Pressan - 16.05.1991, Síða 20

20
FIMMTUDAGUR PRESSAN 16. MAI 1991
WÍ)jlU’
í§lcit§ftat
JljÓðC’Öflltt’
Ofbeldi á heimilum er
ekkert nýtt fyrirbæri, þótt í
seinni tíö hafi þaö fengið
dýpri og alvarlegri merk-
ingu með tilkomu kvenna-
athvarfsins og rannsókna
ýmiss konar sem fylgt hafa
nýútskrifuðum félagsfræð-
ingum og félagsráðgjöfum.
Sjómaður á Austfjörðum
mátti búa við stanslaust of-
beldi af hendi konu sinnar
þá fáu tíma sem hann var
heima hjá sér í landlegum.
Félagar hans á togaran-
um sýndu honum yfirleitt
mikla nærgætni og hugul-
semi þegar aftur var út á
sjó komið og reyndu í
lengstu lög að komast hjá
því að strá salti í sárin.
Hann þurfti því ekki að
gefa neinar nákvæmar
skýringar þótt hann kæmi
útklóraður um borð. Og var
látið gott heita þótt ávallt
segði hann sjálfur að fyrra
bragði:
En eitt skiptið kom hann
um borð eftir 30 tíma land-
legu, ekki bara útklóraður,
heldur með glóðarauga á
báðum. Þá varð félögum
hans brugðið sem von er:
„Ætli andskotans köttur-
inn hafi lamið hann núna?"
(Úr sjóarasögum)
Hann var utanbúðar-
maður í kaupfélaginu, en
brá sér þó oft bak við búð-
arborðið og hjálpaði til við
afgreiðsluna ef svo bar
undir. Hann var hins vegar
ekkert að hafa fyrir því að
fara í hvítan slopp, eða þvo
tóbakstaumana sem lágu
úr nefinu út á kinnar.
Þannig var háttað í búð-
inni, að skyrið, kjötið, farsið
og allt heila klabbið var
saman í einu kjötborði.
Húsfrú á staðnum var
ekkert allt of ánægð með
þjónustuna eða hreinlætið
og lét gjarnan bitna á utan-
búðarmanninum.
Eitt sinn kom hún inn í
búðina með mikinn vand-
lætingarsvip og arkaði
beint að kjötborðinu, þar
sem utanbúðarmaðurinn
stóð eins og illa gerður
hlutur.
„Drési, hvernig erskyrið í
dag?" spurði hún og glotti
hæðnislega.
„Það er hvítt," hvæsti ut-
anbúðarmaðurinn með
nefið og kokið stíflað af
tóbaki um leið og hann af-
greiddu kerlingu með
slummu af skyri.
(Úr þorparasögum)
'■ ■.
Trommuleikarinn Sigurdur
Karlsson hefur fengist vidým-
islegt annad en trommuleik á
undanförnum árum. Arid
1983 geröist hann glugga-
þvottamaöur og þremur ár-
um síöar hœtti hann alveg aö
leika meö hljómsveitum.
Hann lœtur sér nú nœgja aö
spila fyrir sjálfan sig, auk
þess sem hann miölar af
þekkingu sinni til ungra
trommuleikara. En aöalstarf
Siguröar eru gluggaþvottarn-
ir og þaö vinnur hann aö
mestu í Reykjavík þótt básett-
ur sé á Hellu.
Hvers vegna varö starf
gluggaþvottamannsins fyrir
valinu, Siguröur?
„Ég kynntist starfinu í
gegnum trúarsöfnuðinn
Votta Jehóva, sem ég er í, en
þeir eru mikið í gluggaþvotti.
Ég fékk vinnuna í gegnum
kunningja mína þar.‘‘
Hvernig stendur á því aö
þeir eru svona mikiö I glugga-
þvotti?
„Þetta hentar okkur vel,
því við viljum sinna trú okkar
EG HORFI A
GLUGGANN
segir Sigurður Karlsson
gluggaþvottamaður
vel og það þarf tíma til þess.
Þetta starf er þannig að mað-
ur ræður tíma sínum sjálfur
og getur þess vegna unnið
hvenær sólarhringsins sem
er.“
Hvar þvœröu aöallega
glugga?
„Eg þvæ út um allt. Fyrir-
tæki, einbýlishús og blokkir."
Hvernig feröu aö ef þá
þarft aö þvo glugga í mikilli
hϚ?
„Ég er með venjulegan
gluggaþvottastiga, sem hægt
er að lengja upp á 2—3 hæð.
Ég fer sjaldan mikið hærra. Ef
þess þarf leigi ég körfubíl.
Það er þægilegri tilfinning."
Er mikiö um aö fólk biöji
um gluggaþvott í heimahús-
um?
„Já, þeir sem vilja sjá út.
Annars eru margir sem þvo
gluggana sína sjálfir."
Er gluggaþvottur sérstök
kúnst?
„Þetta er eins og með öll
önnur störf. Það þarf að ná
tökum á því vilji maður ná ár-
angri. Víst þarf maður að
temja sér ákveðin handtök
og læra leiknina. Síðan bætist
hraðinn við. Allt þarf þetta að
spila saman ef maður ætlar
að skila góðu verki."
Engin skemmtileg atvik
tengd gluggaþvottinum?
„Ekkert sem ég man eftir.
Þetta er allt rútínulegt."
Horfiröu kannski ekki í
gegnum gluggann þegar þú
ert aö þvo?
„Nei, ég horfi á gluggann.
Maður er alltaf að flýta sér að
komast yfir ákveðið verkefni
og getur ekki verið að hugsa
um annað á meðan.“
Þú hefur aldrei dottiö í
gegnum rúöu?
„Nei, en ég hef einu sinni
slasað mig. Ég hrapaði úr
stiga ofan í kjallaratröppur.
Það var hálka og stiginn rann
undan mér. Ég tognaði á öxl
og var frá vinnu í hálfan mán-
uð.“
En er ekki meira aö gera
fyrir gluggaþvottamenn á
vorin en veturna, þegar ekki
er lengur hœgt aö leyna skít-
ugum gluggum í skammdeg-
ismyrkrinu?
„Jú, víst er mest að gera frá
apríl og fram í september. Við
þvoum líka stundum glugg-
ana inni, en þeir eru oft skít-
ugir að innan þar sem mikið
er reykt."
Þvoiö þiö gluggana á sama
hátt aö innan og utan?
„Nei, þegar maður er að
þvo inni verður maður að
vera snyrtilegri. Passa upp á
húsgögn og teppi og hafa
tusku undir. Síðan notum við
sérstakt lambaskinn sem tek-
ur bleytuna úr sköfunni. Það
er seinlegra að þvo gluggana
að innan.“
Ef mest er aö gera á vorin,
er þá lítiö aö gera í skamm-
deginu?
„Nei, bara minna. Það eru
fyrirtæki sem alltaf verða að
hafa hreina giugga, hver sem
árstíminn er. Og ef eitthvað
er þá eru gluggarnir verri
hvað varðar skít og drullu á
veturna. Oft eru þeir líka
verri daginn eftir að maður
þvær þá, ef það gerir vont
veður. Maður er líka lengur
að vinna verkin á veturna."
Er hœgt aö þvo glugga úti í
frosti?
„Það er hægt, niður að
svona fimm stiga frosti. En
maður verður auðvitað lopp-
inn, þrátt fyrir að maður búi
sig vel með gúmmíhanska og
ullarvettlinga. Þessu svipar
eiginlega til þess að vera til
sjós, upp á kuldann að gera,“
segir Sigurður og talar þar af
reynslu. „Það er því betra að
vera vel á sig kominn, því
þetta getur verið erfitt á vet-
urna. Sérstaklega í stigunum.
En þá er bara um að gera að
bíta á jaxlinn."
SJÚKDÓMAR OG FÓLK
Garnaflækja eda garnastífla
Þegar ég var lítill drengur
í Laugarneshverfinu var ég
síhræddur við garna-
flækju. Einhver hafði sagt
mér að litlir strákar gætu
auðveldlega fengið garna-
flækju ef þeir rúlluðu sér
niður brekku. Þá færu öll
innyflin í ægilega flækju inni
í manni með hörmulegum
afleiðingum. Nú á tímum er
fremur talað um garnastíflu
en garnaflækju enda er það
orð nær raunverulegri sjúk-
dómsmynd. En í mínum
huga er garnaflækja þó fal-
legra orð. í garnastíflu kemst
fæðan ekki eðlilega leið
gegnum garnirnar vegna
hindrunar sem lokar henni
leið og kemur í veg fyrir eðli-
iegar hreyfingar garnanna.
Hindrunin getur verið
margs konar; algengastir
eru svokallaðir samvextir en
þeir geta orðið til í kviðar-
holi eftir alls konar aðgerðir.
Bandvefsstrengir geta
myndast sem herða að görn-
inni og valda flæðishindrun
og allt stendur kyrrt. Önnur
algeng ástæða garnastopps
er kviðslit en þá treðst görn-
in út í kviðslitspokann sem
herðir að henni og allt lok-
ast. Alls konar þarmabólgur
sem valda þykknun á garna-
veggnum geta orsakað
garnastíflu, æxli í þörmum
eða ristli sömuleiðis, gall-
steinar og ýmiss konar að-
skotahlutir. Stundum treðst
ein garnaly kkja inn í aðra og
þá stíflast þarmarnir líka.
Hvergi hef ég þó rekist á það
að kútveltingur lítilla
drengja geti valdið garna-
stíflu.
Einkenni
Helstu einkenni eru kvið-
verkir, uppþemba, flökur-
leiki og oft uppköst. Sjúkl-
ingnum finnst hann fullur af
lofti eða hægðum og telur að
sér muni batna ef honum
takist að leysa vind eða hafa
hægðir. Hann finnur fyrir
slappleika, stundum bogar
af honum svitinn og hann á
erfitt með að liggja kyrr.
Læknir sem kemur og skoð-
ar slíkan sjúkling áttar sig yf-
irleitt fljótt á því sem að er.
Hann finnur fyrir eymslum
þegar kviðarholið er þreifað
og við hlustun á kviðnum
heyrir hann annað hvort
engin eða ákaflega dauf og
einkennileg garnahljóð. Þá
þarf ekki frekar vitnanna
við og sjúklingurinn er send-
ur inn á næsta sjúkrahús. Þar
er yfirleitt framkvæmd rönt-
genrannsókn á kvið eins
fljótt og tök eru á. Þá koma
í ljós, ef sjúkdómsgreiningin
var rétt, óeðlilega víðar
garnalykkjur með vökva-
borði sem þýðir að í görn-
inni er mikill vökvi og loft.
HÆTTULEGT ÁSTAND
Garnastífla er lífshættu-
legt ástand. Meltingarkirtl-
arnir halda áfram að fram-
leiða meltingarsafa eins og
ekkert hafi í skorist og þeir
taka ekkert tillit til þess að
frárennslið er ekkert vegna
stíflunnar. Görnin fyrir ofan
stífluna fyllist því af vökva
og allt eðlilegt vökvajafn-
vægi líkamans fer úr skorð-
um. Vatn og sölt úr blóðinu
leita inn í vökvann í melting-
arfærunum og mikil uppköst
gera það að verkum að sjúkl-
ingurinn þornar upp ef ekk-
ert er að gert. Þessi uppsafn-
aði vökvi verður hentug
gróðrastía fyrir bakteríur og
þær berast um allan líkam-
ann og veikja viðnámsþrótt
og þrek.
Blóðstreymið til garnar-
innar sem er klemmd getur
rénað og drep komist í vef-
ina. Þá getur fallið á hana
gat og innihald garnarinnar
farið út í kviðinn. Slíkur
sjúklingur fær lífhimnu-
bólgu og þá er oft lítið til
bjargar.
MEÐFERÐ
Þessir sjúklingar eru yfir-
leitt settir í aðgerð eins fljótt
og auðið er. Flestir fá bót
meina sinna. í aðgerðinni er
reynt að fjarlægja það sem
stíflar görnina og fá fram
eðlilegt flæði í gegnum melt-
ingarveginn á nýjan leik.
Sumir læknast til frambúðar
en fá tímabundna bót eftir
því hver ástæðan er fyrir
garnastíflunni. Almennt
ástand skiptir auk þess
miklu máli og hvernig líkam-
legt þrek er og lífslöngun.
Fyrr á öldum meðan menn
gátu ekki framkvæmt nein-
ar stærri aðgerðir á kviðar-
holi dóu þessir sjúklingar
eftir nokkurra daga legu.
Menn gáfu garnaflækjunni
mörg nöfn; eitt þeirra var
miserere eða bæn um
vægð. Miserere nobis;
„miskunna þú oss“. Menn
vissu að sjúkdómurinn var
banvænn og báðu því um
vægð fyrir kvölum og lang-
vinnum veikindum. Enginn
nefndi bata.