Lesbók Morgunblaðsins - 13.10.2001, Blaðsíða 16

16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 13. OKTÓBER 2001
H
INN 15. febrúar 1953 skrifar
Sigfús Daðason skáld Elíasi
Mar rithöfundi frá París en
heimsfrumsýning á Beðið
eftir Godot hafði þá verið 5.
janúar. Í bréfinu segir hann
m.a.:
„Ég sá merkilegt leikrit í
gær eftir Samuel nokkurn Beckett. Ég býst
varla við þú kannist við hann því hann hefur
verið lítt þekktur. Hann var secrétaire Joyces,
er írskur, um fimmtugt, býr í úthverfi og kemur
sjaldan í bæinn. Byrjaði að skrifa á ensku án
þess að nokkur tæki eftir því. Verteraði yfir í
frönsku: tveir rómanar, þetta leikrit sem er með
því interessantasta sem ég hef séð hér enda af-
arvel fært upp. Jean Louis Barrault og Made-
laine voru í leikhúsinu.“
Framhaldið er flestum kunnugt og Beðið eft-
ir Godot er nú talið eitt merkasta leikrit sem
fram kom á 20. öldinni; stöðug uppspretta nýs
innblásturs nýjum kynslóðum.
Það hefur vafist fyrir mörgum að lýsa inni-
haldi þessa margslungna verks og má helst líkja
því við laukinn hans Péturs Gauts en undir
hverju lagi leynist nýtt lag án þess að innihaldið
láti beinlínis á sér kræla. Í sem stystu máli þá
segir Beðið eftir Godot frá þeim Estragon og
Vladimir sem bíða við vegamót eftir Godot, sem
hefur lofað að koma. Þeir hafa aldrei séð hann
og þekkja hann ekki neitt en eru samt sann-
færðir um að hann láti sjá sig á endanum. Þeir
stytta sér stundir með ýmsum hætti meðan á
biðinni stendur, spjalla, rífast og leika sér; tvisv-
ar birtist lítill drengur með þau skilaboð að
Godot sé á leiðinni. Í millitíðinni kemur náung-
inn Pozzo með þræl sinn Lucky í bandi en hverf-
ur á brott jafnskjótt. Ekki löngu síðar birtast
þeir aftur en þá hafa orðið hlutverkaskipti hjá
þeim, Lucky teymir nú Pozzo.
Margir hafa lagt sig fram við að útskýra hvað
í þessari atburðarás felist, hlutskipti mannsins í
veröldinni, eilíf bið eftir lausnaranum í ein-
hverri mynd; að lífið sé þegar allt kemur til alls
ekkert annað en bið á vegamótum og stærsta
blekking mannskepnunnar sé að neita að horf-
ast í augu við raunverulegt hlutskipti sitt, al-
gjöra einsemd í alheiminum. Þetta er hin myrk-
ari sýn á merkingu þessa margræða leikrits því
að jafnauðvelt er að finna jákvæða hlið á efni
þess. Ef maðurinn er einn og yfirgefinn í veröld-
inni þá hefur honum hlotnast sú náðargáfa að
geta lifað í voninni og haft óbilandi trú á því að
framundan sé eitthvað annað og betra, að trúin
og vonin séu sterkustu haldreipi mannsandans.
Fyrsta uppfærsla á Godot hérlendis var rúm-
um 7 árum eftir frumsýninguna í París, Baldvin
Halldórsson stýrði þeim Brynjólfi Jóhannes-
syni og Árna Tryggvasyni í sýningu Leikfélags
Reykjavíkur í mars 1960 og urðu sýningar alls
7. Rúmum 20 árum síðar lék Árni aftur í Godot í
uppfærslu Odds Björnssonar á Akureyri.
Önnur tuttugu ár hafa nú liðið og hillir undir
tvenn tímamót í Borgarleikhúsinu. Beðið eftir
Godot verður frumsýnt á morgun og með því
verður nýtt leiksvið, Nýjasviðið, opnað með við-
höfn.
Sænski leikstjórinn Peter Engkvist er ekki
beinlínis nýgræðingur í íslensku leikhúsi. Hann
kom hingað fyrst á Listahátíð 1992 með rómaða
og óborganlega fyndna sýningu á Hamlet þar
sem einn leikari fór með öll hlutverkin en kom
verkinu eigi að síður dásamlega vel til skila.
Engkvist stofnaði þremur árum síðar til sam-
starfs við Benedikt Erlingsson og leikstýrði
honum ásamt Halldóru Geirharðsdóttur í einni
af vinsælustu íslenskum sýningum síðasta ára-
tugar, Ormstungu – ástarsögu. Þriðja verkefnið
sem Engkvist hefur leikstýrt var uppfærsla á
eigin barnaleikriti Lofthræddi örninn, hann
Örvar í Þjóðleikhúsinu. Þar fór Björn Ingi
Hilmarsson með eina hlutverkið og mætti af
þessu ráða að Engkvist sérhæfi sig í uppfærslu
einleikja. Svo er þó ekki, enda hefur hann á
heimavelli sínum, Pero-leikhúsinu í Stokkhólmi,
fært upp alls kyns leikverk sem flest eiga þó
sameiginlegt að vera unnin frá grunni af Eng-
kvist og leikhópi hans.
Hann lýsir ánægju sinni með samstarfið við
íslenskt leikhúsfólk og segir það opið og tilbúið
að láta reyna á nýjar hugmyndir. Hann lýsir því
hvernig sænskir leikarar séu varkárari í vinnu
sinni og vilji helst fá staðfestingar fyrirfram á
gildi hugmyndanna áður en fallist er á þær.
Hann segir að lykilatriðið í allri leikhúsvinnu
í sínum huga sé samvinna og árangur samvinn-
unnar sé samspil trausts og trúnaðar innan
hópsins. „Það er því betra að þekkja það fólk
sem maður vinnur með, vita hvað það getur og
hvort það er tilbúið að takast á við eitthvað nýtt.
Læra saman.“
Engkvist býr að þeirri sérstöku reynslu að
eiga nú þátt í því að opna leiksvið á Íslandi í ann-
að sinn. Hið fyrra var þegar Skemmtihúsið við
Laufásveg var vígt með frumsýningu á Orms-
tungu – ástarsögu. „Þetta er mjög skemmtileg
tilviljun. Nýja sviðið í Borgarleikhúsinu er mjög
skemmtilegur salur og ég þekki varla aðrar
vinnuaðstæður í íslensku leikhúsi en eilíf ham-
arshögg og bið eftir að leikhúsið verði tilbúið.“
Beðið eftir Godot hefur verið talið eitt af
helstu verkum þeirrar stefnu sem kennd er við
fáránleikann, absúrdleikhúsið. „Ég hef aldrei
skilið hvað er fáránlegt við þetta leikrit. Þetta
er mjög skiljanlegt verk en um leið er það frá-
bært leikhúsverk. Þetta er óumdeilanlega eitt
af merkustu leikhúsverkum sem heimurinn hef-
ur eignast.“
Beðið eftir Godot er draumaverkefni, að mati
Engkvists. „Þegar ég las þetta leikrit sem tán-
ingur var það eins konar opinberun fyrir mig.
Ég vissi ekki hægt væri að skrifa leikrit á þenn-
an hátt. Textinn er eins og tónlist, hljómfallið er
sterkt og svo er það óborganlega fyndið um leið
og það er einstaklega dapurlegt. Það er freist-
andi að draga samlíkingu milli þess umbrota-
tíma sem Beckett skrifar verkið á – í kjölfar
heimsstyrjaldarinnar – og þeirra tíma sem við
lifum á nú. Atburðirnir í haust hafa skapað óör-
yggi og jafnvel ótta hjá fólki við framtíðina.
Spurningarnar sem verkið leggur fyrir okkur
eru einfaldar en rista djúpt. Til hvers lifi ég?
Hverju er ég að bíða eftir? Þetta er nútíma-
leikrit eins og þau gerast best og gæti hafa verið
skrifað í gær. Þetta er leikrit sem afhjúpar okk-
ur sem þau börn sem við erum. Líf okkar er
hlaðið alls kyns þörfum sem okkur hefur verið
talin trú um að við höfum. Öll þessi tæki og tól
sem við söfnum í kringum okkur. Öll neyslan.
En Beckett sýnir okkur að við erum í rauninni
ósköp lítil og hrædd og vonum bara að allt verði
gott.“
EILÍF VON OG ÓBILANDI TRÚ
Nýtt leiksvið, Nýja sviðið,
verður opnað í Borgar-
leikhúsinu á morgun
með frumsýningu á Beðið
eftir Godot. HÁVAR
SIGURJÓNSSON ræddi
við leikstjórann Peter
Engkvist.
havar@mbl.is
... og segja hvor öðrum sögur og brandara ...
Morgunblaðið/Jim Smart
... rífast og þrasa svolítið ...
Vladimir og Estragon drepa tímann með því að leika sér ...
Beðið eftir Godot eftir Samuel L. Beck-
ett.
Þýðandi: Árni Ibsen.
Leikendur: Benedikt Erlingsson, Hilmir
Snær Guðnason, Björn Ingi Hilmarsson
og Halldór Gylfason.
Börn: Arnmundur Ernst Björnsson
og Haraldur Ari Stefánsson.
Leikstjóri: Peter Engkvist.
Leikmynd: Stígur Steinþórsson.
Búningar: Stefanía Adolfsdóttir.
Lýsing: Ögmundur Jóhannsson.
Tónlist: Sten Sandell.
Leikarar og
listrænir
stjórnendur