Morgunblaðið - 30.01.2004, Blaðsíða 30

UMRÆÐAN
30 FÖSTUDAGUR 30. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ÍSLENDINGAR eiga í raun
ekki lengur kvótann sjálfir. Er-
lendir bankar eiga hann allan í
dag með veði óbeint í honum.
Kvótinn hefur óbeint
allur lent smátt og
smátt í höndum út-
lendinga og erlendra
banka sem óbeint veð
og er allur notaður
sem rök og óbein
trygging fyrir risavax-
inni 700 millljarða
skuld (sjá úr frétt
Mbl. hér neðar) inn-
lendu bankanna í dag
við þá erlendu banka
sem enn vilja lána til
Íslands fé. Halda okk-
ur uppi frá degi til
dags. Hvað gera þeir það lengi?
Gefast þeir upp?
Samkvæmt frétt í Morg-
unblaðinu miðvikudaginn 7. janúar
2004 bls. 11 eru „Erlendar skuldir
bankastofnana 700 milljarðar“ eins
og segir orðrétt í fyrirsögn Mbl.
Erlendu bankarnir lána okkur að
mestu í nokkra mánuði í einu og
hafa okkur alveg í vasanum þegar
við komum að biðja um nýja víxla
og framlengingu. Okra á okkur.
Seðlabanki Íslands hefur alvarlega
varað opinberlega við þessu
ástandi í dag.
Brimi ehf. var nauðugur einn
kostur að selja kvóta sinn á mjög
háu yfirverði um 20 milljarða sem
engin útgerð stendur eðlilega und-
ir í daglegum rekstri eins og
þekktur ráðamaður á Akureyri
fullyrti opinberlega fyrir nokkrum
dögum. Slátra má Ú.A. og græða
vel. Þetta háa kvótaverð er trekkt
upp til að sannfæra erlendu bank-
ana um að óhætt sé að lána áfram
og framlengja að hluta gjaldfallna
erlenda 700 milljarða
risaskuld Íslands sem
innlendu bankarnir
eru mest með á háum
vöxtum og stuttum
bráðabirgðalánum er-
lendis í nokkra næstu
mánuði. Verða að fá
af þessu 350 milljarða
framlengda fyrir
haustið. Annars allt
strand. Nú er það
þannig sbr. þessa
frétt Mbl. nýlega að
erlendu bankarnir
telja Íslendinga hafa
í dag lítil og ónóg veð og bak-
tryggingar fyrir svo risastórri 700
miljarða erlendri skuld einkabank-
anna okkar í Reykjavík. Fyrir 700
milljarða má t.d. byggja 7 nýjar
Kárahnjúkavirkjanir eða 7 ný ál-
ver í Reyðarfirði svo stærðargráð-
unni sé náð. Þessi erlenda risa-
skuld eru mikið stutt lán á
gjalddaga á næstu mánuðum.
Vextir eru háir og áhættuvextir að
hluta. Útgerðin á Íslandi skuldar
t.d. opinberlega rúmlega 200 milj-
arða og hefur því étið út allan
kvótann sem kom frítt á silfurfati
sem gjafakvóti. Kvótann fékk út-
gerðin skuldlausan en hefur nú
veðsett hann í topp eða fyrir 200
miljarða. Allt er þetta „gert út“ á
ríkissjóð en kallað „einkavæðing“
Jafnvel 700 milljarða erlend skuld
bankanna er á ábyrgð ríkisins.
Vegna þessarar földu og óbeinu
ábyrgðar ríkissjóðs Íslands er það
þannig að erlend risaskuld okkar
700 milljarðar sem er sama og tvö-
föld fjárlögin fæst líkast fram-
lengd í bili. Það er vegna falinnar
ríkisábyrgðar og þess að erlendu
bankarnir græða vel í dag á okkur
með of háum vöxtum. Svo vita er-
lendu bankarnir líka sbr. Argent-
ínu að borgi innlendu „einkabank-
arnir“ ekki þá verður heimtað að
ríkissjóður Íslands og börn okkar
og barnabörn borgi í heilu lagi alla
þessa risavöxnu og algjörlega sið-
lausu 700 miljarða erlendu skuld
„einkabankanna“ okkar við er-
lenda banka sbr. nýlega frétt
Morgunblaðsins. Annars loka er-
lendu bankarnir á landið sbr. Arg-
entínu nýlega. Setja lánabann á
Ísland. Líklega gæti það bjargað
okkur úr þessu að taka upp evruna
í gegnum EES. Þá kæmi frjáls
samkeppni í stað núverandi banka-
einokunar og vextir innlendir sem
erlendir á Íslandi yrðu helmingi
lægri sbr. vexti evrunnar í dag.
700 milljarða óbein
ríkisábyrgð –
Seðlabanki varar við
Lúðvík Gizurarson skrifar um
varnaðarorð Seðlabanka ’Kvótinn hefur óbeint allur lent smátt
og smátt í höndum
útlendinga og erlendra
banka.‘
Lúðvík Gizurarson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
VARAÞINGMAÐUR Fram-
sóknarflokksins, Eygló Harð-
ardóttir, skrifaði ágæta grein í
Morgunblaðið þar sem hún rakti
raunir fólks í Skaft-
árhreppi vegna lok-
unar sláturhússins á
Kirkjubæjarklaustri.
Það kemur mér alls
ekki á óvart að lokun
sláturhússins hafi
komið illa niður á
byggðinni, en ég var-
aði einmitt við þess-
um vondu úreldingum
í blaðagrein í júní s.l.,
sem bar fyrirsögnina
Miðstýring atvinnu-
lífsins, sem enn má
finna inni á vef okkar
í Frjálslynda flokkn-
um www.xf.is.
Guðni á sök á
úreldingunni
Eygló varaþingmaður
vildi kenna í grein
sinni einhverri mamm-
onsgræðgi sem léki
lausum hala í þjóð-
félaginu um lokun
sláturhússins á
Kirkjubæjarklaustri.
Auðvitað er miklu nær
að kenna Guðna
Ágústssyni landbún-
aðarráðherra um lok-
un sláturhússins á
Kirkjubæjarklaustri
ásamt félögum hans í ríkisstjórn
Sjálfstæðis- og Framsóknarflokks.
Fækkun sláturhúsa er stefna
Guðna Ágústssonar sem hann hef-
ur beitt sér af alefli fyrir í rík-
isstjórn og varið á þingi.
Það er rétt sem fram kemur í
grein Eyglóar, að nefnd á vegum
Guðna Ágústssonar skilaði skýrslu
síðastliðið vor um tillögur að
breyttri tilhögun slátrunar fjár.
Nefnd Guðna lagði til að 6 slát-
urhús störfuðu áfram en önnur
yrðu úrelt og þeim lokað. Tillög-
urnar voru lagðar fram í nafni
hagræðingar landbúnaðarins. Ef-
laust hefur ráðherrann lagt þessar
tillögur fram í góðri trú um að það
væri verið að hagræða í atvinnulífi
landsmanna en óneitanlega finnst
manni það sérstakt að Sjálfstæð-
isflokkurinn skuli blessa þessa rík-
ishagræðingu atvinnulífsins. Á
góðum degi gefur Sjálfstæð-
isflokkurinn sig gjarnan út fyrir
að draga úr ríkisafskiptum en í
samvinnu við Framóknarflokkinn
dælir hann út 170 milljónum til
þess að koma á ríkishagræðingu í
landbúnaði.
Engir sjálfstæðir
útreikningar
170 milljónir eru mikið fé og ef
eðlilega hefði verið staðið að mál-
um þá hefðu farið fram einhverjir
útreikningar á gildi þess að ausa
háum fjárhæðum úr ríkissjóði til
þess að loka sláturhúsum. Einu
útreikningarnir sem úrelding-
arnefnd Guðna byggði á var 2 ára
gömul skýrsla verkfræðistofunnar
VSÓ sem unnin var fyrir Goða hf.
Þessi ágæta skýrsla VSÓ fjallar
eingöngu um fyrirhugaða hagræð-
ingu í sláturhúsum Goða hf., en
Goði slátraði sauðfé í 8 slát-
urhúsum árið 2000. Nefndin virð-
ist ekki hafa haft nein gögn um
kostnað við slátrun hjá 4 af 6 slát-
urhúsum sem lagt var til að halda
ættu áfram slátrun þar sem þau
voru ekki inni í úttekt VSÓ. Engir
útreikningar liggja fyrir um að
það sé hagstæðara að slátra í svo-
kölluðum útflutningssláturhúsum
en í minni sláturhúsum sem Guðni
vill loka, s.s.á Kirkjubæjar-
klaustri. Nei, í raun hníga öll rök í
þá átt það sé mun dýrara að slátra
í stærri húsunum þar sem þau
þurfa að yfirstíga ýmsar kröfur
sem eru lítið annað en viðskipta-
hindranir. Sláturhúsum, sem ein-
göngu framleiða á innanlands-
markað er gert að greiða háar
upphæðir til þeirra sláturhúsa
sem eru í útflutningi
til þess að losna und-
an útflutningsskyldu.
Þetta hefur verið
mikil blóðtaka fyrir
minni sláturhúsin sem
hefur leitt af sér
hærra verð til ís-
lenskra neytenda og
ef til vill minni neyslu
á lambakjöti
Dýravernd
Fækkun sláturhúsa
hefur leitt til þess að
það tekur langan tíma
að flytja búfé lands-
horna á milli eða allt
að 12 – 14 tíma og
skýrslur sýna að fé
sem flutt er um lang-
an veg hefur skaðast
á leið til slátrunar.
Reglur um flutning
sláturfjár eru orðnar
mjög gamlar eða frá
1958, og síðan voru
þær endurbættar
1968. Þær eru þá 45
og 35 ára gamlar og
því er löngu orðið
tímabært að endur-
skoða þær, sér-
staklega í ljósi þess
að fækkun slát-
urhúsa hefur leitt til stóraukins
flutnings sláturfjár.
Uppspuni
landbúnaðarráðherra
Eygló varþingmaður hefur eftir
stjórnendum SS í grein sinni að
það hafi ekki verið ætlunin að
hætta starfsemi í sláturhúsinu á
Kirkjubæjarklaustri fyrr en árið
2007 þegar nýjar reglur á vegum
ESB taka gildi og jafnvel hafi ver-
ið rætt um að óska eftir und-
anþágum. Nú er það svo að reglur
Evrópusambandsins ná ekki yfir
sláturhús sem slátra á innanlands-
markaði, en Ísland fékk und-
anþágu frá reglum um sláturhús
Evrópusambandsins og er hana að
finna í 1. kafla viðauka 1 EES
samningsins.
Með öðrum orðum, við Íslend-
ingar ráðum nákvæmlega í einu og
öllu hvaða kröfur við gerum til
sláturnar á innanlandsmarkaði og
ekki hægt að kenna ESB um eitt
né neitt.
Hvaðan ætli þessar hugmyndir
komi um að reglur ESB séu að
þrýsta á auknar kröfur til slát-
urhúsa? Mig grunar að þær séu
komnar beint frá landbún-
aðarráðherra, en hann fullyrti í
svari við spurningu undirritaðs um
flutning sláturfjár eftirfarandi:
„Hæstvirtur forseti. Ég vil í upp-
hafi segja að það er enginn áhugi í
sjálfu sér hjá þeim sem hér stend-
ur eða ríkisstjórn að fækka slát-
urhúsum. Við stöndum að vísu
frammi fyrir því að Evróputil-
skipun um hvernig sláturhúsin
skuli vera gengur hér í gildi
2008.“
Ekki ætla ég þeim góða dreng
Guðna Ágústssyni að hann fari
vísvitandi með rangt mál um að
tilskipun Evrópusambandsins taki
gildi hér 2008. Líklegra þykir mér
að fullyrðing Guðna sé vegna
ókunnugleika og nú þegar hann
hefur verið upplýstur um að regl-
ur Evrópusambandsins um slát-
urhús ná ekki til Íslands, þá geti
hann snúið af þessari stórslát-
urhúsastefnu.
Græðgin
og Guðni
Sigurjón Þórðarson skrifar
um fækkun sláturhúsa
Sigurjón Þórðarson
’Engir útreikn-ingar liggja fyr-
ir um að það sé
hagstæðara að
slátra í svoköll-
uðum útflutn-
ingssláturhús-
um en í minni
sláturhúsum
sem Guðni vill
loka …‘
Höfundur er alþingismaður
Frjálslynda flokksins.
REYKVÍKINGAR, það er verið
að gera mikil skipulagsmistök í
Norðurmýrinni í nafni þéttingar
byggðar.
Að rífa niður Austurbæjarbíó,
brjóta land á Njálsgöturóló, ryðja
burt gæsluvelli og setja niður 82
íbúða stórhýsi í staðinn – allt í nafni
„þéttingar byggðar“, er ljótt at-
hæfi. Það lýsir ekki skilningi á eðli
borgarbyggðar eða
þéttingu hennar.
Við erum að horfa
upp á misnotkun,
skrumskælingu á hug-
takinu „þétting byggð-
ar“.
Hvað þýða þessi orð
„þétting byggðar“?
Þau hljóta að þýða,
auk orðanna hljóð-
anar, breytingu á því
skipulagi sem þegar
hefur verið ákveðið og
niðurnjörvað með
skipulagssam-
þykktum. Allt umhverfi, líf og
væntingar er jafnan byggt á þess-
um skipulagssamþykktum og borið
saman við þær. Þétting byggðar
getur hins vegar verið hið besta
mál fyrir borg eins og okkar, þegar
og ef aðstæður breytast. En er
jafnframt viðkvæmt og afar vand-
meðfarið. Svo er einmitt lóðið á
Snorrabrautarreitnum sem þannig
er nefndur, en hann nær frá
Snorrabraut, niður að Rauð-
arárstígshúsunum milli Grettisgötu
og Njálsgötu.
Og hér er rétt að staldra aðeins
við og horfa til eftirfarandi:
1. Þétting byggðar er að eiga sér
stað á Njálsgötunni á a.m.k.
tveimur stöðum, þ.e. á Ölgerð-
arreit og á Njálsgötu 55–57.
2. Þétting byggðar hefur þegar
einnig orðið á a.m.k. tveimur
stöðum á Grettisgötu, og stór
íbúðablokk er risin á horninu við
Frakkastíg 12a.
3. Gert er ráð fyrir uppbyggingu
byggðar á mótum Grettisgötu og
Vegamótastígs.
4. Stór íbúðablokk er risin á
Snorrabraut (við Droplaug-
arstaði).
5. Gæsluvöllur/róló efst á Grett-
isgötu hefur verið lagður undir
bílastæði (raunar
færður til að hluta).
6. Þétting byggðar er
fyrirhuguð á
Stjörnubíósreit, sem
fyrsta skref í veru-
legri þéttingu á
Laugavegssvæði.
7. Þétting byggðar og
ný byggð hafin í
Skuggahverfi.
8. Ný og mikil byggð
verður til við færslu
Hringbrautar á
Landspítalalóð og
Valssvæði.
Nefna má enn fleiri staði, eins og
Hampiðjureitinn, og væntanlegt
byggingasvæði í Holtunum, ofan
við Rauðarárstíg. Svo ekki sé talað
um flugvallarsvæðið sem er í und-
irbúningi sem mjög stórt íbúða-
svæði.
Þetta er ofboðsleg þétting á litlu
svæði.
Og hér kemur kjarni málsins:
Rökhugsun segir manni, að því
meiri þétting byggðar sem gerð er í
einu hverfi, því viðkvæmari séu
þeir blettir og græn svæði sem þar
standa eftir. Flóknara er það ekki.
Þessi litla lóð í eigu Reykjavík-
urborgar, á bak við Austurbæj-
arbíó, þetta síðasta græna frímerki
sem eftir er í hverfinu, Njálsgöt-
uróló ásamt litla gæsluvellinum, er
orðinn verðmætasti bletturinn að
þessu leyti í öllum gamla Aust-
urbænum. Hér er enn hægt að
anda. Síðasti bærinn í dalnum.
Það sorglega í þessu máli er, að
það kemst engin rökhugsun að. Alls
engin tilfinningagreind. Og skyn-
semi er ekki til.
Það skal bara stigið ofan á allt og
alla í þessu máli og allt hunsað:
Menningarsjónarmið, húsafrið-
unarviðhorf, skólamál, dagvist-
armál barna, aukin umferð, bíla-
stæðamál – allt saman núll og nix.
Íbúarnir skipta engu, enda langur
tími til kosninga. Stóraukin skugga-
vörp á heilu húsalengjurnar í ná-
grenninu og rýrnun eigna og lífs-
gæða – þetta er allt kjaftæði. Tómt
þras í þessu liði, fórnum bara minni
hagsmunum fyrir meiri í nafni
„þéttingar byggðar“, eða hvað? –
Steypum þetta aftur á steinöld.
Hvað er hér eiginlega á ferðinni?
Er þetta einlægur vilji um vel-
ferð viðkvæms borgarhverfis?
Er þetta loddaraskapur, bygg-
ingabrask eða ágirnd – kannski allt
í einum pakka?
Hvar ertu nú, hinn pólitíski leið-
togi lífs míns, sem varst í forsvari
fyrir síðustu borgarstjórnarkosn-
ingar og talaðir um „ákvarðanir
teknar í reykmettuðum bakher-
bergjum“?
Hvað varð um gildin sem ég
kaus?
Voðaverk í Norðurmýrinni
Haukur Haraldsson skrifar
um skipulagsmál ’Er þetta loddaraskap-ur, byggingabrask eða
ágirnd – kannski allt í
einum pakka?‘
Haukur Haraldsson
Höfundur er grafískur hönnuður
sem vinnur að auglýsingagerð.