Pressan - 02.12.1993, Page 20

20 PRESSAN
Einar Ben.
þeir sem vildu bara keyra einn í einu og þvertóku fyrir fleiri en
einn í bílinn. Þeirra áhugi beindist líka að öðruvísi samneyti
við fólk en munnlegu. Jú, þaö gat nú verið munnlegt sem þeir
vildu fá frá farþeganum. En þá snerist það um þennan míkró-
fón sem gægðist út um buxnaklaufina.
Og hvað er að því að harka? Ekki neitt. Það er alltaf gott að
eiga aukapening. Og þessi þjónusta er þörf þegar þúsundir
kvöldgesta skemmtistaðanna streyma út í áttina að feitu
partíi eða almennilegu klósetti til að æla í.
En mikiö hef ég vorkennt leigubílstjórum að þurfa aö keyra
sumt af þessum ósóma áleiðis. Ósóminn er náttúrulega þetta
fólk sem er misvel drukkið. Ekki er hægt að skafa mikið utan
af þeim mannasiðum sem íslendingar sýna þegar þeir eru
„vel í glasi“. Það er ekkert að skafa, því þeir eru horfnir
mannasiöirnir.
Og aumingjans harkararnir! Þetta hljóta bara að vera örvænt-
ingarfullir menn á kúpunni. Annars flokks manneskjur fyrst
þeir þurfa að harka til að láta enda ná saman. Allt í lagi að
haga sér að vild í bílnum hjá þeim. Ég taia nú ekki um ef
þetta eru einhverjir Víetnamar, annars flokks manneskjur fyrir
og þar með þriðja flokks manneskjur þegar þeir eru komnir í
harkiö. „Þetta“ stelur hvort sem er allri vinnu frá „okkur“.
Annað gat ég ekki ekki heyrt á fjölmiðlum í síöustu viku.
Hnífsstungumálið í miöbænum. Það var búið að dæma menn-
ina fyrirfram. Útvarpsviðtal sem ég heyrði á Bylgjunni var til
skammar. Eitt fórnarlambanna lýsti fjálglega hvaö átti sér
staö. Sorrí Bjarni Dagur, en þetta var ekki gott viðtal. Svona
einhliða frásögn. Enda skildi fórnarlambið bara alls ekki af
hverju harkarinn var alblóöugur í framan.
Við fengum að vita það daginn eftir. Takk Bjarni. Harkarinn
var sleginn í höfuöið með flösku inní bílnum sínum. Og hann
bara æsti sig? Skrítiö finnst ykkur ekki? En hvaö er harkarinn
líka að æsa sig?
Öll umfjöllun um þetta mál er hin skringilegasta. En rasismi
er ekki skringilegur. Ef það þarf að taka fram þjóðerni sak-
bornings í sakamáli til að útskýra voöaverk er þaö einungis
til að skella skuldinni af okkur, hvíthreinu íslendingunum.
Hvernig væri að auglýsa verölækkun á gúrkum með litalýs-
ingu; þessar grænu? Bara til að útskýra máliö.
Hin ábendingin sem ég fæ oft á tíðum er hvort ég ætli ekki í
Ijós flótlega, ég sé svo fölur. Ég held ekki. Ekki ætla ég aö
láta stimpla mig sem glæpon. En ég vorkenni þessum sem
eru með vírburstann heima hjá sér að skrapa af brúnkuna svo
þau teljist ekki til nýbúa.
Stundum get ég oröiö yfir mig hlessa á ábendingum sem ég
fæ. Yfirleitt eru þær í fyrirspurnarformi, einsog: „Ert þú að
gera eitthvað þessa dagana, Einar?“
Svona rétt einsog ég sitji allan daginn og bori í nefið og reyni
aö gera ekki neitt. Enda er ég hættur aö svara þessari spurn-
ingu. Gósentímar poppsins eru liðnir og ég get ekki lengur
blekkt sjálfan mig í þeim efnum. Gósentímarnir einkenndust
af engri vinnu: tónleikaferðalög, æfingar, lögfræðingafundir,
ómæld viðtöl og stööugur peningaaustur til hægri og vinstri.
Þegar öllu er á botninn hvolft viröist þetta ekki vera nein
vinna. Sældarlistamannslíf. Og í dag bardúsa ég bara við hitt
og þetta, reyni að skrapa saman. Ekkert nýtt í því.
Samt er ég ekki byrjaður aö harka.
Hún virðist alltaf eiga sér stað þessi uppljómun í reykvísku
samfélagi þegar nýjar starfsstéttir skjóta upp kollinum rétt
einsog þær hafi aldrei verið til. Núna eru það harkararnir. Og
afhverju kemst þessi starfsstétt í hámæli?
Af því að fleiri eru farnir að stunda starfiö? Oekkí.
Ég man eftir hörkurum frá því fyrir fimmtán árum. Ég stand-
andi fyrir framan Borgina, búinn að redda partíi og eina sem
vantaði var leigubíll til að komast í þetta feita partí. Og eng-
inn leigubíll! Eina ráðið að finna harkara!
Bestu harkararnir voru þessar einmana sálir sem vildu bara
samneyti við annað fólk og gott partí. Næstbestu harkararnir
voru þeir sem vildu einungis greiðslu. Verstu harkararnir voru
SY N DA RSEX
Fimmtudagurinn 2. desember 1993
„CYBORGASM". Geisladiskurinn sem tryggir að þú verðir aldrei einmana á dimmu vetrarkvöldi.
Sýndarveruleiki fyrir kynlífsfíkla
Öruggt kynlíf er
slagorð sem sífellt er
hamrað á þegar ásta-
leikir eru annars veg-
ar. Á þessum síðustu
og verstu, þegar al-
næmishættan vofir
yfir, er kannski best
að eiga þessi mál
hreinlega og örugg-
lega við sjálfan sig.
„Cyborgasm" er
nýr geisladiskur sem
ætti að höfða til allra
þeirra sem ekki þora
að sleppa sér í faðmi
bólfélagans og svo
hinna sem þora en
fmna bara engan til
að sleppa sér með.
Diskurinn, sem er
gefinn út af kynlífs-
sinnuðum hópi lista-
manna frá San
Francisco, er saman-
safn erótískra sena
sem voru hljóðritað-
ar með sérstalcri þrí-
víðri upptökutækni.
Hún gerir það að
verkum að um leið
og maður setur upp
heymartólin og lokar
augunum er engu
líkara en maður sé
kominn inn í sama
herbergi og raddimir
sem líða í kringum
mann.
I sýndarveruleik-
anum, sem hlustand-
inn dettur inn í,
rúmast alls kyns æs-
andi atvik. Sum eru
saklausir hugarórar
konu eða karls en á
köflum verður at-
burðarásin geggjaðri,
sérstaklega í kynsvalli
þar sem nokkrir kyn-
lífsfíklar leika listir
sínar og bjóða hlust-
andanum að slást í
hópinn. Hvort þú
tekur þátt eða eldd er
undir þér komið, en
smokkinn geturðu
skilið eftir heima.
„Cyborgasm -
XXX Erotica in 3-D
Sound“ fæst hjá
Hljómalind í Austur-
stræti.
Itvífarar
I_________1
Sverrir Guðjóns-
son syngur
kvenmanns-
röddu
Kontratenórinn Sverrir Guð-
jónsson, sem átt hefúr manna
auðveldast með að bregða sér
í kvenmannsgervi, einkum
vegna sinnar sérstöku raddar,
ædar á sunnudag hvorki
meira né minna en þjófstarta
lýðveldishátíðinni ásamt
Snorra Emi Snorrasyni lútu-
leikara, nánar tiltekið í and-
dyri Þjóðminjasafnsins kl.
17.15. Auk enskra lútu-
söngva ffá endurreisnar-
tímabilinu hefur Snorri
Örn útsett fáein íslensk
þjóðlög fyrir lútuna. Mun
það vera í fýrsta sinn sem
þessi gömlu lög eru flutt
með þessum hætti.
| Það er eitthvað sem gerir
| æviráðna embættismenn í
■ útliti eins og Karl Steinar
! Guðnason forstjóra Trygg-
! ingastofnunar og Halivarö
' Einvarðsson ríkissaksókn-
I ara: uppglennt augu á bak
I við sams konar gleraugu,
| samangrónar, úfnar auga-
| brýr, hátt enni (eða háif-
skalli, réttar sagt),
Sagt er að hljómburður í
Þjóðminjasafhinu henti eink-
ar vel þessari tegund tónlistar;
þar njóti hin sérstaka rödd
Sverris sín til fullnustu.
kubbslegt nef
og meira
að segja
sömu
fellingar
á háls-
inum.
Karl
Stein-
allur
fýldari en
tvífari
hans, en
það kann að
I eiga sér eðlilegar skýring-
I ar.
I_____________________________
MYNDLIST
List og/eða hönnun
FORM II, NORRÆNA
HÚSINU
ANNA ÞÓRA KARLS-
DÓTTIR, NÝLISTASAFN-
INU
GUNNAR
ÁRNASON
í stuttu máli: Sýning ætíuð
Norðurlandabúum býður
upp á ýmislegt misjafnt í ís-
lenskri listhönnun, þar sem
áherslan er á list frekar en
hönnun.
Form II er sýning á íslensk-
um listiðnaði og hönnun.
Norræna húsið er fyrsti við-
komustaður á rúnti um
Norðurlönd og er sýningin
frekar gerð með erlenda
áhorfendur í huga en ís-
lenska. En þótt margt á sýn-
ingunni hafi áður borið fýrir
augu heimamanna er þetta
tilvalið tækifæri til að sjá á
einum stað yfirlit yfir það
sem hefur verið að gerast að
undanförnu á þessu sviði.
Félag áhugamanna um
hönnun stendur að baki sýn-
ingunni, sem er önnur í röð-
inni, en aðild eiga öll félög
sem láta sig hönnun og list-
iðnað varða. Breiddin er þar
af leiðandi mikil og 28 höf-
undar eiga verk á sýningunni.
Leirlist og textíllist eiga sína
fulltrúa, glerlistamenn og
gullsmiðir, svo og innanhúss-
arkitektar og grafískir hönn-
uðir.
Sýningin skiptist nokkuð í
tvö horn eftir því hvort
áherslan er lögð á listrænt
ímyndunarafl eða hagnýta
hönnun. En það leynir sér
ekki að sýningin gerir meira
úr hlut hinnar ffjálsu aðferð-
ar í hverri grein. Sem dæmi
má nefna að á einum besta
veggnum í fremri sal kjallar-
ans eru tvö verk eftir Guð-
rúnu Gunnarsdóttur textíllis-
takonu, sem eiga líklega
meira sammerkt með skúlp-
túrlist en textíllist. Bæði eru
sett saman úr kúlum gerðum
af mjög lausriðnum tágaflétt-
um. í innri salnum eru ullar-
teppi sem Guðrún hannaði
fyrir Foldu hf. og er þeim
nánast hrúgað á gólfið inni í
horni.
Aðeins fáeinir munir á sýn-
ingunni hafa verið hannaðir
til frekari framleiðslu, má
nefna „Birostac'jj stól sem
Pétur B. Lúthersson hefur
hannað og Biro-Steinar fram-
leiðir, og ýmis merki sem
Tryggvi T. Tryggvason, sem
er hjá Yddu, hefur hannað
fyrir Landsbanka og íslands-
banka meðal annars.
Misvægið í sýningunni,
iðnhönnun í óhag, er ekki til-
komið vegna fordóma skipu-
leggjendanna, trúi ég. Mig
grunar að það sé ekki um svo
auðugan garð að gresja, því
íslenskir hönnuðir fá sjaldan
tækifæri til að spreyta sig á
munum sem eru ætlaðir til
fjöldaframleiðslu fyrir al-
mennan markað. Þess í stað
búa þeir til „prótótýpur“ í
einu eintaki þar sem ímynd-
unaraflinu er sleppt lausu.
Þetta gefur glöggt til kynna
aðstöðumuninn rniðað við
hin Norðurlöndin, þar sem
samband hönnuða og fram-
leiðenda er náið og skilar sér í
ákveðnum skilningi sem
myndast hjá hvorum aðilan-
um um sig um markmið og
kröfur hins. Það getur ekki
verið mjög happadrjúgt fýrir
íslenska hönnuði að geta ekki
unnið að staðaldri og af
nokkru atvinnuöryggi fýrir ís-
lensk fyrirtæki, því hönnuður
,,“Form“ er yfir-
skrift sýningarinn-
ar og töfraorð í
allri umrœðu um
listiðnað. Það
mœtti halda að
ekkert annað skipti
máli, enda Norður-
landabúar haldnir
öfgafullum form-
púritanisma, sem
stundum gengur
undir nafninu
„skandinavísk
hönnun““
án framleiðanda er eins og
rithöfundur án bókaútgef-
anda; hann nær ekki til þeirra
sem hann er að vinna fýrir.
„Form“ er yfirskrift sýning-
arinnar og töíraorð í allri um-
ræðu um listiðnað. Það mætti
halda að ekkert annað skipti
máli, enda Norðurlandabúar
haldnir öfgafullum form-pú-
ritanisma, sem stundum
gengur undir nafninu
„skandinavísk hönnun“. Af
sýningunni að dæma eru ís-
lenskir hönnuðir blessunar-
lega lausir við slíka hreintrú-
arstefnu.
Frá arkitektafirmanu
Glámu kemur skemmtilega
fáránlegt skrifborð, sem í
heimi vinkla og sirkla jaðrar
við algjöra formleysu. Öll
smáatriði eru vandlega út-
færð, handverkið er pottþétt
og efniviðurinn traustur, en
maður þarf að hugsa sig um
augnablik áður en rnaður
lætur sér detta í hug að þetta
sé skrifborð.
Sérstæðasta og hugmynda-
ríkasta verkið á sýningunni,
og jafnframt sá munur sem
hreif mig mest, er legubekkur
Ara Más Lúðvíkssonar, sem
hann kallar „Transformer“.
Það sem gerir bekkinn svo
sérstakan er að hvert einasta
smáatriði er vandlega útfært
af tæknilegu hugviti með
heimilisleg þægindi í huga, en
hann tekur jafnframt á sig
ímynd skorkvikindis eða
beinagrindar af nautgrip. Á
stórsnjallan hátt bræðir Ari
saman fullkomnar andstæð-
ur, hið vélræna og hið líf-
ræna, hið heimilislega og hið
kosmíska, án þess að bekkur-
inn fari út fýrir mörk þess að
vera fúnksjónal legubekkur.
List er ákaflega teygjanlegt
hugtak og það má lengi deila
um hvort hönnun sé list, eða
hversu mikil list hönnun er.
Slík umræða hefur takmark-
að gildi, því hönnuðir vinna á
öðrum forsendum en málar-
ar og myndhöggvarar. Leir-
list, textíllist, glerlist og gull-
smíði eru greinar sem hafa
nokkra sérstöðu, því þær
skarast við iðnhönnun annars
vegar og frjálsa listsköpun
hins vegar. En það sem gefur
þessum greinum rótfestu eru
eftir sem áður þau efni og að-
ferðir sem eiga sér hagnýtan
uppruna. Höggmyndir þurfa
ekki endilega að vera úr
marmara, en er hægt að
hugsa sér leirlist án leirs?
Borghildur Óskarsdóttir og
Guðný Magnúsdóttir, sem
vinna með leir, og Guðrún
Gunnarsdóttir, sem áður var
nefnd, eru meðal þeirra sem
hafa verið að þenja út endi-
mörk sinna greina. Sú spurn-
ing vaknar því hvort eigi að
skoða verk þeirra sem skúlp-
túrverk frekar en sem leirlist-
ar- og textílverk? Á þessu er
mikill munur, samhengið og
mælikvarðamir eru allt aðrir.
En sú staðreynd að verk
þeirra eru á sýningunni bend-
ir til að skipuleggjendur sýn-
ingarinnar og listamennirnir
sjálfir líti svo á að þau eigi
meira skylt við handverks-
hefðina sem þau eru sprottin
úr en skúlptúrlist.
Flókateppi Ónnu Þóru
Á sýningunni eru tvö vegg-
teppi eftir Önnu Þóru Karls-
dóttur og það vill svo til að á
sama tíma er sýning á verk-
um hennar í tveimur sölum
Nýlistasafnsins. Önnu Þóru
tekst með ágætum að sam-
þætta tvo kosti sem virðast
ekki eiga saman; annars vegar
að notfæra sér forna aðferð,
flókagerð, og halda tryggð við
efniviðinn, íslensku ullina, en
hins vegar að kljást við form-
tilraunir sem eiga meira skylt
við abstraktmálverkið. í flók-
ann notar hún eingöngu
upprunalegu sauðalitina, að-
allega svartan og hvítan. Á
einlitan hvítan eða svartan
bakgrunn leggur hún síðan
heila lokka af togi ullarinnar,
sem mynda jafna hrynjandi
og samfellda hreyfingu yfir
allan flötinn.
Þessi samsetning verður
síður en svo tilgerðarleg
vegna þess að ímyndin í verk-
unum fellur mjög vel að efn-
iseiginleikum ullarinnar, þ.e.
áferðinni og eðlilegum sveip-
um ullarinnar. Maður fær því
ekki á tilfinninguna að form-
gerð verksins sé þvingað upp
á efnið eða efnið sé notað til
að fást við formvandamál
málaralistarinnar. Það er eng-
um vafa undirorpið að hér
eru á ferðinni veggteppi, en
ekki „málverk“ úr ull.