Vísir Sunnudagsblað - 10.09.1939, Blaðsíða 6

6
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
ÞORSTCINN
SVISS
Alpabúinn lifir mest á
nautgriparækt.
í dölum og hlíðum Alpafjall-
anna er kvikfjárrækt aðalat-
vinnuvegurinn og nautgripa-
rækt sérstaklega. Nokkur iðnað-
ur er stundaður hingað og
þangað, þár sem vatnsafl er nóg
og orkustöðvar hafa verið reist-
ar. I fjölsóttari fjalldölum lifir
fólk mikið á ferðamanna-
straumnum. í svissneslcu Ölp-
unum eru uin 800.000 íbúar, þar
eru engar borgir, heldur aðeins
smábæir og þorp eða einstök
bændabýli, en uppi til hlíðanna
eru selin.
Samgöngur.
Samgöngur í Alpafjöllunum
svissnesku hafa tekið afar
miklum framförum á síðustu
öld og það sem af er þessari.
Hver einn og einasti afdalur
landsins hefir góðan akfæran
veg, og járnbrautir liggja í þétt-
býlinu. Milli helstu fjallgarð-
anna liggja skörð, flest frá 1800
—2500 m. yfir sjó, mörg þeirra
hafa akfæra vegi og sum jafn-
vel jánbrautir, annaðhvort und-
ir eða yfir fjöllin. Þektust þess-
ara fjallskarða eru: Stóra St.
Bernhardsskarð, Lukmanier,
St. Gotthard, Simplon, Albula
og Bernina. Þesgar ágætu sam-
göngur hafa skapað megin-
möguleika lil þess, að Sviss
varð iðnaðar-, ve'rslunar- og
ferðamannaland.
Júrafjöll. Heimkynni úranna.
Júrafjöll ganga í næstum 400
km. löngum boga frá norð-
austri til suðvesturs, eða frá
Basel til Genf, norðan frá Rín
og suður til Rhónu. Hæstu hæð
sinni ná þau innan frönsku
landamæranna í Cret de la
Neige, 1723 m., en meðalhæð
Júrafjallanna er um 740 m. yfir
sjó. Júra þýðir skógur eða
skógivaxið fjalllendi, enda eru
þau öll skógivaxin með fjölda
dala og nokkrum ám eða lækj-
um, sem víða liafa grafið sér
djúp gljúfur i ge'gnum fjölbn.
Þau eru fellingafjöll mynduð
úr kalksteini, hvítleitum eða
gulum á lit, en vegna þess hvað
kalkið dreklcur vel i sig vatn,
hafa fjöllin skorist tiltölulega
lítið í sundur og sýna á stórum
svæðum upprunalega byggingu
sína óhaggaða. Þykja þau þvi
eitthvert ágætasta sýnishorn,
sem til er um jarðlagafellingar.
JÓSEFSSON:
LAID OG ÞJÓÐ
Vegna þess að kalksteinninn
drekkur í sig sérstaklega mikið
vatn, er yfirleitt vatnsskortur í
fjöllunum, þvi þær ár eða lækir
sem um þau falla, eru altof
strjál til að fullnægja vatnsþörf-
um íbúanna. Verða þeir að
safna rigningarvatni af þak-
rennum húsanna í geyma, og er
það eina vatnið, sem sumir
þeirra hafa. Ilinsvegar gefur
vatnið jarðveginum og gi’óðrin-
um nægan vökva. Stærsta vatns-
fall Júrafjalla heitir Doubs, það
lcemur upp Frakldandsmegin i
fjöllunum, fellur ýmist á landa-
mærum Sviss og Frakklands
eða alveg innan landamæra
annars hvors landsins, þangað
til það fellur að lokum yfir til
Frakklands og rennur i Rhónu.
Á ísöldinni mynduðu Júra-
fjöllin nokkurskonar vegg eða
vamargarð gegn frekari ís-
straumum til veslurs. En jökl-
arnir liafa á þessu tímabili hor-
ið mikla jökulleðju vestur í dali
fjallanna og myndað þar mik-
inn og góðan jarðveg. En gróð-
urinn takmarkast samt af veðr-
áttu og loftslagi, sem er hvort-
tveggja í senn svo rakakent og
kalt, að akuryrkja þrifst þar
illa. Ársúrkoma hefir sumstað-
ar mælst þar yfir 200 cm. og
vetrarkuldar komast upp í
—r- 40° C. Á veturna hvíla þar
djúpar snjóbreiður, sem ekki
þiðna fyr en tiltölulega seint á
vorin og þurfa til þess mikið
hitamagn.
Aðal atvinnugreinar íbúanna
eru kvikfjárrækt, þar á me'ðal
mesta hrossarækt, sem til er í
Sviss, viðarhögg og iðnaður,
einkum úragerð.
Landslagið er víðast hvar til-
breytingarlítið og fábrefytt. Það
eru löng dalverpi með einstök-
um bændabýlum eða þorpum,
grasgrundum, skógivöxnum
hlíðum og ásum, en gjörsneydd
öllu útsýni nema til ásanna í
kring. Þannig er hægt að ganga
í Júrafjöllum dag eftir dag, án
þess að sjá nokkuð annað en
endurtekningar hins sama land-
lags aftur og aftur. Helsta til-
hre'ytingin er það, þegar kletta-
snasir gægjast fram úr skóg-
lendinu, því þær eru hvítar á
lit, og mörg gljúfur, sem læk-
irnir hafa grafið gegnum þessi
hvítu fjöll eru mjög hrikaleg og
rómantísk. Það er einnig mjög
fagurt að lcoma upp á fjall-
hryggi þá er austast liggja og
næst hásléttunni, því þaðan eíi'
útsýni suður til Alpafjallanna
og suður yfir láglendið, óvið-
jafnanlegt.
I Júrafjöllum er nokkuð af
þorpum og’ smábæjum, en ekki
nema ein stórborg. Það er
Basel, með 150.000 íbúa, önnur
stærsta horg í Sviss og þýðing-
armikil, sem verslunar-, sam-
gangna- og iðnaðarborg. Þar
eru og einhver bestu listasöfn
landsins og þar var fyrsti há-
skóli Svisslendinga stofnaður.
Aðrar helstu borgir í Júrafjöll-
um e'ru: Neuenburg, liáskóla-
hær með 23.000 íbúa, Biel með
38.000, La Chaux de Fonds með
'35.000 og Le Locle með 13.000
ibúum, alt úraiðnaðarborgir.
Landið milli Júrafjalla og
Alpafjalla.
Hásléttan svissneska er í raun
réttri ekki slétta, heldur hæða-
land, og er þessve'gna oftast
kölluð millilandið. Það liggur á
milli Júrafjalla og Alpafjalla og
milli Genfervatnsins og Boden-
vatnsins. Það er rúinlega 12500
ferkm. stórt, meðalhæð þe'ss yf-
ir sjó er 570—580 m., en hæstu
hæð sinni nær það á fjallinu
Napf, sem er 1411 m. hátt.
Á liásléttunni hefir sjórinn
síðast fjarað út, hefir legið þar
fjörður og síðar geysistórt
stöðuvatn löngu eftir að Júra-
fjöll og Alparnir hófu sig upp
úr sænum. Þetta stöðuvatn hef-
ir smám saman þornað upp og
hafa fundist þar leifar af krókó-
dílum, nashymingum, fílateg-
undum, svo og pálmum og fleiri
suðlægum gróðri. Á ísaldatíma-
hilinu liafa jöldarnir eins og fyr
segir horið þangað sand og jök-
KLERKURINN KOM TIL AÐSTOÐAR.
John Naumo, glæpamaður i New York, faldi sig fyrir lögreglunni í búð nokkurri, og hótaði að
skjóta gömul lijón er þar voru, ef lögreglan bryti upp íbúðina. Klerkur af nafni Quinn bauðst til
þess að, fara inn og tala um fyrir Naumo og varð árangurinn sá, að Naumo gaf sig lögreglunni á
vald. (Quinn í neðri hringnum,