Pressan - 11.03.1993, Qupperneq 10

SKOÐA N1R
10 PRESSAN
Fimmtudagurinn 11. mars 1993
LESENDUR
BOGIÁGÚSTSSON SKRIFAR
í TILEFNIUMMÆLAINGVA
HRAFNS JÓNSSONAR í
PRESSUNNI
Bogi
svarar
Ingva
í PRESSUNNI 4. mars 1993
lætur Ingvi Hrafn Jónsson,
fréttastjóri Stöðvar 2, að því
liggja að fréttastofa Sjónvarps
hafi varið 300 þúsundum til
fféttaöflunar af frumraun Krist-
jáns Jóhannssonar í Metropolit-
an-óperunni íNewYork.
Rétt er að taka fram í upphafi
að ég hef haft þá grundvallar-
reglu í samskiptum og sam-
keppni við Stöð 2 að rægja ekki
keppinautinn eða hrósa eigin
fréttastofu opinberlega. Ég
vandist einfaldlega á það í mínu
uppeldi að það væri ekki mitt
heldur annarra að leggja mat á
þá hluti sem ég fengist við. Ég
hef einnig verið afar tregur til að
svara einstökum glósum og at-
hugasemdum á opinberum
vettvangi. Hins vegar vil ég ekki
að gefið sé í skyn við lesendur
PRESSUNNAR að fréttastofa
Sjónvarpsins hafi verið að eyða
fé í óþarfa.
Það tel ég ekki
mikinn kostnað við
öflunfrétta af
„menningarvið-
burði ársins“ eins
og Ingvi mun hafa
nefnt tónleika
Kristjáns.
Þetta er nefnilega fjarri lagi
að öflun frétta af tónleikum
Kristjáns hafi kostað Sjónvarpið
300 þúsund krónur. Samkvæmt
föstum samningi Sjónvarpsins
við Visnews-fréttastofuna kost-
ar hver heill dagur í töku innan
við 50 þúsund. Klippinguna
fékk Sjónvarpið án greiðslu hjá
NBC í New York sem endur-
gjald fyrir afrit af myndum frá
réttarhaldinu yfir James Gray-
son og Donald Feeney. Send-
ingin um gervihnött til íslands
um kerfi EBU kostaði Sjónvarp-
ið um 5.000 krónur á mínútu,
samtals er sá kostnaður innan
við 20 þúsund. Þar að auki fær
fréttaritarinn Erling Aspelund
auðvitað greitt fyrir sitt frábæra
vinnuffamlag.
Kostnaður Sjónvarpsins við
bessa frétt er þvt' vel innan við
i00 þúsund krónur. Það tel ég
.-kki mikinn kostnað við öflun
rétta af „menningarviðburði
ársins" eins og Ingvi mun hafa
nefnt tónleika Kristjáns. Það er
varla mögulegt að gera þetta
•dýrar. Fargjald fyrir frétta-
•tann og myndatökumann
Kostar mildu meira. Að ekki sé
talað um hótelkostnað í a.m.k.
tvær nætur, mat, ferðir í borg-
tniogannað.
LESENDUR
Svar við greinargerð Evalds Miksons
í Morgunblaðinu 5.febrúar 1993
EFFRAIM ZUROFF,
FORSTJÓRISIMON
WIESENTHAL-STOFNUNAR-
INNAR, SKRIFAR í TILEFNI
AFGREINARGERÐ
EVALDS MIKSONS
Markmið okkar er ekki
að heilsu Miksons
hraki, eins og hann
gefur ískyn. Efeitthvað
er, þá biðjum við þess
* +
gagnstœða. Markmið
okkar er að réttlœtið
náifram að ganga og
því óskum við Mikson
góðrar heilsu og
langlífis.
PRESSUNNI hefur borist
þessi athugasemd:
Undirritaður fór fram á að
fá eftirfarandi grein birta í
Morgunblaðinu sem svar við
greinargerð Evalds Miksons
sem birtist þar 5. febrúar sl. í
fyrstufór blaðiðfram á íslenska
þýðingu greinarinnar, en neit-
aði svo að birta hana og bar við
ótta við málshöfðun á hendur
sér. Morgunblaðið sagðist
myndu endurskoða afstöðu
sína ef ég endurskrifaði grein-
ina, en tók ekki fram hverjar
þcer breytingar þyrftu að vera.
Þessi afstaða blaðsins er mér
óskiljanleg í Ijósi þess að mun
alvarlegri og ítarlegri upplýs-
ittgar en hér komafram hafa
þegar birst í fjölmiðlutn víðs
vegar í heiminum. í Ijósi þessa
fer égfram á að PRESSAN birti
svar mitt við greinargerð Mik-
sons.
Eftir lestur greinargerðar Ev-
alds Miksons, sem birtist í
Morgunblaðinu 5. febrúar,
virðist erfitt annað en að hafa
samúð með honum. Hann lýsir
sjálfum sér sem föðurlandsvini
frá lítilli þjóð sem hefur mátt
þola kúgun og nú ofsæki hann
ill öfl. Vandinn er hins vegar að
Mikson er langt frá því að vera
saklausa frelsishetjan sem hann
vill telja íslenskum almenningi
trú um að hann sé. Myndin,
sem hann bregður upp af störf-
um sínum í seinni heimsstyrj-
öldinni og meðferðinni á gyð-
ingum í Eistlandi, er full af
ósannindum og blekkingum.
Fyrst ber að nefna jjað sem
hann minnist ekki á. í greinar-
gerð Miksons er ekki vikið einu
orði að störfum hans sem for-
ingja í Omakaitse-sveitunum í
Vonnuhéraði, stöðu sem hann
gegndi sumarið 1941. Þetta
kemur þeim ekki á óvart sem
þekkja til starfa hans þar. Nið-
urstöður eistneskrar rannsókn-
ar á störfum Miksons voru að
hann hefði sjálfur myrt 30
manns og gefið fyrirskipanir
um morð á 150 til viðbótar.
Fórnarlömbin voru óbreyttir
borgarar, fæstir þeirra gyðingar,
í flestum tilfellum fólk sem Mik-
son og félagar hans í Omakaitse
grunuðu um að vera kommún-
istar. Engin réttarhöld fóru fram
yfir þessu fólki; það var um-
svifalaust tekið af lífi. En Mik-
son lét sér ekki nægja að myrða,
að sögn vitna, heldur nauðgaði
hann líka. Hann neyddi konu
og dóttur hennar til að afldæð-
ast, setti keðju um háls þeirra,
lét þær bíta gras og nauðgaði
þeim svo. Konurnar tvær, Leah
eða Leontina Kukes og Eva eða
Chaya Partel, voru myrtar
skömmu síðar og bættust þar
með í hóp fjölmargra fórnar-
lamba Miksons í Vonnu-héraði.
Mikson segir heldur ekki satt
um störf sín í stjórnmálalög-
reglunni í Eistlandi. Eins og við
var að búast reynir hann að
kenna Þjóðverjum um allt sem
miður fór. Þeir báru vissulega
mikla ábyrgð á ódæðunum, en
þeir voru ekki einir að verki. í
Eistlandi (og víðar í Evrópu)
fengu þeir því miður samstarfs-
menn sem reyndust viljugir og
ákafir til verka. Þeir voru reynd-
ar svo ákafir að víða í Austur-
Evrópu, þar sem Þjóðverjar
voru fáliðaðir, létu þeir heima-
menn um að hrinda „Loka-
lausninni" í framkvæmd. Þetta
þjónaði hagsmunum þeirra
ágætlega; ekki einasta kom
þeim þetta vel tæknilega, heldur
sýndi og sannaði að þeir voru
ekki einir um sjúklegt hatur sitt
á gyðingum. I Eistlandi gengu
samverkamenn nasista — fé-
lagar í Omakaitse og eistnesku
stjórnmálalögreglunni — fram
af hörku í morðum á gyðingum.
Gögn sem hafa fundist í skjala-
söfnum í Eistlandi undanfarin
ár sanna þetta svo ekki verður
um villst, svo og greinargerð ís-
lenska blaðamannsins Þórs
Jónssonar, sem birtist í Morg-
unblaðittu 26. febrúar sl. Þátt-
taka eistneskra samverka-
manna Þjóðverja í morðum á
gyðingum var á allra vitorði í
Eistlandi og sjálfur lýsti Mikson
henni gaumgæfilega í samtölum
við finnska lögreglumanninn
Olavi Viherluoto í október 1941.
Þegar skýrsla Viherluotos er les-
in fær maður reyndar á tilfinn-
inguna að Mikson hafi verið
ffekar stoltur af þátttöku sinni í
svo verðugu verkefni.
Allar röksemdir, sem Mikson
dregur fram til að sýna fram á
sakleysi sitt, eru einfaldlega
rangar. Sænska rannsóknar-
nefndin trúði ekki samverka-
mönnum Miksons sem báru
vitni fyrir hann og þess vegna
var honum vísað úr landi í Sví-
þjóð. Þau rök, að Simon Wie-
senthal hafi sagst ekki vita af
neinum stríðsglæpamanni á ís-
landi, eru einnig marklaus; ekki
einu sinni frægustu nasistaveið-
arar geta vitað af því hvar allir
stríðsglæpamenn eru niður
komnir. Síðan herra Wiesenthal
ffétti af veru Miksons á Islandi
hefur hann stutt okkur og hvatt
í hvívetna til að reyna að fá
hann sóttan til saka svo að rétt-
lætið nái ffam að ganga.
Að lokum get ég ekki látið hjá
líða að svara þeim harkalegu
árásum sem Mikson beinir gegn
Simon Wiesenthal-stofnuninni.
Þegar Mikson getur ekki hrakið
sönnunargögn í málinu reynir
hann að „drepa sendiboðann“
eða þann sem flytur slæmar
fréttir. Markmið okkar er ekki
að heilsu Miksons hraki, eins og
hann gefur í skyn. Ef eitthvað
er, þá biðjum við þess gagn-
stæða. Markmið okkar er að
réttlætið nái fram að ganga og
því óskum við Mikson góðrar
heilsu og langlífis.
Það er afar mikilvægt að fs-
lendingar skilji að störf Simon
Wiesenthal-stofnunarinnar í
tengslum við Island og annars
staðar koma hefndarhug ekkert
við, heldur réttlæti. Það er það
minnsta sem saklaus fórnar-
lömbin eiga skilið ffá okkur; sú
iágmarkskvöð hvílir á okkur
gagnvart saklausum karlmönn-
um, konum og börnum sem
létu lífið. Ekkert væri auðveld-
ara en að láta eins og Mikson og
hans nótar væru ekki til og leyfa
þeim að deyja í friði og ró. Það
væri hins vegar versta lexía sem
við gætum kennt yngri kynslóð-
um. Með því værum við að
segja að sá, sem er nógu klókur,
nógu heppinn og nógu auðugur
til að komast upp með glæpi í
fjölda ára, hljóti að launum ffá
samfélaginu þögn og sinnuleysi
um voðaverkin. Eða eins og
Simon Wiesenthal sagði: „Sá
sem lætur eins og hann viti ekki
af morðingjum fortíðarinnar
gerir morðingjum framtíðar-
innar leiðina greiðari." Það er
kominn tími til að íslendingar
hætti að greiða morðingjum
morgundagsins leiðina og gangi
til liðs við þær þjóðir sem eru
ákveðnar í að réttlætið nái til
þeirra sem báru ábyrgð á Hel-
förinni.
LESENDUR
Illfýsinn ofstopi?
MÁR JÓNSSON SKRIFAR
í TILEFNIAF GREIN HANNESAR HÓLM-
STEINS GISSURARSONAR
UM HEIMSMYND; ÞAR Á
MEÐAL GREINMÁS.
Ætti égþá að kalla hann „aldraðan
frjálshyggjumann“ íþvísem á eftir
fer? Ekki nenni égþví, en hlýt að
takafram að ádrepa hans ísíðasta
tölublaði PRESSUNNAR sýnir að
hann ergamall ogþreyttur í anda,
orðinn að nátttröllipólitískrar um-
ræðu á íslandi, dagaður uppi, en
samt að burðast við að láta á sér
krœla.
Hvað skyldi Hannes Hólm-
steinn vera gamall? Því miður
hef ég ekki aðgang að Þjóð-
skránni, en léki ég sama leik og
hann þyrfti ég á þeim upplýs-
ingum að halda. Én ég hef ekki
áhuga á að nota fantabrögð til
að varpa rýrð á málflutning
hans, líkt og hann gerðist sekur
um þegar hann afréð að kalla
mig „ungan félagshyggju-
mann“ til að læða því að les-
endum að ekki sé mark á mér
takandi. Það síðasta fær nefhi-
lega alls ekki staðist. „Viður-
nefnið" er aftur á móti ekki svo
slæmt, því ég er aðeins 34 ára
og mér er hlýtt til sósíalískra
hugsjóna. Hannes skrumsælir
orðin tvö, myndar úr þeim
niðrandi ummæli og gerir þau
að andstæðu sinni. Eg finn hjá
mér hvöt til að svara í sömu
mynt, en reyni að standast
freistinguna. Allt frá því ég fór
að lesa dagblögð og fylgjast
með opinberri umræðu hefur
Hannes verið fremstur í flokki
áköfustu manna. Af því má
leiða að hann hljóti að vera eitt-
hvað eldri en ég. Ætti ég þá að
kalla hann „aldraðan frjáls-
hyggjumann" í því sem á eftir
fer? Ékki nenni ég því, en hlýt
að taka ffam að ádrepa hans í
síðasta tölublaði PRESSUNN-
AR sýnir að hann er gamall og
þreyttur í anda, orðinn að nátt-
trölli pólitískrar umræðu á ís-
landi, dagaður uppi, en samt að
burðast við að láta á sér kræla.
Ég hef ekkert á móti því að
Hannes sé ósammála því sem
ég held ffam í grein minni um
bandarísk málefni í síðasta
tölublaði Heimsmyndar. Fari
hann rétt með tölur er sitthvað
til í því sem hann segir, þótt
framsetningin verði hroka-
kennd þegar hann staðhæfir að
þær séu „sannleikurinn... sá“.
Tölur sem hann segir að sýni
bættan hag fátæklinga á stjórn-
arárum Reagans segja mér allt
aðra sögu: meðaltekjur fátæk-
ustu milljóna íbúa þessa lands
(og inig grunar að tölurnar
miði við fjölskyldur) jukust um
tíu af hundraði á jafnmörgum
árum, úr sem nemur 35 þús-
und íslenskum krónum á mán-
uði í tæplega 40 þúsund. Að
mínu viti er það engin breyting.
Þetta fólk er alls ekki betur sett.
Milljónir fátækra innflytjenda
sem Hannes telur að hafi lækk-
að meðaltalið býst ég við að séu
ekki einu sinni með í þessum
tölum, vegna þess að flestir
voru þeir ólöglegir og hvergi á
skrám. Talnaleik hans um
hreyfanleika milli tekjuhópa
má svara á svipaðan hátt. I
fyrsta lagi er enginn munur á
14,2 af hundraði og 14,7 af
hundraði, auk þess sem athug-
anir sem hann vísar til munu
byggðar á litlum úrtökum (og
hann hefði átt að tilgreina for-
sendur og uppruna þessara
mælinga). Einnig grunar mig
að afgangurinn, meira en tveir
þriðju hlutar fátæklinganna,
hafi að mestu leyti numið stað-
ar í næstfátækasta hópnum, en
ekki í þeim næstríkasta. Loks
gleymir Hannes að birta tölur
um hlutfall fólks sem fór niður
úr efr i hópnum og varð öreigar,
því ekki hefur sá hópur sem
slíkur jninnkað, þvert á móti.
En sé það rétt hjá Hannesi að
nærri því sjötti hver öreigi árið
1979 (líklega tvær til þrjár millj-
ónir manna, ótrúlegt ef satt er)
hafi verið „í hópi tekjuhæstu
einstaklinganna“ níu árum síð-
ar hlýt ég að milda fullyrðingu
mína um að stór hluti Banda-
ríkjamanna sé í vítahring fá-
tæktar. Hún virðist vera tilefni
þess að Hannes reiddist. Ég
sætti mig þó ekki við minna en
að halda því til streitu að í
þessu auðugasta landi veraldar
búi tugir milljóna rnanna við
ömurleg kjör og að mikill
meirihluti þeirra sé í vítahring
fátæktar. Er það rangt, Hannes?
Einnig lít ég á það sem
óvefengjanlegt að stjórnarár
Reagans og Bush gerðu kjör
þessa fólks verri en þau voru
fyrir, um leið og hlaðið var
undir auðkýfinga. Tölur Hann-
esar þegja um það og því má
bæta við, andstætt því sem
hann virðist halda, að þetta er
engin einkaskoðun mín, heldur
almennt mat mætustu manna
hérlendis og ekki bara þeirra
sem fylgja Clinton forseta að
málum. Og fyrst orð mín um
fátækt fá þennan skemmtilega
hljómgrunn dettur mér í hug
að réttast væri að fylgja þeim
eftir með úttekt á ýmsum öðr-
um óskunda sem framinn var á
stjórnarárum sömu manna, til
að mynda í umhverfismálum.
í millitíðinni bíð ég spenntur
eftir greinargerð Hannesar
„fyrir nokkrum mikilvægustu
staðreyndum um bandarískt
þjóðlíf á valdatíma Reagans".
Viðbrögð hans við grein minni
benda því miður til þess að hún
verði lítið annað en fegrunarað-
gerð og réttlæting á öllu því
sem dýrlingur hans kom í verk.
Ég æda þó að benda Hannesi á
leið til að auka trúverðugleika
þess sem hann hefur hugsað
sér að segja. Líklega hefur hon-
um verið ráðlagt þetta áður, en
aldrei er góð vísa of oft kveðin:
Hættu þessu skítkasti! Hættu
að uppnefna fólk eins og þú
svívirðir Örnólf Árnason í
þeirri grein sem ég er að svara!
Hættu að ófrægja fólk með
aulalegum dylgjum, eins og þú
gerir við Herdísi Þorgeirsdótt-
ur, ritstjóra Heimsmyndar!
Hættu að fara með fleipur og
lygar um ímyndaða og raun-
verulega andstæðinga þína, lfkt
og þú notar svonefnt Tangen-
mál til að stinga því að lesend-
um að ekki sé neinu trúandi af
því sem ég segi. Ekki neita ég
því að mér og öðrum urðu á
mistök í því máli, en að ég eða
nokkur annar hafi orðið sér
„rækilega til skammar“ fer
fjarri lagi (nema kannski þeir
sem höfðu hæst um málið og
reyndu að notfæra sér það í
pólitískum tilgangi). Reyndar
er það rangfærsla að ég hafi
nokkru sinni talað sem sér-
fræðingur um eitt eða annað í
málinu (og gæsalappirnar hjá
Hannesi eru enn eitt dæmið
um að hann reynir að vinna á
fólki með aðdróttunum), held-
ur vann ég við erlendar fféttir á
Fréttastofu útvarps og var þess
vegna viðriðinn umræðuna.
Hlutur minn í þættinum sem
Hannes nefhir uppá dag var að
spyrja spurninga. Það get ég
gert án þess að troða mínum
eigin skoðunum að, sem mig
grunar að Hannes sé allsendis
ófær um — og margur heldur
mig sig. Sem sagnfræðingur
sinni ég rannsóknum á fyrri
öldum, en talaði aldrei sem
slíkur í umræddu máli, enda
hefði það ekki átt við. Almennt
geri ég mér far um að tala ekki
um hluti sem ég veit ekki mikið
um og hvorki opna munninn
né sting niður penna fýrr en ég
þykist vita hvað ég er að gera.
Hannes ætti að taka mig til fyr-
irmyndar hvað það varðar, hafa
hægar um sig, fara varlegar í
sakirnar og taka mínna upp í
sig hverju sinni. Orðbragð af
hans tagi sæmir að minnsta
kosti ekki fræðimanni og kenn-
ara við Háskóla íslands.
Princeton, New Jersey,
mars 1993,
Már Jónsson.