. Ég
hlustaði á tónlist öllum stundum, hef alltaf gert
og þetta er enn einn mikilvægasti þáttur lífs
míns.“
Eftir grunnskólanám fór Steinar í Versl-
unarskólann, en hann segir að það hafi aldrei
hvarflað að sér að hann ætti eftir að vinna við
tónlist. Skólafélagar hans vissu þó að hann hafði
mikinn áhuga á tónlist og vissi sitthvað um hana
svo honum var falið að halda músíkkvöld en seg-
ist hafa spilað allt of þunga tónlist sem féll ekki
alveg í kramið. „Það voru þó nokkrir sem höfðu
áhuga á þyngri tónlist, en þeir voru ekki margir,
flestir vildu frekar Hollies en Frank Zappa.“
Á þessum tíma, og lengi eftir það reyndar,
var námi í Verslunarskólanum þannig háttað að
nemendur gátu lokið svonefndu verslunarprófi
og síðan haldið áfram í stúdentspróf ef vilji og
geta var fyrir hendi. Steinar ákvað að fara til
Englands í framhaldsnám í verslunarfræðum í
London School of Foreign Trade sem gott orð
fór af, enda talsvert um að Íslendingar stund-
uðu nám við þann skóla. Hann segir þó að sér
hafi fundist námið úti engu bæta við það sem
hann hafði þegar numið og eftir að hann fékk
græjurnar sínar sendar út fór mestur tími í að
hlusta á tónlist og kanna plötubúðir lon og don.
„Ég keypti talsvert af plötum þó ég hafi ekki átt
mikinn pening, það má orða það svo að ég átti
ekki alltaf pening fyrir mat en ég átti alltaf fyrir
góðri plötu,“ segir hann og kímir. Hann segist
minna hafa gert af því að fara á tónleika en sá
þó á sína uppáhaldshljómsveit, Colosseum, sem
var á þessum tíma ein helsta framúrstefnu-
hljómsveit Bretlands sem lék djassað rokk, á
eftirminnilegum tónleikum í Royal Albert Hall.
Steinar sneri heim í jólafrí og fékk vinnu hjá
Faco, þar sem hann hafði unnið í jólaafleys-
ingum með Verslunarskólanum og eftir að hon-
um var boðin föst vinna þar ákvað hann að
leggja námið á hilluna í bili a.m.k. Á þessum ár-
um var Faco ein helsta tískuverslun borgar-
innar og stjórnendur fyrirtækisins höfðu hug á
auka við reksturinn, vildu setja á stofn hljóm-
deild, sem seldi bæði hljómtæki og hljómplötur.
Steinar var ráðinn í hálft starf við að hjálpa til
við reksturinn á þeirri deild og í hálft starf á
skrifstofu til að sjá um innflutning fyrirtæk-
isins. Málin atvikuðust þannig að hálfu ári síðar
varð hann verslunarstjóri hljómdeildarinnar
rétt áður en tvítugsaldurinn bankaði upp á.
Steinar segir að deildin hafi snemma verið
býsna framsækin og storkað þeim plötuversl-
unum sem fyrir voru með því að vera fljótari til
við að flytja inn plötur og naskari á það hvað
væri mest spennandi. „Það má segja að Fálkinn
hafi verið einveldi á þessum tíma, allsráðandi í
innflutningi á hljómplötum og við fórum í beina
samkeppni við þá. Við vorum til að mynda langt
á undan með Dark Side of the Moon og seldum
gríðarlega vel af henni áður en hún fékkst í öðr-
um verslunum.“ Fyrir vikið varð hljómdeild
Faco einskonar samkomustaður tónlistar-
manna og áhugamanna sem komu í búðina til að
fræðast um það sem helst væri á seyði og fá
ábendingar um hvað væri vert að hlusta á, enda
fengu þeir þær upplýsingar ekki annars staðar,
ekki var ný tónlist leikin í útvarpi og sást ekki í
sjónvarpi. „Þannig man ég t.d. eftir að Ómar
Ragnarsson kom og vantaði kynningarlag fyrir
íþróttaþátt sem hann var að hleypa af stokk-
unum. Ég stakk upp á Jessicu með Allman
Brothers og þannig atvikaðist að þessi
prógressíva Suðurríkjarokksveit komst í uppá-
hald hjá mörgum íþróttaunnandanum.“
Egg-útgáfan
Meðal þeirra tónlistarmanna sem vöndu
komur sínar í Faco var Jakob Magnússon, með-
limur í Rifsberjum og síðar stofnandi Stuð-
manna. Árið 1975 höfðu Stuðmenn tekið upp
plötu sem Ámundi Ámundason átti að gefa út
en síðan hljóp einhver snurða á þráðinn og úr
varð að Jakob leitaði til Steinars um að aðstoða
þá við að koma plötunni út. Eftir að hafa hlust-
aði á upptökurnar ákvað hann að gefa plötuna
út með aðstoð tengdaföður síns. Platan var gef-
in út með útgáfunúmerinu Egg 013 og segist
Steinar hafa litið á þá tölu sem happatölu síðan,
ákvað m.a. að byrja útgáfunúmer hins nýja fyr-
irtækis síns, Steinsnars, á útgáfunúmerinu
snarcd 13 og gefa fyrstu plötuna út 13. október.
„Á þessum tíma vissi engin hverjir Stuðmenn
voru, aðalhljómsveitin á Íslandi var þá Lónlíblú-
bojs. Ég lagði mikla vinnu í kynninguna á Sumri
á Sýrlandi, fór með plötuna í útsendingu hjá
þeim Pétri Péturssyni og Jóni Múla í morg-
unútvarpinu og fékk þá til að spila lög á meðan
ég beið og spjallaði við þá, fór með hana í óska-
lagaþættina og aðra tónlistarþætti og kom af
stað heilmikilli umfjöllun um hljómsveitina,
ekki síst í blöðum. Svo bætti Jakob um betur
með því að láta hljómsveitina spila með grím-
urnar og allt sem því tilheyrði og ýtti enn undir
athygli og umtal. Ég held að þetta hafi verið
fyrsta nútímalega kynningarverkefnið í ís-
lenskri tónlistarútgáfu sem skilaði því meðal
annars að Stuðmenn urðu sú stórhljómsveit
sem hún varð og er.“
Í framhaldi af samstarfi Steinars við Stuð-
menn kom upp sú hugmynd að hann tæki einnig
þátt í útgáfu á Spilverki þjóðanna, enda hljóm-
sveitirnar nátengdar. Það varð úr og hann gaf
út fyrstu plötu Spilverksins, „Brúnu plötuna“
svonefndu. Ekki löngu eftir það tók hann svo
þátt í að stofna útgáfufyrirtæki sem fékk heitið
Steinar. „Ég vil taka það fram að ég átti ekki
hugmyndina að nafninu „Steinar“ og það tengd-
ist ekki mínu nafni, heldur voru menn að vísa í
„Rock“,“ segir Steinar, sem var einn af fimm
hluthöfum fyrirtækisins með fimmtungs hlut.
„Ég tók að mér að stýra fyrirtækinu haustið
1975, þá hættur að vinna hjá Faco, og sá um út-
gáfu á nokkrum plötum þá um jólin sem seldust
ekkert sérstaklega vel, Ingimar Eydal, BG &
Ingibjörg, Þokkabót og Yoshuiki Tao. Eftir jól
lét ég aftur á móti í ljós að ég hefði engan sér-
stakan áhuga á að halda áfram á þeirri braut
sem hafði verið mörkuð, vildi frekar fá að ráða
sjálfur hverju ég kæmi að útgáfu á. Enginn
hinna hluthafanna vildi taka að sér reksturinn
svo það varð úr að ég yfirtók fyrirtækið og aðrir
hluthafar drógu sig út úr því.“
Samkomulag við Karnabæ
Steinar segist snemma hafa áttað sig á því að
vonlaust væri að ætla sér að reka fyrirtæki á ís-
lenskri útgáfu eingöngu og eftir að hafa lagt
gríðarlega upphæð í upptökur á Tívolíi Stuð-
manna gerði hann samkomulag við eigendur
Karnabæjar, sem var þá vinsælasta tískuversl-
un landsins, um að þeir keyptu helmingshlut í
Steinum hf. og tók jafnframt að sér að reka tón-
listardeild Karnabæjar. Í kjölfarið fór hann að
flytja inn plötur frá CBS og fleiri fyrirtækjum,
sem hann hafði myndað tengsl við hjá Faco.
„Eftir að hljómdeild Karnabæjar komst á flug
varð hún leiðandi á þessu sviði. Við Gulli Berg-
mann náðum svo í umboð fyrir Warner og þessi
tvö umboð, CBS, sem síðar varð Sony, og Warn-
er fylgdu mér upp frá því í Steinum, Spori og
síðar til Skífunnar. Þar með var einokun Fálk-
ans rofin.“
Steinar gaf ekki bara út Spilverkið og nefnir
einnig plötur með Diabolus in Musica, Randver,
Jakob Magnússyni, Mezzoforte, Brimkló, Grýl-
unum, Bubba og hans hljómsveitum, Utan-
garðsmönnum og Egói, og síðar Ný Dönskum,
Todmobile, og Sálinni svo eitthvað sé nefnt.
Fljótlega eftir að Steinar hf. hóf að flytja inn
plötur frá CBS tók Steinar að sækja árlegar
ráðstefnur CBS og fór á eina slíka með plötuna
Ljúfa líf með dúettinum Þú og ég, sem var skip-
aður þeim Helgu Möller og Jóhanni Helgasyni.
Hann fékk svo góð viðbrögð að CBS í Japan
samdi um að gefa plötuna út þar í landi og seld-
ist hún mjög vel, fór í 40–50.000 eintökum.
Ánægður með árangurinn kynnti hann meira af
íslenskri tónlist fyrir CBS í Englandi fyrir
næstu ráðstefnu. „Ég stóð við endann á langri
pissuskál á Grovenor House, einu flottasta hót-
eli í London, og heyri þá sagt við hinn endann
„… then I got a pile of cassettes from Iceland“
og öll línan, einir 7–8 CBS-útgáfustjórar, rak
upp skellihlátur og hélt ekki vatni í orðsins
fyllstu svo fáránlega fyndið fannst þeim þegar
þeir heyrðu hverju hinn enski kollegi þeirra
hafði lent í fyrr um daginn.“
Líkt og flestir tónlistarmenn og áhugamenn
um tónlist vöndu strákarnir í Mezzoforte komur
sínar í tónlistarverslun Karnabæjar, en þeir
áttu líka kunningja sem tengdist hljómdeild
Karnabæjar. Í gegnum þann kunningja kynnt-
ist Steinar svo strákunum og þeir leyfðu honum
að heyra upptökur sem hann féllst á að gefa út
og varð fyrsta plata Mezzoforte. „Mér fannst
þetta strax mjög góð tónlist sem féll vel að því
sem hafði verið að gerast í djassfönki í Banda-
ríkjunum og við vorum að selja mjög vel af
þannig plötum. Það sem kom kannski mest á
óvart var hvað þetta voru ungir strákar en þó
svo frábærir hljóðfæraleikarar.“
Steinar fór með aðra plötu hljómsveitarinnar
út á Midem-kaupstefnuna og segist hafa fengið
mjög góð viðbrögð, mönnum hafi almennt þótt
hún afburða góð en sértæk og því ekki mark-
aðs- eða söluvæn. Það var þó vaxandi áhugi fyr-
ir þessari gerð tónlistar í Bretlandi og jaðarblöð
og sjóræningjaútvarpsstöðvar sinntu henni vel.
Því afréð hann að stofna Steinar Records og
gefa plötuna út sjálfur, eftir að hann taldi full-
reynt með að breskt fyrirtæki myndi gera það.
Platan vakti athygli, komst inn á óháðan lista og
ráðist var í að gera þriðju plötuna. Hún var aft-
ur á móti ekki eins vel heppnuð að því er Steinar
segir og því ákvað hann að gefa hana ekki út í
Englandi heldur drífa í fjórðu plötunni. Hún var
ákaflega vel heppnuð og Garden Party fékk
strax mikla athygli þegar því var dreift til kynn-
ingar. Fullur sjálfstrausts ákvað hann að aug-
lýsa plötuna, sem nefnd var Surprise, Surprise,
með heilsíðu í Music Week, helsta fagblaði
breska tónlistargeirans, undir fyrirsögninni
„Jazz-Funk Classic“, sem kom reyndar á dag-
inn. Garden Party sló síðan í gegn, komst of-
arlega á breska vinsældalistann og platan seld-
ist vel í kjölfarið.
Fluttist til Bretlands
Þegar Steinar stofnaði Steinar Records flutt-
ist hann búferlum til Bretlands og hljómsveitin
flutti líka út. „Það var ævintýri að flytja út og
má endalaust deila um það hvort hægt hefði
verið að gera hlutina öðruvísi, en við byggðum á
þeirri þekkingu sem við höfðum og töldum að
það væri ekki um annað að ræða ef við ætluðum
að ná árangri.“
Hljómsveitin bjó og starfaði erlendis í hálft
þriðja ár, gerði út frá Bretlandi og fór í tónleika-
ferðir um allan heim. Segja má að á þessum
tíma hafi hún getið sér það orð sem enst hefur
fram til dagsins í dag. „Ég kunni ágætlega við
mig, bjó skammt fyrir utan London, og hef litið
á þetta sem sérstaklega lærdómsríkan og góðan
tíma.“ Hann starfaði ekki bara með Mezzoforte
heldur gerði hann útgáfusamninga við erlenda
tónlistarmenn og nefnir sem dæmi Chris Cam-
eron, sem síðar átti eftir að verða tónlistarstjóri
hjá George Michael.
Þó Steinar hafi stofnað fyrirtæki erlendis og
flutt sjálfur út í kjölfarið var Steinar hf. enn í
fullum rekstri hér heima. Hann segir að á þeim
tíma hafi rekstrarumhverfi íslenskra fyrirtækja
Engin vandamál,
aðeins lausnir
„Ég er kominn úr þessu argaþrasi, sem er skemmtilegt,“ segir Steinar Berg Ísleifsson og kveður gott að geta