Lesbók Morgunblaðsins - 05.05.2001, Síða 16

16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 5. MAÍ 2001
E
INHVERJU sinni snemma
hausts 1975 sátu þeir Björn
Guðjónsson, stjórnandi Skóla-
hljómsveitar Kópavogs, og
Gunnar Guðmundsson, þáver-
andi skólastjóri Kársnesskóla,
yfir kaffibolla á kennarastof-
unni og eins og oft áður barst
talið að tónlist. Lýsti Gunnar yfir áhuga sínum
á að stofna barnakór við skólann og bað Björn
að finna fyrir sig kórstjóra. Björn brást skjótt
við og hringdi í Tótu, 21 árs frænku sína, gaml-
an liðsmann Skólahljómsveitarinnar og klarin-
ettleikara Hornaflokks Kópavogs, en hún var
þá í miðju kennaranámi við Tónlistarskólann í
Reykjavík. Samtalið var sem hér segir:
Björn: „Þú átt að mæta á morgun í Kárs-
nesskóla og hitta Gunnar skólastjóra.“
Tóta: „Til hvers?“
Björn: „Þú átt að stjórna barnakór.“
Tóta: „En ég kann það ekki.“
Björn: „Þá verðurðu bara að læra það.““
Þannig hljóðar upphaf greinar um sögu kór-
starfs í Kársnesskóla, í nýútkomnu afmælisriti
kórsins. Tóta, er engin önnur en Þórunn
Björnsdóttir kórstjóri, sem fagnar því um
þessar mundir með kórum sínum í Kársnes-
inu, að 25 ár eru nú liðin frá því að kórstarf
hófst í Kársnesskóla. Skólakór Kársness hefur
fyrir löngu skapað sér sess sem einn af
fremstu barnakórum landsins. Það hefur æv-
inlega fylgt kórnum og margoft verið ítrekað í
umfjöllun um söng hans, að þar er sungið af
meiri gleði en gengur og gerist. Í dag eru kór-
ar skólans orðnir sex: Litlikór, Miðkór, Stóri-
kór, Drengjakór og Stjörnukór auk hins eig-
inlega Skólakórs Kársness.
Kórstarfið eðlilegur hluti
skólastarfsins
Í Kársnesskóla hefur sú stefna verið mörk-
uð að kórstarf sé hluti af eðlilegum skóladegi
yngstu barnanna. Öll börn í þriðja og fjórða
bekk eru í kór á skólatíma, og er kórinn þá við-
bót við almenna tónmenntatíma. Í hverjum
kórtíma í þessum hóp syngja þrír bekkir sam-
an. Drengjakórinn er skipaður strákum 10–12
ára, en einnig er kór fyrir stelpur á þessum
aldri. Að sögn Þórunnar Björnsdóttur er þess-
um aldurshópi skipt eftir kynjum í því skyni að
strákar og stelpur fái að njóta sín á eigin for-
sendum hvor hópur um sig, og segir hún kynin
njóta sín mun betur í kórstarfinu á þennan
hátt.
„Ég hef skipt þessu svona markvisst, fyrst
og fremst vegna þess að þessi aldurshópur var
orðinn of stór til að vera í einum kór; hátt í
hundrað krakkar. Þá fannst mér það einnig vel
til fallið að leyfa þeim að spreyta sig svona
hvorum í sínu lagi og það hefur gefið mjög
góða raun.“ Eftir tólf ára aldurinn fara strák-
arnir smám saman að tínast úr af líffræðileg-
um ástæðum, en stelpurnar fara þá í hinn eig-
inlega Skólakór Kársness, þá þrettán ára, og
að sögn Þórunnar punta þann kór nokkrir úr-
vals strákar sem enn geta og vilja vera með.
„Þegar strákar venjast því strax í þriðja
bekk að vera í kór, eins og í leikfimi eða mat-
reiðslu, þá er þetta ekkert mál; þetta er bara
eðlilegur hluti af skólastarfinu. Það eru álíka
mikil afföll af stelpum og strákum þegar komið
er yfir tíu ára aldurinn; þá eru krakkar bara
farnir að vera í svo mörgu.“
Starfsdagur barnanna langur
Að sögn Þórunnar hefur lenging skóladags-
ins komið illa við kórstarf í skólum, eins og
annað tómstundastarf. Nú eru börn ekki búin í
skólanum fyrr en klukkan tvö, þrjú á daginn,
og þá eiga þau eftir að fara í tónlistarskólana, á
íþróttaæfingarnar, í dans, á kóræfingarnar og
allt þetta sem þau eru að fást við, og þegar því
lýkur eiga þau líka eftir að læra. Þannig er
starfsdagur barnanna orðinn ansi langur þeg-
ar upp er staðið.
„Ég er mikill talsmaður þess að sem mest af
þessu starfi verði fært inn í skólastarfið. Ég er
samstarfsfólki mínu og skólastjórnendum
mjög þakklát fyrir það hvað þau hafa komið til
móts við mig og kórstarfið hérna. Þegar ég var
að byrja í Kársnesskóla var framboð á tóm-
stundum fyrir börn nánast ekkert, þannig að
krakkar höfðu miklu meiri tíma til að sinna
kórstarfi; það var ekki svona margt sem kallar
á börn. Ég held að þetta sé mesta breytingin
sem orðið hefur á þessu starfi þennan aldar-
fjórðung. Reyndar eru krakkar í dag opnari og
frakkari en þau voru fyrir 25 árum, en það skil-
ar sér í tjáningunni. Þau eru ekki eins hlédræg
og feimin og þau voru áður, og ég hef mjög
gaman af þessum litlu óþekktaröngum mínum,
sem geta tjáð sig svo skemmtilega í söng.“
En aftur að kórunum sex. Kór fyrrverandi
nemenda Skólakórs Kársness er stofnaður af
tilefni afmælis kórsins nú í vor. Þórunn sendi
út bréf til nokkurra fyrrverandi kórfélaga sem
hún hefur verið í sambandi við, og bað þá að
hjálpa sér við að safna í kór.
„Ég verð að viðurkenna að ég fór næstum
því að skæla af gleði þegar þau troðfylltu sal-
inn hjá mér á fyrstu æfingunni, og það er mik-
ill þrýstingur á mig að þessi kór haldi áfram að
æfa. Þau hafa sýnt mjög góða takta og hafa
engu gleymt.“
Samhygð barna mikilvæg
Þórunn Björnsdóttir kveðst alla tíð hafa átt
mjög gott samstarf við foreldra, og segir þá
hafa staðið heils hugar á bak við kórstarfið.
„Ef eitthvað er hefur það aukist, og þátttaka
foreldranna í kórstarfinu er almennari í dag.
Foreldrar vilja auðvitað börnunum sínum það
besta, ég held að þeir hafi séð að samvinna
barna er almennt vanræktur þáttur í skóla-
starfi. Samvinna barna, samhjálpin og sú
væntumþykja sem skapast þegar unnið er að
verkefni eins og að æfa upp lag er mjög mik-
ilvæg og gefur krökkunum mjög mikið; – ég
tala nú ekki um þegar er svo klappað fyrir
þeim úti í sal; þetta eykur sjálfstraust þeirra
og virðingu hvers fyrir öðru. Í dag er alltaf
meir og meir lagt upp úr einstaklingnum og
því að sinna honum vel, en þátt samvinnunnar
og samhygðarinnar má ekki vanrækja.“
Þórunn er ekki í vafa um að kórstarfið sé
börnum hollt og gott veganesti út í lífið. „Þeim
hlýtur að líða sæmilega vel úr því þau eru í
kórstarfinu ár eftir ár. Ég heyri það kannski
mest frá mínum fyrrverandi kórfélögum hvað
þetta hefur gefið þeim mikið. Margir af þeirra
bestu vinum eru gamlir kórfélagar. Þau hafa
gert svo margt saman og farið saman í ferða-
lög, og þau hafa svo oft þurft að standa sig sem
hópur. Gamlir kórfélagar tala gjarnan um það
hvað það sé tómlegt hjá þeim í desember, þeg-
ar þau eru ekki lengur að þeytast út um allar
jarðir að syngja fyrir fólk. Það er svo margt í
þessu sem gefur þessum krökkum annars kon-
ar reynslu en þau upplifa í öðru starfi, og þá er
það enn og aftur þessi samvinna og samhug-
urinn sem er börnunum svo nauðsynlegur, og
það að fá að tilheyra hópi. Það er nokkuð sem
er að verða æ sjaldgæfara og þarf að rækta og
stuðla betur að í uppeldinu.“ Það skal engan
undra að í desember færist tómleiki yfir þau
börn sem eru vaxin upp úr kórnum. Á síðustu
árum hafa kórarnir haldið hátt í fjörutíu tón-
leika á aðventu; á sjúkrahúsum, á aðventu-
kvöldum, jólafundum, í kirkjum og fyrir fyr-
irtæki og verslanir svo eitthvað sé nefnt.
Skólahljómsveitin plægði akurinn
Þórunn Björnsdóttir kemst á flug þegar hún
talar um börnin sín í kórum Kársnesskóla.
Kórstarfið er henni augljóslega annað og
meira en vinna; það er henni hugsjón. Hún
fylgist með krökkunum áfram og segir mörg
þeirra hafa haldið áfram í tónlist af einhverju
tagi, og hún er viss um að í mörgum tilfellum
hafi það verið kórstarfið sem kveikti hjá þeim
neistann fyrir tónlistinni. Meðal fyrrverandi
kórfélaga eru tónmenntakennarar, ung tón-
skáld, sem hafa samið fyrir kórinn, hljóðfæra-
leikarar og söngvarar sem sumir hverjir eru
að gera það gott í útlöndum. Þórunn segir
þetta gleðja sitt gamla hjarta. En þegar hún er
spurð að því hvers vegna kórstarfið hafi
blómstrað svona sérstaklega vel í Kársnes-
skóla, umfram aðra skóla, bendir hún af hóg-
værð á það, að grunninn að því hafi aðrir en
hún lagt. „Ég vil þakka það, að Skólahljóm-
sveit Kópavogs var til húsa í Kársnesskóla. Ég
byrjaði sjálf að spila í skólahljómsveitinni þeg-
ar ég var tólf ára gömul. Þegar ég byrjaði svo
með kórinn áratug síðar var komin á það hefð
að þessi skóli ómaði allur af tónlist. Það var
alltaf verið að spila einhvers staðar í skólan-
um; það voru alls staðar hljóðfæratöskur innan
um leikfimipokana frammi á göngum. Tónlist-
in var aldrei neitt sérstakt þarna, hún var allt-
af eðlilegur þáttur af skólastarfinu, og ég gerði
mér ekki grein fyrir því fyrr en á síðari árum
hvað það voru mikil forréttindi að vinna í svona
skóla. Svona þyrfti þetta auðvitað að vera alls
staðar.“
Mikið grátið fyrir heimferð
Skólakór Kársness hefur farið sautján sinn-
um til útlanda til að taka þátt í kóramótum, og
verið fulltrúar Íslands á erlendum hátíðum
víða. „Það er eitt í þessu sem er svo gaman fyr-
ir börn að upplifa. Þau geta verið sjálfum sér
til svo mikils sóma, og líka landi sínu og þjóð.
Þannig tækifæri fást ekki hvar sem er. Þetta
byggist auðvitað á samvinnunni. Á kóramótum
hafa líka myndast sterk og mikil tengsl við
krakka frá öðrum löndum, og oft hefur verið
mikið grátið kvöldið fyrir heimferð.“ Enn talar
Þórunn um samvinnu og samkennd. Börn frá
ólíkum löndum eiga ekki í vandræðum með að
syngja saman, þótt margt annað kunni að
skilja þau að. Skólakór Kársness hefur líka
tekið á móti erlendum kórum, og hafa íslenskir
foreldrar þá opnað hús sín fyrir erlendu gest-
unum. Þarna segir Þórunn að hafi skapast
tengsl sem hafa ekki rofnað.
Það er tvennt sem Þórunn Björnsdóttir seg-
ir standa upp úr þegar hún lítur yfir þessi 25 ár
sem hún hefur stjórnað kórunum í Kársnesi.
„Það er ótrúlegur sigur að finna að börnum
þyki það eðlilegt að syngja í kór; það er stærsti
sigurinn minn. Hinn er sá, að þorri krakkanna
skuli vilja koma aftur og aftur, ár eftir ár.“ Það
er ljóst að símtalið sem Tóta fékk frá frænda
sínum fyrir liðlega aldarfjórðungi hefur borið
ríkan ávöxt. Hvað sem Tóta hefur þá kunnað í
þeirri kúnst að stjórna kór hefur hún alltént
búið yfir þeirri eindrægni og elju sem þurfti til
að skapa kórunum sínum það orð sem af þeim
fer í dag. Og hún kann að stjórna kór; um það
efast enginn sem hefur heyrt í einhverjum
þeirra. En það sem kannski mestu hefur skipt
er það sem hlýtur að sitja eftir í huga þeirra
sem heyra hana tala um kórana sína, hvað hún
Tóta ann þessu starfi sínu af mikilli einlægni
og hvað hún talar um það af mikilli ástríðu.
Afmælistónleikar Skólakórs Kársness verða
í Háskólabíói í dag kl. 14.00, en kl. 13.45 hefst í
salnum sýning á myndum úr kórstarfinu.
SAMHUGURINN
MIKILVÆGUR
Skólakór Kársness fagnar 25 ára afmæli um þessar
mundir, með útgáfu geisladisks, afmælisblaðs og tón-
leikum í Háskólabíói í dag kl. 14. BERGÞÓRA JÓNS-
DÓTTIR ræddi við Þórunni Björnsdóttur, ástríðufullan
kórstjóra kóranna í Kársnesinu, um kórstarfið og gildi
þess að börn læri að vinna saman.
Morgunblaðið/Jim Smart
Þórunn Björnsdóttir og hluti kórsöngvaranna í Kársnesinu.
begga@mbl.is