Morgunblaðið - 28.09.2003, Blaðsíða 4

4 B SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
skuldbindingum, haldið umboðunum og starfs-
fólkið héldi vinnunni. Steinar segir að samstarf
þessara gömlu keppinauta hafi gengið vel, því
þó að Steinar hf. og Skífan hefðu átt í harðri
samkeppni á íslenskum plötumarkaði var per-
sónulegt samband þeirra tveggja lengst af mjög
gott og Jón eftirlét Steinari alfarið að sjá um
hvernig fyrirtækið nýja væri rekið.
Þrotaferlið var hræðilegur tími að sögn
Steinars, allar eigur hans undir svo og þeirra
sem voru hluthafar í Steinum hf. Þetta hafi því
ekki bara lagst þungt á hann sem forstjóra fyr-
irtækisins og aðaleiganda heldur hafi þetta
einnig stefnt lífi fjölskyldunnar í uppnám.
Spor varð músíkfyrirtæki, hætti alveg mynd-
bandaútgáfunni, og hann segir að það hafi verið
skemmtilegt að fást einungis við músíkina og að
vinna með íslenskum hljómsveitum við að reyna
að koma þeim á framfæri erlendis. „Við vorum
til dæmis að vinna með Móu, Mezzoforte, Jet
Black Joe og fleirum og þetta gekk ágætlega og
ég gerði samninga sem tryggðu þeim útgáfu á
öllum helstu mörkuðum Evrópu nema Eng-
landi. En það eru svo margir þættir sem spila
inní, ekki síst karakter þeirra listamanna sem
verið er að vinna með. Maður getur aldrei séð
fyrir hvernig hljómsveitum á eftir að vegna þó
það sé kominn samningur um útgáfu erlendis.“
9.000 riða eyrnasuð
Fyrir áratug tók að bera á samfelldum há-
tíðnisón í vinstra eyra Steinars, svonefndu
eyrnasuði eða tinnitus, sem hann segist rekja til
þess er hann skaut af byssu bróður síns í fyrsta
sinn 1992 en hljóðbylgjan frá því skoti varð til
þess að suðið fór af stað og hefur verið viðvar-
andi síðan. „Þetta hefur verið stöðugt síðan en
versnaði reyndar mikið um það leyti sem ég fór
að vinna hjá Skífunni, án þess að ég sé að tengja
það tvennt, þó reyndar liggi fyrir að streita sé
vond viðbót við tinnitusinn. Árið 1999 versnaði
þetta gríðarlega mikið og varð óbærilegt á köfl-
um,“ segir Steinar en hann upplifir þetta sem
suð eða són í vinstra eyra en einnig þrýstings-
tilfinningu yfir vinstri hluta höfuðsins.
Sem stendur er ekkert hægt að gera við
eyrnasuði þó sumir hafi náð einhverjum bata
eða náð að þjálfa sig svo þeir lendi ekki á ystu
nöf, en Steinar segir að best sé að bregðast
snemma við því meiri líkur séu á bót ef brugðist
er snemma við. „Það eru ýmsar orsakir fyrir
eyrnasuði hjá fólki og það upplifir það líka mis-
jafnt. Hjá mér er þetta há tíðni, um 9.000 riða
tíðni, og lýsir sér á tvo eða þrjá vegu. Stundum
er blástur með, og þá er það þægilegra, en
stundum er það bara þessi skerandi tíðni og það
gengur svo á orkuforðann að þegar ég kom
heim úr vinnunni var ég algerlega búinn að
vera, en ég lét þetta aldrei aftra eða halda mér
frá því að vinna. Sónninn gengur eiginlega í
bylgjum, ég fæ smá hlé á milli, þetta fer aldrei
alveg, en verður bærilegra í tvo til þrjá daga í
einu, og það má segja að ég nánast lifi fyrir þau
hlé sem koma yfirleitt eftir að þetta hefur verið
óbærilegt í nokkurn tíma – það er svo góð til-
finning að það er erfitt að lýsa því. Líkast því að
koma illa klæddur úr byl og kulda í sól og
heiðbláan himin,“ segir Steinar og bætir við að
það sé stundum erfitt að bíða eftir hléi þegar
hann er búinn að vera með óbærilegt suð í eyr-
unum dögum saman og stundum verði hann
kvíðinn þegar hann er lengi búinn að bíða eftir
hléinu og þá læðist að sú hugsun að það muni
kannski ekki koma framar.
Breytt sýn á lífið
1995 greindist Steinar með krabbamein og
ástandið var mjög alvarlegt um tíma þó mun
betur hafi farið en útlit var fyrir í upphafi. Hann
segir að þessi reynsla hafi breytt sýn sinni á lífið
og hann hafi fljótlega farið að hugsa um að
koma sér í þá stöðu að geta sinnt starfi sínu og
áhugamáli einn eða mjög fáliðaður, enda orðinn
þreyttur á að fást við rekstur og starfsmanna-
hald í fjölmennu fyrirtæki. „Í framhaldi af
þessu ætlaði ég að breyta til, selja Spor og hafði
hug á að vinna að því að aðstoða tónlistarmenn
við að koma sér á framfæri erlendis bæði sem
flytjendur en ekki síður sem höfundar. Jón
Ólafsson kynnti aftur á móti fyrir mér hug-
myndir um stofnun almenningshlutafélags sem
átti að hafa það mikinn slagkraft að dygði til að
standa að útrás í þessum geira. Þannig varð úr
að ég ákvað að Spor yrði selt Skífunni, sem síð-
an yrði að Norðurljósum með sameiningu við
Íslenska útvarpsfélagið og fleiri fyrirtæki.
Þannig kom til að ég tók við framkvæmda-
stjórastarfi tónlistardeildar Skífunnar, sem síð-
ar átti að verða Norðurljós. Ég samþykkti þetta
eftir að hafa fengið skýra útlistun á að verulega
yrði lagt til útflutningsmála tónlistar og að ég
fengi að sinna þeim af krafti og meðal annars
átti hluti af mínum kjörum að byggjast á ár-
angrinum af útflutningnum.“
Sífelldir árekstrar
Þrátt fyrir þetta samkomulag segist Steinar
strax hafa fundið fyrir því að ekki var vilji til að
standa við það. „Mér fannst ég hafa stuðning
frá Jóni til að byrja með en Ragnar Birgisson,
framkvæmdastjóri Skífunnar, var og er alfarið
á móti útflutningi tónlistar, sagði ítrekað við
mig að honum fyndist það glæfraspil, sakaði
mig jafnvel um að vera beinlínis að vinna vísvit-
andi gegn Skífunni. Ég reyndi að gera gott úr
málum, vildi ekki eyða tíma í deilur og árekstra,
og byggði deildina upp eftir því sem mér sýnd-
ist best með því að auka faglega vinnu og þekk-
ingu starfsmanna og búa þannig í haginn fyrir
framtíðina sem í mínum huga hlyti að byggjast
á útrás.“ Hann segir að gríðarlega vel hafi
gengið að reka deildina og hún staðið undir
langmestum hluta af stórauknum hagnaði Skíf-
unnar eftir að Spor, Steinar og hans fólk kom
þangað. „Þrátt fyrir þennan árangur lenti ég sí-
fellt í árekstrum við framkvæmdastjórann, sem
eftir á að hyggja ég get einungis lýst sem ein-
hverri gerð af einelti. Allar útflutnings-
hugmyndir voru undir sérstakri smásjá sem
þurfti að svara fyrir í einskonar yfirheyrslum.
Þannig þróuðust mál í aðra átt en samið var um
og þessu lauk með að upp úr sauð,“ segir Stein-
ar. Einn daginn fékk hann óforvarandis tölvu-
póst frá Ragnari um að ákveðið hefði verið að
leggja af útflutning á tónlist. Við það sama gekk
hann upp til Hreggviðs Jónssonar, forstjóra
Norðurljósa, og sagði upp enda taldi hann að
verið væri að brjóta þann samning sem gerður
var þegar Skífan keypti Spor og hann réðst til
fyrirtækisins. „Á þessum tíma var Ragnar ekki
minn næsti yfirmaður, þannig að það var sér-
kennilegt að fá póst þessa efnis frá honum og ég
vissi að hann hefði aldrei sent hann nema með
samþyki Jóns Ólafssonar.“
Beið í hundrað daga
Þessi örlagaríki tölvupóstur barst Steinari í
desember 2001, en þó honum hafi verið misboð-
ið var hann samt tilbúinn til að halda eitthvað
áfram til að ljúka þeim verkefnum sem hann
var með á prjónunum. „Ég var búinn að leggja
talsvert til félagsins, setti meira að segja stóran
hluta af greiðslunni fyrir Spor í hlutafé í Norð-
urljósum, sem er væntanlega einskis virði í dag.
Menn báðu mig um að halda áfram og vinna í
ýmsum málum og það var þannig kynnt á fram-
kvæmdastjórafundi í janúar 2002 að ég væri
hættur en myndi samt halda áfram sem ráðgjafi
og sjá um ákveðna þætti.
Þá gerðist það að Hreggviður hætti fyrir-
varalaust í febrúar en hann var minn næsti yfir-
maður samkvæmt ákvörðun sem hafði verið
tekin í apríl 2001 þegar ég gekk út úr fyrirtæk-
inu eftir að hafa verið ausinn svívirðingum og
fullreynt var að við Ragnar Birgisson gætum
unnið saman. Eftir að Hreggviður hætti var
staða mín nokkuð óljós, ég var enn fram-
kvæmdarstjóri deildarinnar en beið eftir því að
nýr forstjóri setti sig inn í málin og ákvörðun
væri tekin um hvernig gengið yrði frá því sem
ákveðið hafði verið.“
Steinar varð að bíða drjúgan tíma, því hann
segist ekki hafa fengið nein svör um hvernig
málum yrði háttað þrátt fyrir hundrað daga bið
frá því hann sagði upp. „Eftir að hafa fengið þau
svör: „Við skulum hittast og ræða þetta á morg-
un,“ síðustu tvær vikur marsmánaðar og í viku
eftir að ég fór út, sá ég að það var búið að taka
ákvörðun og fór.“
Mál á hendur Skífunni
Í framhaldi af þessu höfðaði Steinar svo mál á
hendur Skífunni vegna meints samningsbrots
og einnig vegna vangoldinna launa, þ.e. kaup-
aukans sem átti að greiða vegna útflutnings-
starfseminnar. „Kaldhæðnin í þessu öllu saman
er sú að þó illa hafi gengið í rekstri Norðurljósa
á þessum tíma þá var það aðallega vegna erfið-
leika í rekstri Íslenska útvarpsfélagsins, en
Skífan aftur á móti gekk vel og engin deild bet-
ur en tónlistardeildin. Litið var á útflutninginn
sem hættuspil en sama má að sjálfsögðu heim-
færa upp á útgáfu íslenskra platna sem aðeins
koma út á Íslandi. Staðreyndin er að frá 1999–
2001, þriggja ára tímabili mínu hjá fyrirtækinu,
voru tekjur vegna útflutnings 145 milljónir en
kostnaður 105 milljónir þ.e. hagnaður upp á 40
milljónir sem er góður rekstrarlegur árangur
ekki síst miðað við þær aðstæður sem mér var
gert að starfa við. Sú ákvörðun um að leggja
þessa starfsemi niður og með þeim hætti sem
það var gert var því hrein óvirðing við mig og að
mínu viti brot á samningi og skerðing á framtíð-
armöguleikum fyrirtækisins.“
Í Héraðsdómi voru Steinari dæmdar 2,6
milljónir króna í bætur vegna vangoldinna
launa og Skífan til að greiða málskostnað. Hins-
vegar var Skífan sýknuð af að hafa brotið á
ráðningarsamningi Steinars. Hann segist hafa
áfrýjað til Hæstaréttar og telji að dómurinn um
þetta byggist ekki á réttum forsendum og ætlar
því að láta reyna á málið frekar, enda snúist það
miklu frekar um prinsipp en peninga.
Tónlistartengd ferðamennska
Fyrir tveimur árum keypti Steinar jörðina
Fossatún í Borgarfirði og hefur staðið þar í
stórframkvæmdum í sumar, reif gamalt slátur-
hús sem stóð þar á fegursta stað á bökkum
Grímsár og kom síðan veitingahúsi, sem hann
flutti norðan úr Mývatnssveit, fyrir á grunnin-
um. Til viðbótar við þetta hefur hann endurnýj-
að íbúðarhús á jörðinni og stefnir á að nýta aðra
hlöðuna af tveim sem eru skammt frá íbúðar-
húsinu sem upptökuaðstöðu svo fátt eitt sé talið.
Hann segir að það hafi ekki verið nein
skyndiákvörðun að kaupa jörð með það fyrir
augum að flytjast út úr bænum, það eigi sér
langan aðdraganda, hann hafi lengi gengið með
þá hugmynd í kollinum að vinna við tónlist-
artengda ferðamennsku, en þá séð það fyrir sér
sem langtímaverkefni sem hann myndi ekki
snúa sér að af fullum krafti fyrr en síðar.
Áður en Steinar keypti Fossatún var hann
búinn að leita lengi að heppilegri jörð, segist
hafa verið búinn að skoða tugi jarða á fimm ára
tímabili og hann hafi þá einblínt á jarðir á Suð-
urlandi. Hann segist hafa dottið niður á Fossa-
tún nánast fyrir tilviljun. „Það var reyndar röð
tilviljana sem ég tók mikið mark á, ég trúi svo-
lítið á svoleiðis hluti. Þegar sömu skilaboðin
bárust úr ólíkum áttum fannst okkur að það
væri verið að koma til okkar ákveðnum skila-
boðum svo við ákváðum að keyra upp í Borg-
arfjörð og skoða jörðina og tveimur vikum síðar
vorum við búin að ganga frá kaupunum.“
„Ákvað að einbeita mér að jákvæðum þáttum“
Steinar segir að ákvörðun sín um að ganga út
úr Norðurljósum í síðasta sinn hafi byggst á
stolti og að láta ekki misbjóða sér. Þegar það
var afstaðið hafi aftur á móti þyrmt yfir hann er
hann fór að hugsa um það að hann væri atvinnu-
laus að verða fimmtugur, hefði aldrei gert ann-
að en að fást við tónlist og engin plön um hvað
ætti að gera næst. „Ef ég hef einhvern tímann
nálgast þunglyndi þá var það þá,“ segir hann og
í nokkra daga var hann ekki mönnum sinnandi,
upplifði hræðilega vanlíðan. „Smám saman átt-
aði ég mig á því að ég þurfti ekki að vinna hjá
öðrum, ég væri vanur því að gera hlutina sjálfur
og gæti gert það sem mér sýndist. Ég velti því
fyrir mér um stund að fara í samkeppni við
Skífuna, hef samböndin erlendis og þekkinguna
til þess, en langaði í raun ekki í þann slag, ákvað
að einbeita mér að jákvæðum og upp-
byggilegum þáttum.“ Steinar segir að þegar
það hafi spurst út að hann væri hættur að vinna
fyrir Skífuna hafi menn byrjað að hringja og
biðja hann um að aðstoða við eitt og annað og til
dæmis tók hann að sér að móta stefnu og nýta
sambönd sín til að skapa Jóhönnu Guðrúnu
tækifæri erlendis sem leiddi til útgáfusamnings
við plötufyrirtæki Tommys Mottola, fráfarandi
æðstráðanda Sony Music.
„Meðfram þessu fór ég að búa mig undir það
að fást við eitthvað nýtt og stend nú með mjög
fullmótaða hugmynd í höndunum, búinn að gera
viðskiptaáætlun um framtíðarrekstur á Fossa-
túni sem snýr að tónlistartengdri ferða-
mennsku,“ segir Steinar en inni í því er lítil tón-
listarútgáfa á vegum fyrirtækis þeirra Steinars
og Ingibjargar konu hans, Steinsnar, sem gefur
út þrjá diska á þessu ári. „Ég ætlaði upphaflega
að gefa út eina plötu, en var með svo mikið af
hugmyndum um útgáfu að þær urðu þrjár,“
segir hann og bætir við að margar hugmyndir
um frekari útgáfu og samstarf við listamenn
eigi enn eftir að komast í framkvæmd. „Ég sá
fyrir mér að tónlist yrði einskonar drifkraftur í
starfseminni, og stefni að því að hér verði mjög
lifandi tónlistarumhverfi auk þess sem Stein-
snar verður fullvaxið útgáfufyrirtæki.“
Endurnýjun lífdaganna
Steinar segir að hann fari varlega í því sem
hann tekur sér fyrir hendur, gæti að því að eiga
fyrir því sem hann er að gera og forðist að reisa
sér hurðarás um öxl. „Þessi útgáfa í haust kost-
ar nálægt tólf til fimmtán milljónum og þegar
maður fer út í svoleiðis aðgerð verður maður að
eiga fyrir henni og vera tilbúinn að tapa ef illa
fer. Við Ingibjörg áttum aukaíbúð í Reykjavík
sem við ætluðum að eiga áfram en ákváðum að
selja hana til að fjármagna útgáfuna, vorum
tilbúin að leggja það undir.“
Ég er kominn úr þessu argaþrasi, sem er
skemmtilegt en ég er búinn að fara þann hring
svo oft. Það vekur ekki áhuga minn lengur að
finna listamann sem hentar mælistiku FM95,7,
Popptíví eða MTV með fullri virðingu fyrir
þeim miðlum. Ég vil ekki tala af hroka vegna
þess að þetta á allt rétt á sér, en mér finnst af-
skaplega þægilegt að vera kominn í þá stöðu að
geta unnið við þau verkefni og tónlist sem ég vel
mér sjálfur, það er gæfa. Víst var erfitt að
ganga í gegnum leiðindin á síðasta ári en þegar
ég lít til baka get ég ekki sagt annað en að þetta
hafi verið heillaspor sem bauð upp á nýja byrj-
un, endurnýjun lífdaganna, eða eins og Lennon
orðaði það: There are no problems, only sol-
utions.“
Steinar Berg glaðbeittur árið 1981 framan við kynningarplakat fyrir japanska útgáfu á Þú og ég.
Morgunblaðið/Friðþjófur Helgason
Meðal þeirra fjölmörgu hljómsveita sem Steinar hf. gaf út voru Utangarðsmenn og Egó, hljómsveitir
Bubba Morthens. Hér afhendir Steinar Berg Egó-mönnum gullplötu í upphafi níunda áratugarins.
„Ég ætlaði upphaflega
að gefa út eina plötu en
var með svo mikið af
hugmyndum um útgáfu
að þær urðu þrjár.“
arnim@mbl.is