Lesbók Morgunblaðsins - 17.03.2001, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 17. MARS 2001 9
Á
RUM ef ekki áratugum
saman hefur Reykjavíkur-
flugvöllur fengið að sitja
hjá í fjárveitingum á meðan
samgöngumannvirki hafa
verið byggð upp annars
staðar. Fyrir vikið er flug-
völlurinn lítið augnayndi,
húsakostur víða lúinn og skipulag tilviljana-
kennt.
Endurbætur á flugvellinum hafa lengi verið á
dagskrá, en það var ekki fyrr en 1999 að Alþingi
samþykkti fjárveitingar til uppbyggingar á
flugbrautum. Í framhaldi af samþykkt aðal-
skipulags og deiliskipulags fyrir flugvallar-
svæðið hóf Flugmálastjórn Íslands undirbún-
ing að gerð skipulagstillagna.
Flugmálastjórn fékk flugvallasérfræðinga
British Aerospace Systems til að gera úttekt á
starfsemi flugvallarins og í framhaldi af því að
gera tillögur að framtíðarskipulagi hans. Meg-
inniðurstaða BAE Systems var að leggja til
flutning á allri flugvallarstarfseminni saman á
austurhluta svæðisins. Það mundi auðvelda alla
þjónustu við flugreksturinn ásamt því að bæta
aðstöðu og þróunarmöguleika jafnt flugfélaga
og Flugmálastjórnar.
Með tilkomu Hlíðarfótar yrði aðkoma að
nýja flugrekstrarsvæðinu auðveld og í góðum
tengslum við aðrar meginumferðaræðar. Þetta
gæti einnig skapað möguleika á frekari land-
vinningum umhverfis völlinn þar sem áður var
skilgreint flugvallarsvæði, en hefur í raun ekki
verið nýtt sem slíkt til fullnustu.
Á grundvelli þessara niðurstaðna BAE Syst-
ems var Teiknistofa Halldórs Guðmundssonar
(THG) fengin til að útfæra þessar hugmyndir í
samráði við Flugmálastjórn og setja þær inn í
skipulagslegt samhengi með hliðsjón af núver-
andi Aðalskipulagi Reykjavíkur. Tillögurnar
sem spruttu upp úr þeirri vinnu byggðust allar
á þessari grunnhugmynd að þjappa flugvallar-
starfseminni saman á austanverðu svæðinu og
spinna síðan mismunandi útfærslur út frá því.
Tillögurnar
Þær þrjár tillögur THG sem hér er fjallað
um eiga það sameiginlegt að gera ráð fyrir að
NA/SV-flugbrautin verði lögð niður, í samræmi
við núgildandi deiliskipulag, að íbúðarbyggðin í
Skerjafirði þróist til austurs meðfram strand-
lengjunni og að á svæðinu þar sem afgreiðsla
Flugfélags Íslands er nú verði blönduð byggð
með starfsemi tengdri Háskólanum, eins konar
„þekkingarþorp“.
Í dag er kominn góður grunnur að náms-
mannabyggð í Skerjafirðinum, næst Háskólan-
um. Með blandaðri starfsemi fyrirtækja á
þekkingarsviði, námsmönnum, starfsmönnum
Háskólans og Háskólanum sjálfum gæti mynd-
ast öflugt samfélag framsækinnar þjónustu í
svokölluðum þekkingariðnaði. Skv. tillögunni
væri hægt að byggja u.þ.b. 66 þúsund fermetra
atvinnu- og íbúðarhúsnæði á því svæði þar sem
nú eru fluggarðar. Þetta er utan hins eiginlega
háskólasvæðis og þarna gæti orðið til grund-
völlur fyrir 500 til 1.000 störf og 40 til 50 íbúðir.
Skerjafjörðurinn er einn af fáum stöðum
Reykjavíkur þar sem íbúðarbyggð hefur þróast
meðfram ströndinni án stórra umferðaræða
milli strandar og byggðar. Samkvæmt tillögum
THG gæti byggðin í Skerjafirði þróast enn
lengra til austurs að öryggissvæði vallarins og
þar mætti reisa allt að 450 íbúðir. Öll helstu
staðareinkenni hverfisins myndu halda sér, ró-
legt yfirbragð og tilfinning fyrir rýmd til suðurs
og norðurs með útsýni til Esjunnar í norðri og
Faxaflóann til suðurs. Það sem hefur gert
Skerjafjörðinn að eftirsóknarverðu svæði til
íbúðar yrði allt fyrir hendi áfram.
Svæðið umhverfis NA/SV-flugbrautina hef-
ur löngum verið þyrnir í augum fólks. Sam-
kvæmt Aðalskipulagi Reykjavíkur er gert ráð
fyrir að Hringbrautin færist til suðurs og Land-
spítalinn fái aukið umráðasvæði. Þar er gert
ráð fyrir þjónustubyggð tengdri spítalanum
eða annarri þjónustu sem hefur þörf fyrir góðar
tengingar við aðalumferðaræðar. Þessi byggð
teygir sig niður að Hljómskálagarði og myndar
skjól milli Hringbrautar og íbúðarbyggðarinn-
ar í Þingholtunum. Sunnan við nýja Hring-
braut, austan við íþróttasvæði Vals, skapast
möguleiki á athafnalóðum, alls 6,7 hektarar.
Þar mætti koma fyrir 100 þúsund fermetrum af
byggingum sem hýst gætu margþætta starf-
semi með allt að 3.300 starfsmönnum. Þannig
gæti byggingin tengst flugvellinum á óbeinan
hátt, eða verið alls ótengd honum. Þessi reitur
er mjög vel staðsettur m.t.t. samgangna bæði
innanbæjar og út á land.
Tvennt eiga þessar tillögur síðan sameigin-
legt til viðbótar. Í öllum tilvikum er gert ráð
fyrir að æfingaflugið verði flutt annað og að
væntanleg flugstöð við völlinn verði sameigin-
leg samgöngumiðstöð höfuðborgarinnar fyrir
innanlandsflug og áætlunarbifreiðir.
Þannig er hægt að sýna fram á að unnt er að
skapa svæði til byggingar allt að 160 þúsund
fermetra atvinnuhúsnæðis með allt að 4.300
störfum til viðbótar við þau sem fyrir eru á flug-
vallarsvæðinu. Einnig er hægt að byggja allt að
500 íbúðir á nýjum svæðum án þess að hreyfa
við núverandi staðsetningu flugvallarins. Á
þessu sést að hægt er að aðlaga núverandi flug-
völl framtíðinni og skerpa umgjörð hans þannig
að hann geti sinnt hlutverki sínu sem miðstöð
almenningssamgangna í landinu með sóma.
Tillaga 1 – samgöngu-
miðstöð nálægt Nauthólsvík
Í þessari tillögu er samgöngumiðstöðin stað-
sett syðst á svæðinu, niðri við Nauthólsvík, eins
og gildandi deiliskipulag gerir ráð fyrir. Þar
fæst nægt rými fyrir miðstöðina og þyrluþjón-
ustuna á sama stað, en svæðið umhverfis Hótel
Loftleiðir hefur tækifæri til að þróast sem þjón-
ustusvæði í norður. Helsti styrkur þessarar
staðsetningar er rýmið sem hún hefur og
möguleikarnir á tengingum við hugsanleg jarð-
göng sem tækju við Hlíðarfæti til suðurs. Þá
eru samnýtingarmöguleikar fyrir aðstöðuna í
Nauthólsvík á bílastæðum og annarri þjónustu
í samgöngumiðstöðinni. Flughlöð samgöngu-
miðstöðvar og þyrluþjónustu eru samtengd en
hugsanleg viðhaldsþjónusta yrði handan flug-
brautarinnar, í Skerjafirði. Þessi tillaga hefur
fengið einna sístar viðtökur vegna þess að flug-
starfsemin er ekki að öllu leyti komin austur
fyrir flugbrautir.
Tillaga 2 – samgöngu-
miðstöð á Hótel Loftleiðum
Í tillögu 2 er gengið lengra í samþjöppun
flugstarfsemi á austursvæðinu ásamt mestri
nýtingu á núverandi húsnæði á flugvallarsvæð-
inu. Þar er gert ráð fyrir að samgöngumiðstöð-
in verði á jarðhæð núverandi Hótels Loftleiða.
Þess má geta að upphaflega var hótelið hannað
með slíka starfsemi í huga. Til að mæta stærð-
arþörfinni er hugsuð glerbygging í portinu við
hótelið, þar sem bílastæðin eru núna, og ný fjöl-
hæða bílastæði reist við hliðina. Þessi staðsetn-
ing er miðsvæðis á flugvallarsvæðinu og að-
koman að hótelinu vel þekkt meðal
landsmanna. Svæðið norðan Nauthólsvíkur
losnar undir viðhaldsstarfsemi og vegna fyr-
irhugaðrar staðsetningar þyrluþjónustunnar á
núverandi svæði Landhelgisgæslunnar er sam-
nýting flughlaða þessara þátta æskileg. Þessi
tillaga hefur hlotið hvað bestar undirtektir af
hálfu þeirra sem hafa kynnt sér tillögurnar og
tjáð sig um þær.
Tillaga 3 – nær borginni
Tillaga 3 reynir að gera meira úr tengingu
samgöngumiðstöðvarinnar og borgarinnar.
Samkvæmt henni er miðstöðin við norðurenda
N/S-flugbrautarinnar, á því svæði þar sem NA/
SV-brautin var áður. Flugstöð og Umferðar-
miðstöð eru sambyggðar þjónustuhverfi sem
gert er ráð fyrir á svæðinu vestan Hlíðarenda
og mynda brú yfir Hlíðarfót. Við það myndast
eins konar „hlið“ inn á flugvallarsvæðið sem
markar komu og brottför inn á svæðið. Þessi
útfærsla býður upp á meiri tengsl þjónustufyr-
irtækja við samgöngumiðstöðina, annars vegar
varðandi farþega og farþegaþjónustu og hins
vegar varðandi ýmiss konar þjónustu við lands-
byggðina sem reiðir sig á flug- og áætlunar-
ferðir. Svæðið umhverfis Hótel Loftleiðir getur
þróast áfram sem eins konar flughótel eða
breyst yfir í að vera skrifstofu- eða þjónustu-
byggingar.
BREYTINGAR
Á SKIPULAGI
FLUGVALLAR-
SVÆÐISINS
Í þessari tillögu er samgöngumiðstöðin syðst á svæðinu, niður við
Nauthólsvík, eins og gildandi deiliskipulag gerir ráð fyrir.
Tillaga 3 reynir að gera meira úr tengingu samgöngumiðstöðvarinnar og borgarinnar.
Í tillögu 2 er gengið lengra í samþjöppun flug-
starfsemi á austursvæðinu ásamt mestri nýtingu á
núverandi húsnæði á flugvallarsvæðinu.
„Allar tillögurnar miða að því að fella flugvöllinn inn í
núverandi aðalskipulag og sýna fram á möguleika
þess að flugvöllurinn og starfsemi tengd honum geti
búið í sátt og samlyndi við ört vaxandi borg.“
E F T I R H A L L D Ó R G U Ð M U N D S S O N
Höfundur er arkitekt.