Lesbók Morgunblaðsins - 28.12.2002, Blaðsíða 10

10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 28. DESEMBER 2002
Hermann Pálsson
Morgunblaðið/Ásdís
Ólafur Elíasson sýndi í Galleríi i8.
Morgunblaðið/Golli
Guðrún Eva Mínervudóttir, einn unghöfunda.
Morgunblaðið/Sverrir
Merce Cunningham-dansflokkurinn sýndi í Borgarleikhúsinu.
Morgunblaðið/Þorkell
Strompleikur fyrir sköllóttan skósmið og sminkaða ljósku var sýndur í Þjóðleikhúsinu.
María Kristjánsdóttir leikstjóri
Strompleikur
og Skýfall
EKKI hefur enn gefist tími til að sjá sumar
rómaðar sýningar ársins svo sem Sölumaður
deyr og Rómeó og Júlía í Borgarleikhúsinu en
margt er líka í verkefnavali leikhúsanna sem
ekki hefur höfðað til mín og ég hef því látið
fram hjá mér fara. Ég hafði ánægju af að end-
urnýja kynni mín við Strompleik Laxness í
Þjóðleikhúsinu í leikstjórn Kristínar Jóhann-
esdóttur. Myndrænar lausnir Kristínar koma
alltaf á óvart og gleðja augu. Þá skemmti ég
mér vel í Nemendaleikhúsinu á verki Sergi
Belbel, Skýfall, í leikstjórn Egils Heiðars Ant-
ons Pálssonar. Sýningin var ekki hnökralaus
en kraftmikil sviðsetning leikstjórans hug-
myndarík og sprottin úr okkar tíma en ekki
fyrri hluta tuttugustu aldar einsog svo margar
sýningar í leikhúsum okkar. Það spillti heldur
ekki fyrir að hér virðist kominn ungur leik-
stjóri sem á eitthvert erindi við áhorfendur.
Leikgerð Bjarna Jónssonar á sögu Gyrðis Elí-
assonar, Svefnhjólinu, og nýstárleg úrvinnsla
Bjarna á henni í Útvarpsleikhúsinu hverfur
mér heldur ekki strax úr minni.
Lesbókin leitaði til tólf karla og kvenna til að gefa álit á því sem gerst hefur á sex
mann/menn, verk eða atburði sem þeim þóttu standa upp úr á hverju sviði. Niður
Einar Sveinn Þórðarson stjórnar-
maður í Íslenska dansflokknum
Gróska í íslensk-
um dansheimi
ÞAÐ mætti nefna fjölda áhugaverðra danssýn-
inga á þessu ári og réttast að tala um mikla
grósku í íslenskum dansheimi.
Íslenski dansflokkurinn hefur sett upp marg-
ar stórskemmtilegar og fjölbreyttar sýningar á
undanförnum misserum, m.a. eina þar sem
sýnd voru 3 verk, öll eftir íslenska höfunda
(haustið 2001); Katrínu Hall, Láru Stef-
ánsdóttur og Ólöfu Ingólfsdóttur. Þetta var
skemmtileg sýning en illa sótt.
Góðir gestahöfundar hafa einnig komið og
sett upp sýningar á sér kjörum fyrir flokkinn
vegna vanefna hans og hefur það verið örvandi
og skemmtileg blanda við íslensku höfundana.
Flokkurinn hefur einnig verið að sýna er-
lendis og fengið mjög góðar móttökur. Segir
það mikið um gæði flokksins. Fleiri boð berast
og því miður er ódýrara að hafa flokkinn í ferð-
um en að setja upp hér heima, svo við erum að
missa af miklu.
Vona ég að við getum hlúð betur að flokknum
svo við fáum að njóta hans meira hér heima.
Ég vil nefna frábæra framtakssemi minni
hópa sem hafa sett upp sýningar og hafa
skreytt dansflóruna hér. Lára Stefánsdóttir og
pars pro toto hópurinn, Dansleikhús með ekka,
Jóhann Freyr Björgvinsson o.fl. Lára og Jó-
hann unnu einnig til verðlauna á hátíðum er-
lendis, sem segir sitt.
Merce Cunningham sýningin var að sjalf-
sögðu merkilegur viðburður, sem verður að
nefna, og einstakt að fá Merce sjálfan hingað
heim, enda hann einn af fremstu frumkvöðlum
nútímadans. Sýningin var glæsileg, skemmtileg
og áhugaverð.
Ég vil að endingu hvetja alla sem kunna að
meta fegurð og skemmtun, til að sýna inn-
lendum dansviðburðum meiri áhuga, því að við
eigum frábæra listamenn á þessu sviði, sem
enginn ætti að láta fram hjá sér fara.
Guðrún Nordal dósent við HÍ
Ungu
höfundarnir
ÞÆR bækur sitja eftir sem hrista upp í hugs-
uninni, jafnvel þó að þær séu ekki gallalausar
að öllu leyti. Mig langar að nefna eina áhuga-
verða hugvekju eftir bandaríska sagnfræðing-
inn Patrick J. Geary The Myth of Nations:
The Medieval Origins of Europe (Princeton
UP), sem kom út á árinu. Þar ræðir hann
hvernig goðsagan um þjóðir Evrópu hafi mót-
ast snemma á nítjándu öld, ekki síst í fílólóg-
ískum rannsóknum á fornum tungumálum og
bókmenntum, og hvernig sú vafasama þjóð-
ernislega nálgun sé enn leiðandi í umræðu um
nútímapólitík álfunnar. Óvænt pólitísk áhrif
málfræðinganna gömlu! Nú svamla ég í jóla-
bókaflóðinu og skemmti mér bara vel. Ég
nefni t.d. skáldsögu Guðrúnar Evu Minervu-
dóttur um sjóreknu píanóin sem mér fannst
mjög heillandi – ekki spillti titillinn. Það hefur
allt í einu sprottið upp hópur af ungum spenn-
andi höfundum og ég hlakka til að lesa sem
flestar af nýju bókunum þeirra um jólin.
Ingólfur Arnarsson prófessor í LHÍ
Virkjun
hæfileika
FYRST er að minnast Guðmundu Andr-
ésdóttur sem lést á árinu sem var einn
áhugaverðasti listamaður sinnar kynslóðar.
Vonandi verða verk hennar kynnt sóma-
samlega í náinni framtíð.
Magnús Pálsson var áberandi á árinu,
með þrjár sterkar sýningar, og um hann
var gerð góð heimildarmynd. Hún verður
sýnd í Ríkissjónvarpinu auk annarrar metn-
aðarfullrar myndar um Sigurð Guðmunds-
son. Nauðsyn þess að nýta þennan miðil til
fræðslu um sjónlistir er augljós. Efnt var til
nokkurra viðamikilla listviðburða á árinu,
m.a. í tengslum við Listahátíð, það voru
Rússnesk list, Þrá augans, Mary Ellen
Mark, allt góðar sýningar en auk þeirra
hefðu stóru söfnin mátt kynna alþjóðlega
gerjun nútímans. Framlag Nýlistasafnsins
til Listahátíðar á verkum Aernout Mik var
ferskt og faglegt, einnig sýning i8 á verkum
Ólafs Elíassonar og Gangsins á Berl-
ínarlistamönnum sem valdir voru af Ólafi
Elíassyni. Einnig gerði Ólafur áhugavert
útilistaverk fyrir Íslenska erfðagreiningu.
Margar af þeim sýningum sem teljast
merkilegar í íslensku listsamhengi áttu sér
stað utan landsteinanna, t.d. var haldin yf-
irlitssýning á verkum Hreins Friðfinns-
sonar í Frakklandi. Svo má nefna erlenda
listamenn vegna framlags þeirra til ís-
lenskrar menningar. Nefni ég stórmerkileg
skrif Roni Horn um hálendi Íslands. Ný-
listasafnið opnaði nýtt húsnæði með áhuga-
verðum verkum Margrétar Blöndal og
Eyglóar Harðardóttur. Starfsemin er ekki
komin á fullt skrið, en eins og áður er gras-
rótinni vel sinnt. Gallerí Hlemmur heldur
uppteknum hætti við að kynna list yngri
kynslóðarinnar, en framlag þeirra var
heiðrað í Gerðarsafni. Hægt er að telja upp
fjölmargar áhugaverðar listsýningar: Harð-
ar Ágústssonar, Unnars Arnar Auð-
arssonar, Bjarna Hinrikssonar, Gjörn-
ingaklúbbsins á Ljósahátið, Gabrielu
Friðriksdóttur, útskriftarsýning LHÍ o.fl.
o.fl. en efst í huga mínum er spurningin
hvernig íslenskt samfélag ætlar að virkja
krafta þessa hæfileikafólks.
Baldur Hafstað prófessor við KHÍ
Íslensk
orðabók
ÞAÐ sem ég hef einkum gluggað í af nýjum
bókum eru fræðirit af ýmsu tagi á sviði ís-
lenskrar menningar. Sum þessara rita hafa
verið mörg ár í smíðum og mikill fengur er
að þeim. Ég nefni fyrst Íslenska orðabók.
Hún er auðvitað stórvirki og verður vonandi
hin raunverulega metsölubók ársins 2002.
Þá langar mig að nefna bókina Ísland á 20.
öld eftir Helga Skúla Kjartansson. Helga er
einkar lagið að segja vel og skipulega frá og
gera jafnvel flóknustu hluti einfalda; mynd-
irnar í bókinni eru líka athyglisverðar og
myndatextarnir upplýsandi.
Í framhaldi af þessu vil ég nefna Lykilbók
2 að Annálum 1400–1800. Lykilbók 1 kom út
árið 1998. Þetta eru nafnaskrár, atriðaskrár
og skrá yfir heimildir og rit. Lykilbækurnar
veita okkur aðgang að því 400 ára tímabili í
sögu okkar sem varðveitt er í sex binda út-
gáfu annálanna. Áður var maður eins og í
svartamyrkri að blaða í þessum sex bindum
og fann sjaldnast það sem leitað var að.
Þetta mikla afreksverk, sem lykilbækurnar
eru, unnu þeir Eiríkur Jónsson, Ásgeir S.
Björnsson, sem er látinn, og Einar S. Arn-
alds.
Einhver merkasti og nafnkunnasti fræði-
maður 20. aldar á sviði íslenskrar menningar
lést í ágúst sl., Hermann Pálsson. Það vill
svo til að þrjár bækur komu út eftir hann á
árinu, ein um írskar ritningar og Vínland hið
góða, önnur um Sólarljóð og vitranir um
annarlega heima og sú þriðja um Grettis
sögu og íslenska siðmenningu. Þessar bækur
geyma mikinn lærdóm en eru jafnframt
skemmtilegar aflestrar enda var Hermann
sérlega ritfær. Bækurnar þrjár spanna svið
sem hann hafði rannsakað í áratugi. Þær eru
að vissu leyti kórónan á ferli hans.
Á árinu birtist einkar athyglisvert greina-
safn, Ljóðaþing, eftir Eystein Þorvaldsson
um íslensk ljóðskáld á 20. öld. Eysteinn er í
fararbroddi þeirra sem fylgst hafa með nú-
tímaljóðlist á síðustu áratugum en í ritinu
eru ýmsum skáldum frá fyrri hluta ald-
arinnar einnig gerð skil.
Að lokum lýsi ég gleði minni yfir útkomu
bókar Viðars Hreinssonar um Stephan G.
Stephansson og Gísla Sigurðssonar um
munnmenntir og fornsögurnar.
Hrafnhildur Schram listfræðingur
hjá menntamálaráðuneytinu
Koberling og
Þrá augans
ÁRIÐ líður ofurhratt og sýningar þjóta hjá.
Margar gleymast fljótt en ég minnist þó sér-
staklega tveggja afar vandaðra, erlendra sýn-
inga. Annars vegar sýningar Þjóðverjans og
Íslandsvinarins Bernds Koberlings í Lista-
safni Reykjavíkur, Hafnarhúsi, og hins vegar
„Þrá augans“ í Listasafni Íslands. Sú síð-
arnefnda kom frá Moderna Museet í Stokk-
hólmi og kynnti sögu ljósmyndalistarinnar.
Mér er líka ofarlega í huga, m.a. vegna ein-
staks ljóðræns þokka, sýningin „Andrá“, í
Listasafni ASÍ, samsýning þriggja kvenna;
Guðbjargar Lindar Jónsdóttur, Guðrúnar
Kristjánsdóttur og Kristínar Jónsdóttur frá
Munkaþverá.
Það er mjög mikilvægt að hlúa að vaxt-
arbroddinum í nýlistinni og mér finnst spenn-
andi að fylgjast með ungum listamönnum sem
sýna m.a. í Galleríi Hlemmi og Galleríi
Skugga.
Myndvæðing hins opinbera rýmis borg-
arinnar hefur tekið verulega við sér á síðustu
árum. Verðlaunaverk Sigurðar Guðmunds-
sonar, „Fjöruverk“ við Sæbraut, sem vígt var
á Listahátíð í sumar, er dæmi um sérstaklega
vel lukkað verk þar sem náttúran og hið mann-
gerða borgarumhverfi renna saman á eðlileg-