Vísir - 17.09.1981, Qupperneq 8

8
Fimmtudagur 17. september 1981
vtsm
Útgefandi: Reykjaprenth.f.
Ritstjóri: Ellert B. Schram.
Fréttastjóri: Sæmundur Guðvinsson. Aðstoöarfréttastjóri: Kjartan Stefánsson.
Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmundur Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammen-
drup, Arni Sigfússon, Herbert Guðmundsson, Jóhanna Birgisdóttir, Jóhanna
Sigþórsdóttir, Kristín Þorsteinsdóttir, Magdalena Schram, Sigurjón Valdi-
marssön, Sveinn Guðjónsson, Þórunn Gestsdóttir. Blaöamaöur á Akureyri: Gísli
Sigurgeirsson. Iþróttir: Kjartan L. Pálsson, SigmundurO. Steinarsson. Ljósmynd-'
ir: Emil Þór Sigurðsson, Gunnar V. Andrésson.
Utlitsteiknun: Magnús Ólafsson, Þröstur Haraldsson.
Safnvöröur: Eiríkur Jónsson.
Auglýsingastjóri: Páll Stetansson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson
Ritstjórn: Siðumúli 14, sími 86611, 7 línur.
Auglýsingar og skrif stofur: Siðumúla 8, símar 86611 og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2—4, sími 86611.
Áskriftarqjald kr. 85 á mánuði innanlands
og verð i lausasölu 6 krónur eintakið.
Vísir er prentaður í Blaðaprenti, Siðumúla 14.
ER SÍS HEILÖG KÝR?
<
Forsvarsmenn Sambands
íslenskra samvinnufélaga hafa
borið hönd fyrir höfuð sér eins
og skiljanlegt er, eftir þá gagn-
rýni sem SfS-veldið hefur mætt
að undanförnu.
Morgunblaðið átti mikið og
ítarlegt viðtal við Erlend Einars-
son,forstjóra SÍS á þriðjudaginn.
Formaður Sambandsins, sem
var ranglega nefndur varafor-
maður í forystugrein Vísis á
laugardaginn hefur brugðið sér í
hlutverk fréttamanns fyrirtæki
sínu til sjálfsvarnar. Tíminn
hneykslast á árásum á sam-
vinnuhreyfinguna og Halldór
Kristjánsson, sá vígamóði en
eitilharði framsóknarmaður með
meiru lætur í sér heyra á síðum
Vísis í dag.
Sjálfsagt á fleira eftir að
fylgja og ekkert við því að segja.
Hinsvegar er rétt, áður en
lengra er haldið.að benda mál-
svörum SIS á þá staðreynd, að
SIS er eitt, og samvinnustefnan
annað.
Samvinnustefnan hefur margt
til síns ágætis, og í öllum stjórn-
málaflokkum er að finna ágæta
og einlæga samvinnumenn, einn-
ig í Sjálfstæðisflokknum. Slíkur
rekstur getur haf t marga kosti og
á fullan rétt á sér engu síður en
einkarekstur. Saman hafa þessi
rekstrarform ýmissa hagsmuna
að gæta og eru i eðli sinu byggð
upp á sama grundvelli. Saman
geta þau veitt ríkisrekstri mót-
vægi og sannað að atvinnustarf-
semin er betur komin í höndum
einstaklinga og samtaka þeirra,
heldur en ríkisvaldsins, opin-
berra aðila.
Hinsvegar hafa mál þróast á
þann veg hér á landi, að i krafti
samvinnustefnunnar hefur risið
upp stór og sterk samsteypa
samvinnuféiaga þar sem SÍS er.
Það mikla fyrirtæki hefur oln-
bogað sig áf ram, teygt anga sína
út fyrir öll takmörk eðlilegrar
samkeppni og fengið á sig
stimpil auðhringsins og einok-
unarinnar í fjölmörgum tilvik-
um.
Sambandið er orðið ríki í
ríkinu. Því er stjórnað ofan frá,
völdin eru í höndum fámenns
hóps og viðskipta- og f jármála-
umsvif þessáöðru og hærra plani
en hinn almenni félagsmaður í
samvinnuhreyf ingunni er í
minnstu tengslum við.
Sú staðreynd, að SÍS hefur
spyrt sig saman við Fram-
sóknarflokkinn, gert hann að
pólitískri deild í hringamyndun
sinni, hef ur leitt til þess, að sam-
vinnustefnan hefur ekki ítök i
öðrum f lokkum eins og hún verð-
skuldar. Samasemmerkið milli
Framsóknar og Sambandsins
hefur ekki verið samvinnu-
hreyfingunni til framdráttar,
nema þá á þann veg að tryggja
SfS-veldið í sessi.
Ef ástvinir Sambandsins telja
þessar fullyrðingar enn eina á-
rásina á sína heilögu kú, þá loka
þeir augunum f yrir staðreyndum
— þá láta þeir framsóknar-
mennskuna blinda sér sýn.
í viðtalinu í Morgunblaðinu
slapp Erlendur Einarsson vel.
Þar var mörgum spurningum ó-
svarað, og það sem verra var:
mörgum spurningum sleppt.
Ætlar Sambandið sjálft að ger-
ast eignar- og rekstraraðili að
frystihúsum og nota til þess fé,
sem þeir hafa undir höndum í
sérsjóðum, sem myndaðir eru af
greiðslum viðsemjenda þess?
Hver eru umboðslaun SÍS
erlendis, hvernig er söluþóknun
Sambandsins af útfluttum land-
búnaðarvörum reiknuð út? Er
það rétt, að þóknun sé lögð á
verðið áður en útflutningsupp-
bæturnar eru dregnar frá?
Hversu mikið fé af afurðalánum
bænda hefur SíS í veltu sinni,
hversu lengi og á hve háum vöxt-
um? Er það rétt, að SIS fái ótak-
markaða lánafyrirgreiðslu í
ríkisbönkum, meðan innláns-
reikningar þess eru allir í Sam-
vinnubankanum? Af hverju
lækkaði vöruverð i KEA-verslun-
um eftir að Hagkaup opnaði
verslun á Akureyri? Það er
mörgum spurningum enn ó-
svarað um SÍS.
Ævintýri senn á enda?

Magnús Bjarnfreðsson
skrifar meðal annars um
Sjálfstæðisf lokkinn og
segir:
„Fyrir því mun mikill
áhugi að Matthías
Bjarnason verði kjörinn
varaformaður flokksins.
Satt að segja myndi kjör
hans líklega mjög hættu-
legt ríkisstjórninni fyrir
ýmissa hluta sakir".
Ævintýri senn á enda?
Óneitanlega bendir ýmislegt
til þess nii aö á eftir lygnu sumri
i íslenskum st jórnmálum sé von
á rysjóttu haustiog stormasöm-
um vetri. Þess sjást nokkur
merki aö stjórnarandstaöan sé
farin aö brýna kutana. Fyrst
veröa þeir notaöir til þess aö
gera út um málin heima fyrir,
en aöþvlloknu kunna sveröin aö
veröa dregin úr sliörum. Enda
þótt litill vafi sé á þvf aö ráö-
herrar kjósi aö sitja Ut kjör-
timabiliö, svo sýnilegur
árangur af baráttunni viö verö-
bólguna sjáist, þá kan svo aö
fara aö stólarnir hitni undir
þeim, er kemur fram um
miöjan vetur, svo þeir þurfi aö
standa upp.
RassakÖst hiægri
pressu.
Hægri pressan hefur fariö
meö nokkrum rassaköstum
undanfariö. Aö nafninu til hefur
sii átylla veriö notuö aö StS, eöa
fyrirtæki þess, keypt hlutabréf i
frystihúsi á Vestfjöröum. Varö
sumum svo mikiö um þetta aö
þeir birtu myndir af vestfirsk-
um f jöllum meö StS-merkinu og
fundu I snarheitum út aö SIS
væri aö sækja um ríkisaöstoö
fyrir iönaöardeild sina, þegar
forráöamenn hennar staöfestu
kvartanir iönrekenda einka-
framtaksins um aö illa væri aö
atvinnurekstri búiö. I raun er
• hér um svo mikiö smámál aö
ræöa aö jafnvel pólitisk
„agúrku”-tiö geturvarla krafist
svo mikilla láta, sem raun ber
vitni.
Miklu sennilegast er aö hér sé
um liöskönnun aö ræöa, veriö sé
aö heröa menn upp fyrir kom-
andi landsfund, en þar kunnu
iklög rikisstjórnarinnar i raun
aö ráöast. Margt bendir raunar
til þess aö þá kunni aö bætast i
æöstu forystu flokksins maöur,
sem kann þvi vel aö vopn séu
brýnd og notuö og i þokkabót er
hann sennilega sá maöur sem
hefur oröiö æfastur, þegar
hlutabréfakaupin fóru fram.
Matthías varafor-
maður?
Fyrir þvi mun nú mikill áhugi
aö Matthias Bjarnason veröi
kjörinn varaformaöur flokks-
ins. Satt best aö segja myndi
kjör hans ltklega mjög hættu-
legt rikisstjórninni fyrir ýmissa
hluta sakir og skal þaö rökstutt
nokkuö. Matthias er kempa
mikil, bardagamaöur og vopn-
fimur. Hann er iengum vafa um
aö blátt sé blátt, grænt sé grænt
og rautt sé rautt. Hann hefur
veriö óhress meö linkuna i
flokksforystunni i garö „flokks-
svikaranna” og komiö hreint til
dyranna meö þá skoöun sina
eins og hann er vanur. Matthias
sækist sennilega ekki eftir vara-
formannssætinu metoröanna
vegna heldur vegna þess aö
hann telur þörf fyri.r sig þar, ef
til kemur.
Margt bendir til þess aö hrifn-
ing mikils hluta Sjálfstæöis-
flokksins yfir framtaki dr.
Gunnars Thoroddsen sé aö
minnka. Hans menn biöu mik-
inn ósigur á þingi Sambands
ungra sjálfstæöismanna á dög-
unum og ljóst er aö fylgismenn
hans veröa heilhim horfnir á
landsfundi. Enda þótt fram farl
nú viöræður um „sættir” vita
allir aö þær eru hrein sýndar-
mennska. Jafnvel þótt bæöi
Geir og Gunnar vildu sættast er
þaö nú of seint fyrir landsfund-
inn. Þetta veit Matthias allt
manna best og hann mun varla
hafa á móti þvi aö róa, þegar
hann finnur lag.
Hvaðaáhrif?
Hvaöa áhrif hefur þaö svo ef
Matthias veröur varaformað-
ur? A þvf er enginn vafi aö hann
mun krefjast þess aö þingmenn
skipi sér skilyröislaust i aðra
hvora sveitina, meö rikisstjórn
eöa móti. Hann lætur ekkert Ioö-
mullutal villa sér sýn. Sá sem
ekki er meö mér, hann er á mdti
mér, mun hann geta gert að sin-
um kjöroröum.
Ekki er þar meö sagf að
meirihluti stjórnarinnar sé fall-
inn. Ráðherrarnir Pálmi og
Friöjón munu óhræddir bjóöa
þeim Geir og Matthiasi byrginn,
enda næsta öruggir um þingsæti
sitt, hvernig sem mái skipast.
Aftur á móti veröa þeir Eggert
Haukdal og Albert Guömunds-
son aö stiga öriagarik skref, ef
rikisstjórnin á aö lifa. Albert
hefur aö visu svo mikiö per-
sónufylgi aö hann kæmist á
þing, þótt hann byöi sig einan
fram, en enginn vafi er á þvi aö
hann ætlar sér fyrst og fremst
stóran hlut innan Sjálfstæöis-
flokksins. Um Eggert er allt
óvissara. Enda þótt hann kæm-
ist inn á þing utanflokka siöast
mmu ekki allir þeir sem þá
kusu hann, styðja hann I nýju
klofningsframboöi.
Forsætisráöherrann gerir sér
mæta vel grein fyrir öllu þessu
og þvi lætur hann nú aö þvi
liggja aö ekkert sé óhugsandi
nýtt framboð komi fram, ef á
hans mönnum veröi niöst I
flokknum. Þetta er sterkt tromp
sem spilaö er út á réttu augna-
bliki, þegar menn .eru að gera
upp hug sinn varöandi varafor-
mann. Liklega er Matthias
Bjarnason eini maöurinn sem
Gunnar er reglulega hræddur
viö sem varaformann, og þvi er
nauösynlegt fyrir hann aö
hræöa þá, sem ekki vilja leggja
út I hörku, áöur en þeir greiöa
atkvæöi sitt á landsfundinum.
Hæpiö er þö aö honum takist
þaö.
Hvenær verður þá lag?
Veröi Matthias varaformaður
veröur ekkium neinar sættir aö
ræöa. Þaö veit Gunnar Thor-
oddsen. Þvi er vel sennilegt aö
hann telji þá ekki eftir neinu aö
biöa. Aö ýmsu leytiliggur land-
iö vel fyrir hann að fara út I
kosningar næsta vor. Hann mun
geta haldið veröbólgunni I skef j-
um þangað til og hefur þvi stóra
rós I hnappagatinu. Hann mun
njóta samúöar til aö byrja meö
vegna aögeröa gegn hans mönn-
um innan flokksins og margt
bendirtilþess aö fjöldikjósenda
sé reiöubúinn til þess að prófa
eitthvaö nýtt. Þess vegna kann
vel svo aö fara aö dr. Gunnar
telji réttaö draga ekki of lengi
aö fara út I kosningar. Hann
eygir möguleika á þvi aö nýtt
framboö hans manna og Alþýðu-
bandalag og Framsókn haldi
meirihluta á alþingi, og þá
koma fjögur ár til viöbótar.
Það skyldi nu aldrei fara svo
aö þaö yröi kosiö til alþingis
næsta vor?