Vísir Sunnudagsblað - 09.10.1938, Blaðsíða 4

4
VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
MALTA LÍTDR TIL L0FT8
BRESK HERSKIP VIÐ MALTA.
Malta er mest flotastöð Rreta á MiSjarðarhafi. Mynd þessi er af breskum herskipum við a'fingar
í nánd við eyna. Efst t. v. tundurspillar, t. h. enska lierskipið Royal Oak og þar fyrir neðan
bresku hérskipin Revenge, Ramillies og Repulse.
í miðju Miðjarðarhafinu,
liggja Malta-eyjarnar, fræg-
ar sem mikilvæg hresk flota-
stöð og þýðingarmikill hlekkur
í „lífæð“ Bretaveldis (Gibraltar
—- Malta — Cyprus — Suez —
Aden), Ijómandi vetrarskemti-
staður og gnægtabrunnur sagn-
fræðilegra og fornfræðilegra
rannsókna.
Setuliðið á Malta er nú sem
stendur þrjú herfylki (Ijaltali-
ons) af fótgönguliði, ein her-
sveit af iimlendu landvarnar-
liði, tvær deildir af stórskotaliði
og ein af nýtísku loftvarnar-
hyssum, afar sterkt fluglið með
einni stöð fyrir sjóflugvélar
og tveimur flugvöllum full-
gerðum og þeim þriðja í smið-
um.
Það hefir hvað eftir annað
sýnt sig, hve mikla þýðingu
Malta hefir sem útvörður Breta-
veldis. En hin geysimikla hern-
aðarlega þýðing hennar kom
fyrst í ljós í heimsstyrjöldinni,
en þá var hún ein af aðalflota-
stöðvum Bandamanna. Þá unnu
15000 manns, dag og nótt, á
liafnarsvæðinu og 400.000 her-
menn komu þangað til hjúkr-
unar og livíldar.
Það var hættulegt og í-
skyggilegt tímabil fyrir Malta,
meðan refsiákvæðin gegn ítalíu
voru í gildi. En þótt Sikiley væri
aðeins 60 milur í burtu, eða 20
mínútna flug fyrir ítalskar flug-
vélar, var ró og stilling ibú-
anna aðdáunarverð. Frá Eng-
landi voru sendar gasgrímur
íyrir alla íbúana og munnleg
og skrifleg kensla í meðferð
þeirra fór fram bæði á ensku
og maltislcu. Gömul járnbraut-
argöng og neðanjarðarhvelfing-
ar, sem mikið er af á eyjunni,
voru útbúin sem skýli fyrir loft-
árásum. Frá sólarlagi til sólar-
uppkomu var girt á milli brim-
brjótanna utan við höfnina og
engin umferð leyfð nema með
samþykki yfirvaldanna.
* *
Malta-eyjarnar eru 5 og þrjár
af þeim bygðar. Malta er þeirra
stærst, 17,5 milur á lengd, rúm-
ar 8 mílur á breidd og 86 mílur
að ummáli. Ibúatala eyjanna er
um 250 þúsund. Frá nóvember
1921 til nóvember 1933 höfðu
eyjarnar sjálfsstjórn. En þá var
hún afnumin og í stað hennar
Icom 10 manna framkvæmdar-
nefnd undir forustu landsstjóra.
I framkvæmdarnefndinni eru 6
menn skipaðir af bresku ný-
lendustjórninni og 4 skipaðir af
landstjóra úr hópi ibúanna.
Tungumáladeilan, sem var
aðal þræluefnið meðan eyjarn-
ar höfðu lieimastjórn, er nú út-
kljáð að fullu. ítalskan hefir
orðið að víkja fyrir maltiskunni
og er hún hið löglega mál
stjórnar og dómstóla. Enska er
því aðcins notuð, að enskir
borgarar eigi í hlut.
Eyjarnar verða að flytja inn
mest af nauðsynjavörum sín-
um. Nautgripir eru fluttir inn
frá ýmsum löndum og mikið
af ávöxtum og fiski kemur frá
'Sikiley. Iðnaður er svo að segja
cnginn á eyjunum og landbún-
aður af mjög skornum skamti.
Aðal atvinnuveitandi eyjanna
er flotastöðin, sem hefir fleiri
þúsundir í þjónustu sinni. Land-
lier og flugher veitir einnig
mikla atvinnu. Eitt af erfiðustu
vandamálum eyjanna er liin
öra fjölgun íbúanna. Malta er
nú þéltbýlasta land í Evi-ópu og
útflutningur sára litill.
* *
Af steinrunnum leifum af út-
dauðum fílum og nasliyrning-
um hafa náttúrufræðingar dreg-
ið þá ályktun, að endur fyrir
löngu liafi Malta verið hluti af
tanga, sem tengdi Sildley við
meginland Afríku og skifti
Miðjarðarhafinu i tvent.
Það er álitið, að Fönikíumenn
hafi fyrstir stígið fæti á þessar
eyjar um 1300 fyrir Krist. Á
cftir þeim komu svo Ivarþagó-
menn, Rómverjar, Arabar,
Norðmenn o. fl., þangað lil 1530
að Karl 5. gaf Jóhannesarridd-
urunum eyjuna og voru þeir
eftir það kallaðir Malta-riddar-
ar. Þann 9. júní 1798 tók
Napoleon eyjuna eftir litið við-
nám og var það mest að kenna
aumingjaslcap og klaufaskap
þáverandi stón’iddara Ferdin-
and de Hompesch. En eyja-
skeggjar undu illa frönskum yf-
irráðum og hófu uppreisn. Eftir
tveggja ára ófrið varð franska
setuliðið að liröklast burt af
eyjunni, þann ö.september 1800,
og var það mest að þakka lijálp
Nelsons lávarðar, sem eyja-
skeggjar skoruðu á til liðveislu.
Vi<5.friðarsamninga í Paris 1814
komust eyjarnar undir bresk
yfirráð og hafa verið það síðan.
* *
Það, sem vekur mesta eftir-
tekt hjá þeim, sem heimsækja
Malta, eru hinar rammlegu og
víðátíumiklu víggirðingar, sem
riddarareglan bygði þar. Höfnin
á Malla er i rauninni dálítill
fjörður, sem skerst inn í eyj-
una. Öðrum megin stendur höf-
oðborgin Valetta, enhinummeg-
in þrír minni hæir. Allir þessir
bæir eru rammlega víggirtir og
voru álitnir óvinnandi á sinum
tíma. Höfuðborgin Valetta, sem
dregur nafn sitt af stórriddara
þeim, sem byrjaði að byggja
hana árið 1566, stendur á háum
lclettarana og eru flestar göt-
urnar með þrepum. Mai-gar
fagrar og reisulegar liallir setja
svip á bæinn og hafa þær að
geyma fjölda dýrmætra forn-
gripa. Háskóli er þar, stofnaður
1577, og eru þar merkileg bólca-
söfn. Sjö mílur frá Valetta er
hin forna höfuðborg Natabila.
Stendur hún einnig á liæð og
er rammlega viggirt. Götur eru
þar afar þröngar og umferð lít-
il. Þar er dómkirkja, sem var
bygð á fyrstu öld kristninnar
og síðar endurreist tvisvar. Hef-
ir hún að geyma ótal dýrgripi
úr gulli og silfri og önnur sögu-
leg og trúarleg verðmæti. Árið
58 eftir Krist var Páll postuli
á leið frá Ilalíu til Cesareu og
beið skipbrot á Malta. Dvaldi
bann þar lengi og lcristnaðieyja-
skeggja.
Á eyjunum er fult af rústum
og menjum frá ýmsum tímum