Morgunblaðið - 02.03.2004, Qupperneq 16

ERLENT
16 ÞRIÐJUDAGUR 2. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FULLTRÚAR í íraska fram-
kvæmdaráðinu náðu í gær sam-
komulagi um bráðabirgðastjórnar-
skrá og er stefnt að því að undirrita
hana á morgun. Erfiðustu málin
voru staða íslams, sjálfstjórn Kúrda
og þátttaka kvenna í íröskum stjórn-
málum.
Fulltrúar helstu fylkinganna í
framkvæmdaráðinu, sjíta, súnníta
og Kúrda, lýstu yfir ánægju með
samkomulagið og einnig fulltrúar
ýmissa smærri hópa, til dæmis krist-
inna manna. Fulltrúi Túrkmena,
sem eru þriðja stærsta þjóðarbrotið í
Írak, var hins vegar mjög óánægður
og sagði samkomulagið mistök.
Sagði hann Túrkmena ekki geta fall-
ist á, að þeir væru skilgreindir sem
minnihlutahópur.
Í bráðabirgðastjórnarskránni,
sem er í 60 liðum, er kveðið á um
réttindi borgaranna, til dæmis tján-
ingarfrelsi, trúfrelsi og fundafrelsi.
Þar segir einnig, að íraski herinn
skuli vera undir borgaralegri stjórn
og almennar þingkosningar eiga að
fara fram ekki síðar en fyrir lok jan-
úarmánaðar 2005.
Viðkvæmasta málið í umræðunum
um stjórnarskrána var staða íslams
og varð það niðurstaðan, að ísl-
amstrú yrði ein af undirstöðum
hennar og óheimilt verður að setja
lög, sem ganga gegn henni. Áður
hafði Paul Bremer, ráðsmaður
Bandaríkjastjórnar í Írak, hótað að
beita neitunarvaldi ef stjórnarskráin
yrði eingöngu byggð á íslam og rétt-
indi annarra hópa virt að vettugi.
Kúrdistan verður
sambandslýðveldi
Með stjórnarskránni er staða
Kúrdistans sem sambandslýðveldis
tryggð og jafnframt er opnað fyrir,
að önnur héruð geti öðlast þá stöðu
einnig. Kemur það til kasta nýrrar
bráðabirgðastjórnar að fjalla um
það.
Eitt merkilegasta ákvæðið er, að
konum skuli tryggður fjórðungur
þingsæta á nýju þingi og því fyrsta,
sem kosið verður beint. Höfðu sam-
tök þeirra að vísu krafist 40% þing-
sæta en hlutfall þeirra verður samt
hærra en í nokkru öðru landi í Mið-
Austurlöndum.
Samkomulag
um stjórnar-
skrá í Írak
Tryggir tjáningar- og trúfrelsi
og konur fá 25% þingsæta
Bagdad. AFP.
HVER ræðumaðurinn á fætur öðr-
um fer upp í púlt og talar. Alls tekur
gríðarlega fjölmennur kvennafund-
urinn meira en sjö tíma þar sem
þátttakendur krefjast frelsis, lýð-
ræðis og jafnréttis.
Hins vegar fæst engin niðurstaða.
Þær vita ekki hvernig þær eiga að
ná fram þessum markmiðum í ofur-
íhaldssömu samfélagi þar sem jafn-
vel hámenntaðar konur þora ekki að
brjóta gegn ströngum hefðum eða
efast um gildi íslamskra laga.
Ráðstefnan er til marks um ring-
ulreiðina sem konur upplifa nú eftir
stríðið í Írak. Tugir kvennahópa
hafa orðið til eftir að stjórn Sadd-
ams Hussein var komið frá völdum,
en þær vita ekki hvernig þær geta
krafist réttinda sinna. Á meðan
setja stjórnmálamenn saman nýja
stjórnarskrá sem markar framtíð
þeirra.
Tíminn er líka að hlaupa frá þeim
því 30. júní nálgast óðum en þá
munu Bandaríkjamenn færa stjórn
landsins í hendur Íraka. „Það er ör-
lítil von um lýðræði og hana eigum
við að nota og koma kröfum okkar á
framfæri,“ segir Samira Hussein
sem er úr kvennahreyfingunni. Hún
segir að eina leiðin til þess sé þó með
því að „hvetja konur“ til að láta í sér
heyra en það kann að taka fleiri ár.
Raja al-Khuzaei er meðlimur
íraska framkvæmdaráðsins og sjálf-
kjörinn málsvari réttinda kvenna
þar. Hún segist reyna að mæta á
hvern einasta fund hjá nefndinni
sem vinnur að því að búa til stjórn-
arskrá, til að sjá til þess að kröfur
þeirra gleymist ekki.
En hverjar eru kröfurnar? „Að fá
að kjósa, bjóða okkur fram, tala,
velja okkur eiginmann… ég vona að
þetta verði frjálslynd lög,“ segir
hún. Eftir ráðstefnuna stendur al-
Khuzaei á fætur og tilkynnir þær
kröfur fundarins sem hún mun bera
á borð fyrir stjórnarráðið: að konur
verði 40% ríkisstjórnarinnar og
þingsins og að ákvæði 137 verði fellt
úr gildi.
Harðlínumenn láta til sín taka
Ákvæði 137 var samþykkt í íraska
framkvæmdaráðinu fyrir jól en með
því voru hin frjálslyndu lög um per-
sónufrelsi, frá dögum Saddams, af-
numin og þar með einnig lög um
fjölskyldumál. Í staðinn var hverjum
trúarhópi fyrir sig leyft að setja sín
eigin lög en Abdul-Aziz al-Hakim,
sjíti og harðlínuklerkur, sem stjórn-
aði ráðinu í desember, þröngvaði
ákvæðinu í gegn með því að nota sér
fjarveru ákveðinna meðlima í
ráðinu.
Konur mótmæltu harðlega í kjöl-
farið enda líklegt að ákvæðið skerði
réttindin sem þær höfðu áður. Það
hefur hins vegar ekki enn tekið gildi
því Paul Bremer, æðsti stjórnandi
Bandaríkjahers í Írak, sem þarf að
undirrita öll ákvæði sem samþykkt
eru í ráðinu, hefur ekki undirritað
það og ekki sýnt nein merki um að
hann hyggist gera það.
Harðlínumaður úr röðum súnní-
múslima, Mohsen Abdul-Hamid,
sem nú fer fyrir ráðinu hefur einnig
valdið áhyggjum hjá þeim sem bera
hag kvenna fyrir brjósti því hann
hefur krafist þess að íslam verði
„grundvöllurinn“ að íröskum lögum.
„Ég vil ekki að íslam verði eini
grundvöllurinn,“ segir al-Khuzaei,
kvensjúkdómalæknir sem ber þunna
blæju. „Við viljum ekki verða eins og
Íran.“ Hún er þó hörð á því að það
sem íslam segi um rétt kvenna, t.d.
hvað varðar arf og vitnaleiðslur fyrir
rétti, eigi að vera í lögum. Í flestum
útgáfum íslamskra laga, eða sharia,
erfa konur einungis helming af því
sem karlar erfa og vitnisburður eins
karlmanns er á við vitnisburð
tveggja kvenna.
„Staðreyndum sem þegar eru í
Kóraninum verður ekki breytt,“
segir al-Khuzaei. „En að öðru leyti
erum við jöfn.“ Þegar hún er spurð
hvernig konur geti verið jafnar
mönnum er þær eru aðeins metnir
sem hálfdrættingar á við þá, segir
hún aðeins ákveðin: „Við munum
aldrei breyta því. Þetta verður eins
og það er ritað í Kóraninum.“
„Konur gleymnar“
Þetta viðhorf er ríkjandi hjá flest-
um múslimakonum í Írak, ólíkt því
sem er hjá stallsystrum þeirra í Íran
sem eftir að hafa þolað tveggja ára-
tuga íslamska stjórn, hafa komið af
stað kraftmiklum umræðum og
nýrri gagnrýnni túlkun á trúnni.
Þar hefur öflugum hreyfingum
íslamskra femínista tekist að koll-
varpa mörgum hinna stífu laga sem
áður takmörkuðu rétt kvenna, eins
og t.d. lögum um forræðisrétt yfir
börnum en áður fékk faðirinn alltaf
fullt forræði.
„Við getum ekki farið inn á svið
Guðs,“ segir Suhair al-Saasi, lög-
fræðingur í Bagdad. „Kóraninn
sviptir mig ekki réttindum. Hann
takmarkar þau aðeins.“
Þegar hún er spurð hvers vegna
Guð segi að tvær konur þurfi til að
bera vitni á móti hverjum einum
karlmanni, hugsar hún sig um í
nokkrar mínútur en segir síðan að
það geti verið af því að „konur séu
gleymnar“.
Vill fá skilnað
Samira Daeood, sem var á fund-
inum, hafði hins vegar ákveðnar
kröfur og frjálslyndu lögin frá tím-
um Saddams virtust ekki einu sinni
sanngjörn í hennar augum. Fyrir
sex árum fékk eiginmaður hennar
sér nefnilega aðra konu eins og Kór-
aninn leyfir, af því að hún gat ekki
átt börn. Hún segir að hann hafi
ekki sinnt þeim skyldum sínum að
koma jafn vel fram við hana og áður
og ekki séð fyrir henni fjárhagslega
eins og lög gera ráð fyrir. Reyndar
hefur hún ekki heyrt frá honum í tvö
ár og vill skilnað. „Ég vil ekki lög
sem byggð eru á íslam að minnsta
kosti ekki um allt, sérstaklega hvað
varðar hjónaband og skilnað,“ segir
Dawood sem er með blæju. „En við
getum ekki mótmælt því, eða hvað?“
Íraskar konur í kapphlaupi við tímann
Krafa þeirra er
frelsi, lýðræði
og jafnrétti
AP
Írösk stúlka, sem er of ung til að klæðast kufli, gengur hér með eldri frænkum sínum.
Bagdad. AP.
’Að fá að kjósa,bjóða okkur fram,
tala, velja okkur
eiginmann… ég
vona að þetta verði
frjálslynd lög.‘
ÞRJÁTÍU metra hár loftbelgur í líki málarans Vicent van Gogh svífur hér
yfir Sydney í Ástralíu. Stýra honum landar listamannsins, Hollendingar,
sem ætla að taka þátt í árlegri loftbelgjahátíð í Canberra 6. til 15. þ. m.
AP
Van Gogh yfir Sydney
FORSETI Rússlands, Vladímír Pút-
ín, tilnefndi í gær nýjan forsætisráð-
herra í stað Míkhaíls Kasjanovs sem
hann vék úr embætti fyrir skömmu.
Nýi ráðherrann er nær óþekktur
maður, 53 ára gamall, og heitir
Míkhaíl Fradkov.
Hann er nú
fulltrúi Rússa hjá
Evrópusamband-
inu en var áður
yfirmaður skatta-
lögreglunnar.
Fradkov gegndi
að sögn fréttave-
fjar BBC tvisvar
embætti við-
skiptamálaráð-
herra á tíunda áratugnum.
Ákvörðunin kom á óvart en bent
er á að Fradkov geti ef til vill verið
bráðabirgðalausn, annar maður taki
fljótlega við.
Pútín sagði er hann skýrði frá
ákvörðun sinni að erfitt hefði verið
finna rétta manninn til að taka við af
Kasjanov sem var síðasti liðsmaður
fyrrverandi forseta, Borísar Jeltsín,
í æðstu röðum. Víst er talið að Pútín
verði endurkjörinn forseti 14. mars
en fylgi við hann er um 80% í könn-
unum. Stjórnmálaskýrendur segja
aftur, að nú sé engu hægt að spá um
það hver muni taka við af honum
þegar næsta kjörtímabili hans lýkur
árið 2008. Oft er talið að embætti for-
sætisráðherra sé heppilegur stökk-
pallur fyrir þá sem ala með sér vonir
um forsetaembættið.
Forsætis-
ráðherra
tilnefndur
Míkhaíl Fradkov
Moskvu. AFP.