Vísir - 25.07.1981, Side 9

9
Laugardagur 25. jlili 1981
« t ' t \ ' \ » *
vtsm
Umræður á Islandi geta oft
oröið sérkennilegar. AB undan-
förnu hafa átt sér stað itarlegar
umræður um súrál og súra
mjólk, og má ekki á milli sjá
hvort hefur vinninginn. Sand-
korn Visis hitti naglann á höfuð-
ið þegar það talaði um „súra
sumariö”!
En á sama tima sem menn
vita nokkurn veginn hvenær
mjólkin er súr eða ekki, þá má
telja vist að almenningur sé
löngu hættur að gera sér grein
fyrir þvi hvað snýr upp og hvað
niöur i súrálsmálinu.
Þá fer það gjarnan svo, aö þvi
flóknari sem málin eru, þvi ein-
faldari veröa niBurstööurnar og
fullyröingarnar. Hjörleifur er
annað hvort góður eða slæmur,
Alusuisse er annað hvort pott-
þéttir eöa svikahrappar, þing-
flokkur sjálfstæðismanna er
bandamaður erlendra hags-
muna.
Einfaldasta leiðin getur þó
verið sú að flýja á bak við þá
fullyrðingu að ekki megi skerða
Islenska hagsmuni.
Sú háleita yfirlýsing er gefin
út af öllum flokkum og stjórn-
málaforingjum, sem sagt hafa
álit sitt á súrálsmálinu. Menn
eru sammála um að „standa
fast á rétti fslendinga” og
„gæta islenskra hagsmuna”, en
siðan gleymist að útskýra eða
skilgreina hvernig það skuli
gert.
„Heitt mál"
Strax og iönaðarráöherra
lýsti þvi yfir á blaöamannafundi
i desember siðastliðnum að
grunur léki á að tæpar 50
milljónir dollara heföu „horfið i
hafi” vegna hækkunar á súráls-
verði miðað við útflutningsverð
i Ástraliu og innkaupsverð I
Straumsvík, var ljóst, að þetta
yröi „heitt mál”. Um þaö
mundu spinnast harðvitugar
pólitiskar deilur. Það hefur og
komið á daginn þessa siðustu
daga.
Það er auðvitað alvarlegt
mál, þegar ráöherra I ríkis-
stjórn íslands ber fram þær
sakargiftir á erlent fyrirtæki, að
það hafi brotið samninga gagn-
vart islenska rikinu upp á tugi
milljóna dollara.
Það er risavaxin ásökun, sem
varðar alla Islendinga og hefur
viðtæk áhrif i pólitiskum skiln-
ingi. Ekki sist á þeim tima,
þegar þjóðin stendur frammi
fyrir stefnumörkun i orkunýt-
ingarmálum og er aö gera upp
hug sinn til samstarfs viö erlend
stóriöjufyrirtæki.
Haukur í horni
1 ljósi þeirra upplýsinga sem
fram höföu komið og þeirrar
staöreyndar, að súrálsdeilan
mundi snúast um annað og
meira en hráefnisverðið eitt sér,
SURA
er ekki sama hvernig á þvi er
haldið á hinum pólitiska vett-
vangi. Ef sök sannaðist á Alu-
suisse mátti enginn flokkur eða
stjórnmálamaður loka sig af,
eða spilla þeirri samstöðu, sem
nauðsynleg væri.
Af þessum sökum hefur Visir
hvað eftir annað lagt áherslu á,
að enginn ástæða væri til að
hlifa Alusuisse viö frekari rann-
sókn, né heldur að bera blak af
Svisslendingunum.
Þaö er rétt sem sagt hefur
veriö að Alusuisse er enginn
góðgerðarstofnun.
Meöal annars var stjórnar-
andstaðan vöruö við þvi, að láta
andstöðu sina gegn Hjörleifi
Guttormssyni og rikisstjórninni
villa sér sýn. Hún mætti ekki
reynast Alusuisse haukur i
horni með þvi' aö beina spjótum
sinum að röngum sökudólgi.
Pólitískar hvatir
Ekki hafði þingflokkur sjálf-
stæðismanna fyrr samþykkt
ályktun um súrálsmálið, en iðn-
aðarráðherra og Þjóðviljinn
gripu aðvörunarorð Visis á lofti
og sökuðu flokkinn um svik við
islenska hagsmuni. Hann heföi
gerst bandamaður erlendra
hagsmuna, reynst Alusuisse,
einmitt sá haukur i horni, sem
varað hafði verið við.
. Þvi er ekki að neita aö ályktun
sjálfstæöismanna er fyrst og
fremst gagnrýni á iðnaðarráð-
herra og vinnubrögö hans.
Þá gagnrýni á hann skilið.
Ráðherrann hefur hagað vinnu-
brögðum sinum á þann hátt að
tortryggni og deilum veldur.
Hann stjórnast af pólitískum
hvötum, enda öllum kunnugt
um fjandskap hans gagnvart ál-
verksmiðjunni. Afstaða hans
ræðst af flokkspólitiskum hags-
munum, miklu fremur en já-
kvæðri viöleitni til að laða að og
efla orkufrekan iðnað. Ráðherr-
ann stefndi að þvi aö koma
höggi á Alusuisse og honum
hefur tekist það. Það má hins
vegar ekki gleymast að Alu-
suisse hefur sjálft boðið upp I
þennan dans. Agreiningur um
súrálsverð er ekki út i loftiö,
fyrirtækiö hefur hindrað birt-
ingu gagna og það hefur áður
oröið uppvist um samningsbrot.
Ekki ruglastá sökudólgn-
um
A þetta atriöi, hlut Alusuisse,
var ekki nægilega minnst i
ályktun sjálfstæðismanna.
Hvaö sem liður innræti og
ritstjórnar
pistill
Ellert B. Sctfram
ritstióri skrifar
magni sem fjærst íslands-
ströndum, að bægja frá sam-
starfi viö erlend stóriðjufyrir-
tæki. Aörir flokkar i meira eöa
minna mæli telja þaö aftur á
móti mikilsvert að eiga sam-
starf viö erlenda aðila, ef nýta á
þá auölind sem I vatnsföllunum
býr. Báöir telja sig gæta is-
lenskra hagsmuna.
Þaö eru auðvitaö islenskir
hagsmunir að upplýsa um
samningsbrot gagnvart is-
lenska rikinu, en það eru einnig
islenskir hagsmunir að halda
svo á málum i skiptum við
erlenda aðila, aö þeir beri til
okkar traust og sækist eftir við-
skiptum. Otlendingar eru ekki
glæpamenn og viðskipti við þá
þurfa ekki aö vera af hinu illa.
Þaö er undir okkur sjálfum
komið, hvernig til tekst.
Stál í stál
Málatilbúnaður iðnaðarráð-
herra i súrálsmálinu hefur verið
með þeim hætti, að þar mætast
stálin stinn. Ráöherrann grunar
Alusuisse um græsku, Sviss-
lendingar tortryggja ráðherr-
ann. Viöræðurfara fram i næsta
mánuði, en á þessu augnabliki
eru sáralitlar llkur til þess, að
þær skili einhverjum árangri.
Breytingar á raforkuveröi,
skattgreiöslum, framleiöslu-
gjaldi eða eignaaðild eiga enn
langt i land. Þetta eru þó þau
atriöi sem rikisstjórnin hefur
lagt megináherslu á.
Þessu til viðbótar hefur súr-
álsmálið þróast út I flokkspoli-
tlskt karp og illvigar deilur.
Sjálfstæðismenn hafa sett það
skilyröi fyrir þátttöku sinni i
viöræðum, að viðræöunefndin
verði skipuö fagmönnum og
henni stýrt af manni, sem allir
geti sætt sig við.
Gunnar taki forystuna
Ékki er sennilegt aö iðnaöar-
ráðherra fallist á þessi skilyrði,
SUMARIÐ
hegðan alþýðubandalagsráð-
herrans, þá hefur rannsókn
beinst að meintum samnings-
brotum Alusuisse og sú rann-
sókn á rétt á sér. Ef sök sannast,
þá er það alvarlegt brot á is-
lenskum hagsmunum, og þá er
sökudólgurinn ekki uppi I iðn-
aöarráðuneyti heldur niðri i
Sviss.
Þessu mikilvæga atriði mega
menn ekki gleyma hvað svo sem
liður ákafa og áhuga á að draga
vígtennurnar úr einum alþýöu-
bandalagsráðherra. Það má
ekki ruglast á sökudólgum
Hitt er annað að þrátt fyrir
rangar áherslur, þá er það viðs-
fjarri að þingflokkur sjálf-
stæðismanna hafi gerst banda-
maður erlendra hagsmuna. 1
Morgunblaðinu 22. júll síöastliö-
inn svarar Geir Hallgrimsson
þessum ásökunum og segir:
„Ef þaö er málsvörn fyrir
Alusuisse að krefjast þess að
samningar við Alusuisse séu
haldnir i' hvívetna, að gengið sé
úr skugga um það á fullnægj-
andi hátt með alhliða rannsókn
og síðan gerðar viðeigandi ráð-
stafanir til að fullnægja rétti Is-
lendinga, ai allt þetta felst I d-
lyktun þingflokks sjálfstæðis-
manna, þd hefur Hjörleifur
Guttormsson ekki mikla trú á
eigin staðhæfingum og sakar-
giftum gegn Alusuisse”. Varla
verða þessi orð skilin sem vörn
fyrir Alusuisse.
Miðað við þann landsfööur-
lega tón, sem iðnaðarráöherra
hefur tamið sér aö undanförnu
og þá áherslu sem hann leggur á
samstöðu stjórnmálaflokkanna,
þá eru ásakanir hans um svik
Sjálfstæðisflokksins harla
furðulegar og sjálfum sér ósam-
kvæmar. 1 rauninni veröur ekki
önnur ályktun dregin en aö ráð-
herrann hafi fyrirfram viljað
dæma sjálfstæðismenn úr leik —-
hann hafi viljað draga upp þá
mynd, að stjórnarandstæöingar
væru á mála hjá Alusuisse,
meöan hann sjálfur væri vörslu-
maöur islenskra hagsmuna.
Þaö þjónar þeim pólitlska til-
gangi, sem áður hefur verið
greint frá.
islenskir hagsmunir
Þegar rætt er um Islenska
hagsmuni, verða menn að átta
sig á þeirri pólitisku staöreynd,
að hver lltur slnum augum á
hagsmunina. Alþýðubandalagiö
er þeirrar skoðunar, að Islensk-
um hagsmunum sé best borgið,
með þvl að halda erlendu fjár-
eftir þaö sem á undan hefur
gengið. Vlsir hefur hins vegar
sett fram þá tillögu, að Gunnar
Thoroddsen taki forystu I þessu
deilumáli.
Gunnar var iðnaöarráöherra,
siöast þegar gerðar voru breyt-
ingar á samningum viö Alu-
suisse. Þar beitti hann lagni en
festu sem leiddu til lagfæringa.
Hann hefur þvi reynsluna og
væntanlega einnig traust jafn
flokksbræðra sinna sem iön-
aöarráðherra. Slðast en ekki
sist væri þeirri tortryggni og
óvild eytt, sem rikir milli iðn-
aöarráöherra og Alusuisse.
Forsætisráðherra er 1 sam-
starfi við Alþýöubandalagiö en
varla hefur hann áhuga á því, að
sá flokkur stjórni alfarið ferð-
inni I orkunýtingarmálum
framtiöarinnar. Nú hefur hann
tækifærið til að reka þaö slyöru-
orö af sér, að hann sé taglhnýt-
ingur kommanna, enda ekki vist
aö allir stuðningsmenn hans séu
alls kostar ánægöir með aöfarir
Hjörleifs.
Forsætisráðherra getur slegið
tvær flugur i einu höggi. Hann
getur sett ofan I viö Alþýðu-
bandalagið og leitt viðkvæmt
mál til farsælla lykta.
Ellert B. Schram